میلیاردها دلار برای واردات دانه‌های روغنی؛ چرا تولید داخل هنوز ناکافی است؟

به گزارش شهر بورس، وابستگی 90 درصدی کشور به واردات روغن و دانه‌های روغنی همچنان یک چالش اساسی در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود. با توجه به اینکه سالانه بین 4 تا 5 میلیارد دلار از درآمد نفتی کشور صرف واردات این محصولات می‌شود، نیاز به خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی بیش از پیش احساس می‌شود. با این حال، مسیر خودکفایی در این حوزه با چالش‌های متعددی مانند ارز ترجیحی و کمبود منابع آبی همراه است.

وضعیت تولید دانه‌های روغنی در کشور

سال گذشته تولید دانه‌های روغنی کشور شامل 110 هزار تن دانه کلزا، 40 هزار تن دانه سویا و 10 هزار تن از سایر دانه‌های روغنی، در مجموع به 160 هزار تن رسید. امسال، سطح زیر کشت دانه‌های روغنی با رشد 47 درصدی به 155 هزار هکتار افزایش یافته است. با این حال، هنوز فاصله زیادی با تأمین نیازهای کشور وجود دارد.

در سال زراعی گذشته، سطح برداشت کلزا به عنوان محصول اصلی تولیدی دانه‌های روغنی، به 88 هزار هکتار رسید که نتیجه آن تولید 138 هزار تن بود. امسال تولید دانه‌های روغنی به‌ویژه کلزا افزایش یافته و به 275 هزار تن رسیده است، اما همچنان تنها 10 درصد از مصرف کشور از تولید داخلی تأمین می‌شود و وابستگی به واردات به قوت خود باقی است.

وابستگی به واردات و میزان مصرف روغن

کشور سال‌هاست که بیش از 90 درصد از نیاز خود به روغن را از طریق واردات تأمین می‌کند. سال گذشته، واردات دانه‌های روغنی و روغن خام به میزان 2.7 میلیون تن دانه و 1.2 میلیون تن روغن خام به ارزش بیش از 4 میلیارد دلار از کشورهایی مانند برزیل، روسیه و اندونزی انجام شد. این در حالی است که سرانه مصرف روغن در ایران 23 کیلوگرم در سال است که دو برابر میانگین جهانی محسوب می‌شود.

چالش‌های خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی

یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولید دانه‌های روغنی در کشور، وجود ارز ترجیحی است. واردات این محصولات با ارز 28 هزار و 500 تومانی، باعث شده تا محصولات داخلی قدرت رقابت با نمونه‌های وارداتی را از دست بدهند. این امر باعث می‌شود که محصولات وارداتی با قیمت پایین‌تر عرضه شوند و در نتیجه، صنایع تبدیلی تمایل کمتری به خرید محصولات داخلی داشته باشند.

کمبود منابع آبی و نقش کشت فراسرزمینی

کمبود منابع آبی در کشور نیز یکی دیگر از چالش‌های تولید دانه‌های روغنی است. با توجه به اهمیت امنیت غذایی و تأمین کالاهای اساسی، برخی از کشورها به سمت کشت فراسرزمینی روی آورده‌اند. در ایران نیز می‌توان با استفاده بهینه از منابع آبی، تولید دانه‌های روغنی را افزایش داد و به خودکفایی نسبی رسید.

مشکلات تولید و خرده‌مالکی در کشاورزی

یکی از مشکلات دیگر، هزینه‌های بالای تولید دانه‌های روغنی در مقایسه با محصولاتی مانند گندم است. حمایت بیشتر دولت از تولید گندم، باعث شده کشاورزان تولید گندم را به دانه‌های روغنی ترجیح دهند. از سوی دیگر، کشاورزی در ایران به صورت خرده‌مالکی انجام می‌شود که این امر باعث کاهش مقیاس تولید و بهره‌وری شده و امکان رقابت با تولیدکنندگان بزرگ جهانی را از بین می‌برد.

علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی، معتقد است که در صورت فراهم شدن بازار مصرف برای محصولات داخلی، خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی، پنبه و شکر به راحتی امکان‌پذیر است. اما واردات با ارز دولتی باعث شده تا این محصولات با قیمت پایین‌تری نسبت به تولید داخلی عرضه شوند و هرگونه برنامه‌ریزی برای خودکفایی را با شکست مواجه کنند.

با توجه به چالش‌های متعدد در مسیر خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی، باید اقدامات اساسی برای حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات انجام شود. تغییر سیاست‌های حمایتی، حذف ارز ترجیحی برای واردات و افزایش بهره‌وری تولید از جمله راه‌حل‌های ممکن برای رسیدن به این هدف است.

منبع: تسنیم