حضور زنان در اعتراضات سال گذشته/حق انتخاب حجاب نمادی برای سایر حقوق زنان

به گزارش شهر  بورس، بیش از یک سال از آخرین اعتراضات در ایران می‌گذرد. اعتراضاتی که به شهرهای مختلف کشیده شد و چند ماه ادامه داشت. اعتراضاتی که با نحوه مرگ مهسا امینی شروع شد و با مسئله حجاب گره خورد. شهلا اعزازی، جامعه‌شناس در این مورد گفته که حق انتخاب حجاب نمادین است و زنان تمام حقوق نداشته یا از دست رفته خود را می‌خواهند.

نقش پررنگ زنان در اعتراضات سال گذشته بر هیچکس پوشیده نیست. برخی از جامعه‌شناسان با بررسی وضعیت جامعه در چند دهه اخیر بر این باورند که حضور چشمگیر آنها قابل پیش‌بینی بود.

شهلا اعزازی، جامعه‌شناس در نهمین کنگره انجمن روانشناسی ایران که اخیرا برگزار شد، به بررسی تغییر سبک زندگی جامعه ایرانی طی پس از انقلاب 1357 پرداخت. تغییراتی که زنان را از عرصه عمومی به عرصه خصوصی کشاند و بار دیگر آنها را به عرصه عمومی آورد.

حضور فعالانه دختران نوجوان در اعتراضات

او گفت: «بحثی که دارم درباره تاثیر ساختار خانواده و جامعه بر یکدیگر است. سال گذشته اتفاقاتی در ایران رخ داد. چند ماه هم طول کشید. نه‌تنها در ایران و تحت عنوان جنبش ژینا، بلکه تمام دنیا از آن باخبر شدند و درباره آن صحبت کردند.»

وضعیت زنان پیش از انقلاب 1357

شهلا اعزازی در ادامه این برنامه گفت: «قبل از انقلاب 1357، بحث برابری جنسیتی اصلا مطرح نبود و کسی درباره آن حرف نمی‌زد. در ساختار جامعه و از طریق قانون، بعضی حقوق به زنان داده شده بود. کافی نبود، اما به هر حال ارزش‌ها، هنجارها و باورهای اجتماعی تغییر کرده بود.»

بیشتر بخوانید:اختلال در خدمت رسانی برخی جایگاه های سوخت کشور

او در ادامه وضعیت پیش از انقلاب 1357 گفت: «نابرابری جنسیتی حداقل در خانواده‌ها نبود. قبول کرده بودند که دختر درس می‌خواند، دانشگاه می‌رود و کار می‌کند. حتی انتخاب همسر را در دوره دانشگاه بدون خواستگاری سنتی انجام می‌دادند. دختربچه‌ها در کوچه‌ها دوچرخه‌سواری و بازی می‌کردند. این سبک زندگی در میان طبقه متوسط‌نشین شهری به وفور دیده می‌شد. انتقادی شدید هم به این نوع سبک زندگی می‌شد که زنان، عروسک غربی هستند.»

تغییر سبک زندگی پس از انقلاب 1357

اعزازی سبک زندگی حاکم بر جامعه را پس از انقلاب اینگونه توصیف کرد: «بعد از انقلاب سبک دیگری روی کار آمد. با فراز و نشیب‌هایی که بود، سبک زندگی دیگری حاکمیت پیدا کرد. مردم در سال‌های 1361 و 1362 دیگر قبول کردند که با حجاب در محل کار و خیابان‌ها حضور پیدا کنند. نوع دیگری از خانواده ترویج شد؛ خانواده‌ای که پدر سالار است و فرزندان باید به حرف پدر گوش دهند و تفکیک شدیدی بین رفتار با دختران و پسران وجود دارد.»

او ادامه داد: «اما آن سبک زندگی قدیم در خفا کار خود را می‌کرد و به ظاهر هنجارهای اجتماعی را رعایت می‌کرد. همه می‌دانیم که ممنوعیت‌هایی مانند ویدئو، ماهواره و… بود. برخی هم دستگیر می‌شدند. همه اینها نشان می‌داد که مردم نوع دیگری زندگی می‌کردند، اما در خفا بود.»

دگرگون شدن هویت فردی و اجتماعی زنان 

این جامعه‌شناس توضیح داد: «در ابتدا هویت فردی، تاریخی و اجتماعی زنان دگرگون شد. به تدریج فعالان حقوق زنان به اشکال مختلف توانستند آگاهی‌هایی به نسل‌های بعدی دهند. تلاش کردند در مقابل قوانینی که نادرست می‌دیدند، مقاومت کنند. متاسفانه هر قانونی که فعالان بهتر می‌کردند، مسئولان قانون دیگری می‌آوردند و باید با آن هم مقابله می‌کردند.»

او ادامه داد: «در این میان، زنان کم‌کم عرصه عمومی را گرفتند. اگر در محل کار خود لباس‌های تیره می‌پوشیدند، در خیابان‌ها لباس‌های رنگی می‌پوشیدند. از سوی دیگر، دولت هم نامرئی کردن زنان در عرصه عمومی را شروع کرد. برای مثال پارک‌های بانوان را راه‌اندازی کرد یا تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها را انجام داد.»

این جامعه‌شناس گفت: «به تدریج نسلی که در خانواده‌های پدرسالار رشد کرده بودند با امکانات و حقوق خود آشنا شدند. زمانی‌که این افراد صاحب فرزند شدند، دیگر از روش‌های سفت و سخت تربیتی استفاده نکردند. به فرزندان خود هویت دادند، به تصمیمات آنها احترام گذاشتند و اجازه دادند آنطور که فرزندانشان دوست دارند، زندگی کنند.»

حق انتخاب حجاب نمادی است برای سایر حقوق زنان

شهلا اعزازی در بررسی اعتراضات سال گذشته گفت: «در واقع در جنبش سال گذشته، آنچه که تعداد زیادی از افراد در عرصه خصوصی انجام می‌دادند به عرصه عمومی کشیده شد. اگر در مقابل پدرسالاری در خانواده مقاومت کردند، این بار به صورت افراد مرئی در جامعه آمدند و در مقابل مردسالاری دولتی مقاومت کردند.»

او ادامه داد: «ارزش‌های خانوادگی توانست بر ارزش‌های جامعه غلبه کند. در طول سال‌ها شاهد بودیم که جامعه بر خانواده تاثیر می‌گذارد و ارزش‌ها و هنجارهای آن را تعیین می‌کند. در طول چند سال هم شاهد این رویه بودیم. اما این بار خانواده، ارزش‌های خانواده و آنچه که در خفا بود بر جامعه تاثیر گذاشت.»

اعزازی در پایان گفت: «آنچه که به ظاهر به چشم می‌آید، حق انتخاب حجاب است. حق انتخاب حجاب، نمادین است و دربرگیرنده بسیاری از حقوقی است که زنان نداشتند یا از دست دادند و درصدد آن هم هستند. بنابراین نه‌تنها باید درباره حجاب و مردسالاری خانودگی فکر کنیم، بلکه باید مقابل مردسالاری دولتی هم ایستاد.»

منبع: تجارت نیوز