تالار حراج باز بورس کالا؛ مزایا و معایب/ «شاهین» به کدام تالار می‌رود؟

شهر بورس – امیر ملک زاده: در ماه‌های پایانی سال 1399، بورس کالای ایران به منظور توسعه ابرازهای معاملاتی و روش‌های حراج با ابلاغ دستورالعملی به راه‌اندازی تالار حراج باز اقدام کرد.

این تالار در ابتدا به منظور انجام معاملاتی آغاز به کار کرد که در آن، کالا به صورت یکجا عرضه می‌شد؛ به این صورت که کل محصول عرضه شده به یک خریدار می‌رسید و تعداد خریداران محدودی داشت. سنگ‌آهن اولین محصولی بود که تالار حراج باز معامله شد.

تفاوت عمده نحوه معامله در این تالار با سایر تالارها به زمان رقابت (موسوم به زمان قرمز) مربوط می‌شد. به این ترتیب که در زمان قرمز، تالار حراج باز که طبق نظر ناظر بازار می‌تواند از 15 ثانیه تا یک دقیقه متغیر باشد، اگر سفارش خریدی با قیمت بالاتر از سفارش‌های موجود ثبت شود، مجدداً زمان قرمز تمدید می‌شود. این فرآیند تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که سفارش قیمت بالاتری در زمان رقابت ثبت نشود و بالاترین قیمت ثبت شده در سیستم به عنوان خریدار محسوب می‌شود.

حضور نمایندگان خریدار و فروشنده در تالار معاملات و آگاهی از قیمت‌های یکدیگر، امکانی بود که باعث می‌شد تا خریداران در رقابت با یکدیگر از رقابت ناسالم خودداری کنند و اختلاف پایین‌ترین و بالاترین قیمت ثبت شده از سوی خریداران به حداقل برسد. طبیعی است که این مسئله می‌تواند به کاهش ریسک و بار روانی خرید با قیمت‌های نامتعارف هم برای کارگزاران و هم برای خریداران کمک کند.

بیشتر بخوانید: ورود کل زنجیره فولاد به بورس کالا در سایه مخالفت‌ها

بعدها با انتقال کالاهای دیگر همچون وکیوم باتوم، کنسانتره فلزات گران‌بها، سولفور مولیبدن، استایرن منومر، دی اتیل هگزانول، تولوئن دی ایزوسیانات و …به این تالار بعضی معایب و مزایای معاملات آن آشکار شد. این معایب و کاستی‌ها از آنجایی ناشی می‌شود که امکان عرضه بعضی محصولات به صوت یکجا وجود ندارد و میزان عرضه کالا به نحوی است که تعداد بیشتری از خریداران می‌توانند موفق به خرید شوند.

به عنوان نمونه بعد از انتقال معاملات وکیوم باتوم که ماده اولیه تولید قیر محسوب می‌شود و تعداد متقاضیان خرید در آن نسبت به سنگ‌آهن بیشتر است، توان رقابت شرکت‌های کوچک در مقایسه با شرکت‌های بزرگ به شدت کاهش یافت. این شرکت‌ها توان مالی رقابت با شرکت‌های بزرگ را از دست دادند و به اصطلاح زور آنها در زمان رقابت به شرکت‌های تولیدی بزرگ نمی‌رسد.

طبق دستورالعمل معاملات در تالار حراج باز، شرکت‌های کارگزاری امکان تجمیع سفارش خریدهای مشتریان خود را در این تالار ندارند و سفارش خرید هر مشتری باید به صورت مجزا به تالار ارسال شود. این موضوع باعث شده تا تعدادی از کارگزاران با توجه به زمان اندک 15 ثانیه‌ای رقابت در این تالار و مشکل بودن ثبت قیمت‌های مجزا برای هر خریدار در بعضی محصولات همچون دی اتیل هگزانول تولیدی شرکت پتروشیمی شازند، با هماهنگی مشتریان خود نسبت به تعدیل تقاضا جهت خودداری از رقابت به توافق نانوشته‌ای برسند. از زمان انتقال این محصول به تالار حراج باز، معاملات آن با قیمت پایه انجام شده است.

از طرفی دیگر، عدم امکان هماهنگی در رقابت برای محصولی مانند تولوئن دی ایزوسیانات تولیدی شرکت پتروشیمی کارون باعث شده تا قیمت تمام شده این محصول برای مشتریان نسبت به قبل از انتقال معاملات به تالار حراج باز افزایش چشمگیری داشته باشد. علت هم این است که عرضه محدود بعضی کالاها، نیاز ضروری تولیدکنندگان و تلاش برای جلوگیری از سوخت سهمیه بهین یابی ماهیانه آنها باعث می‌شود تا خریداران به هر قیمت ممکن و تا جایی که در توان دارند به رقابت بپردازند.

بیشتر بخوانید: چرا خودرو در بورس کالا عرضه نمی شود؟/ پای مافیا در میان است؟

در آخرین روزهای سال 1400، بورس کالای ایران خبری مبنی بر پذیرش خودروی شاهین تولیدی شرکت سایپا جهت عرضه در بورس کالا منتشر کرد. هرچند جزئیات بیشتری در مورد نحوه قیمت‌گذاری، میزان عرضه و تالار مورد نظر برای انجام معاملات خودروی شاهین منتشر نشده، اما سؤال اینجاست که با توجه به تأثیرگذاری مستقیم قیمت‌های کشف شده در بورس کالا بر قیمت‌های بازار هر محصول، معاملات خودرو در کدام یک از تالارهای معاملاتی انجام خواهد شد؟

اگر معاملات در تالاری به غیر از تالار حراج باز انجام شود اختلاف پایین‌ترین و بالاترین قیمت‌های معامله شده می‌تواند ناظر معاملات را با چالش تایید یا عدم تایید معاملات مواجه سازد و نفع معاملات شامل خریدارانی شود که با قیمت‌های پایین موفق به خرید شده‌اند. اگر میانگین قیمت کشف شده بالاتر از قیمت بازار باشد، این موضوع می‌تواند به آشفته‌تر شدن وضعیت قیمت خودرو در بازار منجر شود.

همچنین با وجود اینکه انجام معامله در تالار حراج باز کاهش اختلاف بالاترین و پایین‌ترین قیمت کشف شده را در پی خواهد داشت، اما از آنجایی که در این تالار خریداران تا حداکثر قیمتی که امکانش باشد رقابت خواهند کرد، طبیعتا تولیدکننده (در این مورد شرکت خودروسازی سایپا) منتفع اصلی این شیوه‌ رقابتی و کشف قیمتی است.

باید منتظر بمانیم تا ببینیم تصمیمات بورس کالا در این خصوص می‌تواند به کاهش التهاب قیمت خودرو در بازار منجر شود یا خیر.

جهت مشاهده آخرین اخبار اقتصادی اینستاگرام شهر بورس را دنبال کنید.

گزارش از امیر ملک زاده