معاملات بلوکی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

معاملات بلوکی یعنی چه؟

معاملات بلوکی، معاملاتی هستند که در آن قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود.

این نوع معامله، سفارشی است که برای خرید و فروش بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار مانند سهام یک شرکت ثبت می‌گردد. معامله بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین ‌شده بین خریدار و فروشنده در خارج از بازار بورس یا فرابورس، برای کاهش تأثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم در بازار، انجام می‌شود. معاملات بلوکی با عنوان «سفارش‌های بلوکی» هم شناخته می‌شوند.

بازار بلوک چیست؟

بازار بلوک، بازار مجزایی است که برای انجام معاملات بلوکی ایجاد شده است. حداقل‌های معاملات بلوکی می‌تواند با تصویب هیئت‌مدیره بورس تغییر و پس از اطلاع‌رسانی اعمال شود.

زمانی معامله بلوکی شرکت‌های بورسی انجام می‌شود که حجم معاملات سهام و یا حق تقدم سهام، حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار یا ارزش معامله آن بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد. این معاملات در خصوص شرکت‌های بورسی یا فرابورسی در زمان معاملات بازار انجام می‌شود و شرایط آن همانند بازار عادی است؛ یعنی سهم در دامنه مجاز خود معامله می‌شود. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، معادل قیمت مرجع همان روز در بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک، مشابه معامله در نماد اصلی است.

وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف خواهد بود. معاملات در بازار بلوک در نمادی مجزا از معاملات بازار عادی صورت می‌گیرد و در محاسبه قیمت پایانی و شاخص‌های بازار لحاظ نمی‌شود. در بازار بلوک، فقط سفارش محدود قابل‌اجرا بوده و استفاده از کد معاملاتی گروهی در این بازار مجاز نیست.

معاملات بلوکی چگونه انجام می‌شوند؟

ابتدا پیشنهاد خرید یا فروش توسط کارگزار مربوطه در سامانه معاملات بلوک با قیمت معین ثبت می‌‌شود. کارگزار پذیرنده پیشنهاد، قیمت پیشنهادی در سامانه را تایید می‌کند و درصورتی ‌که پیشنهاد فروش «با امکان تسویه خارج از پایاپای» باشد، کارگزار پذیرنده پیشنهاد فروش، می‌تواند پیشنهاد ارائه شده را با یکـی از شروط «صرفاً خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» بپذیرد. درصورتی‌ که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائـه شـده «صـرفاً نقـدی» باشد، سفارش‌های تطبیق یافته جهت تائیـد بـه بـورس یا فرابـورس ارسـال می‌شود. در صورتی که روش تسـویه پیشـنهاد فـروش ارائـه شـده، «بـا امکـان تسویه خارج از پایاپای» باشـد، درخواسـت کـارگزار پذیرنده پیشـنهاد، برای کارگزار پیشنهاد دهنده فـروش ارسـال می‌شود که در ایـن صـورت حالت‌های زیر رخ خواهند داد.

• بیشتر بخوانید: حق تقدم سهام چه کاربردی دارد؟

در صورت تائید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاد دهنده فروش، سفارش تطبیق یافته با عنوان تسویه خارج از پایاپای به بورس یا فرابورس ارسال می‌شود.

در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «نقدی و خارج از پایاپای» را پذیرفتـه باشـد، معاملـه بـا عنـوان تسویه نقدی جهت تائید به بورس یا فرابورس ارسال می‌شود.

در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «صرفاً خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، درخواست کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد رد می‌شود و پیشـنهاد فـروش، مجـدداً در سـامانه معاملات بلوک ثبت می‌شود.

در صورت عدم مغایرت سفارش‌های تطبیق یافته با قـوانین و مقـررات، بورس یا فرابورس معامله را تائید می‌نماید و سـفارش‌های تطبیق یافتـه جهت انجام معامله و ثبت نهایی بـه سامانه معاملات ارسال و در نماد معاملاتی مربوط به بازار بلوک ثبت می‌شود.

در بازار سرمایه ایران ممکن است هر سهم چندین سهامدار حقوقی داشته باشد. هر کدام از این سهامداران حقوقی چندین کد حقیقی هم برای معاملات خود دارند. استفاده از این کدها و نحوه خرید و فروش می‌تواند سیگنال‌های خرید یا فروش را صادر کند. در واقع، سیگنال خرید وقتی صادر می‌شود که سهامدار حقوقی با کد حقوقی خود می‌فروشد و با کد حقیقی خود خرید می‌کند. با این حرکت سهامدار حقوقی، احتمال می‌‌رود که برای سهم برنامه‌های خاصی داشته باشد.

• بیشتر بخوانید: حباب بورس به چه معناست؟

مشاهده معاملات بلوکی

با مراجعه به سایت مدیریت فناوری بورس، در بخش دیدبان این سایت، نمادهایی که کنارشان عدد «۲» زده شده، یعنی معامله بلوکی روی آن‌ها صورت گرفته است؛ مثلا خساپا ۲٫.

ساعات معامله و دامنه نوسان در معاملات بلوکی

ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی مانند بازار عادی است.

دامنه نوسان مجاز قیمت معاملات بلوکی مانند بازار معاملات خرد است. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، مانند قیمت مرجع همان روز بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک نیز، مشابه معامله در نماد اصلی است.

 معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار می‌شود.

روش ثبت سفارش در معاملات بلوکی

در معاملات بلوکی فقط سفارش‌های محدود قابل اجرا هستند و معامله از طریق کد گروهی در این بازار امکان پذیر نیست.

وضعیت نماد در معاملات بلوکی

تا زمانی که نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف نباشد، نماد معاملاتی در بازار بلوک نیز متوقف نخواهد بود و وقتی نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف باشد، نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک نیز متوقف است.

تأثیر معاملات بلوکی بر قیمت سهم

به دلیل اینکه در بیشتر موارد، قیمت معامله‌ شده در معاملات بلوکی بالاتر از قیمت سهم روی تابلو است، زمانی که روی یک نماد معامله بلوکی انجام می‌شود، سهامداران انتظار رشد قیمت سهم را دارند. معمولاً با انتشار آگهی عرضه بلوک با قیمتی بالاتر از تابلو، معاملات سهم با موجی از تقاضا همراه خواهد شد، حتی اگر معامله بلوکی صورت نگیرد.

تاثیر یک معامله بلوکی بر قیمت تابلوی یک سهم در دو حالت می‌تواند معقول باشد:

 ۱- با انجام معاملات بلوکی، تغییر مدیریتی در آن شرکت اتفاق بیفتد. به عبارتی یا اندازه بلوک بالاتر از ۵۰ درصد باشد یا خریدار بتواند با مالکیت آن سهم، صاحب کرسی مدیریتی شود. بر این اساس و با توجه به سیاست‌های سهامدار جدید که در روند فعالیت آتی شرکت تاثیر گذار است، قیمت سهم در بازار افزایش می‌یابد.

 ۲- خریداری به دنبال بلوک است که برای در اختیار گرفتن یک عضو هیئت‌مدیره با کسری سهم مواجه است و به هر قیمتی می‌خواهد سهم را از بازار جمع‌آوری نماید. این اقدام سهامدار باعث رشد قیمتی سهم خواهد شد.

تاثیر ارزش معاملات بلوکی بر ارزش معاملات کل بازار

ارزش کل معاملات شامل ارزش معاملات خرد، بلوک و عمده است. برای به دست آوردن ارزش معاملات خرد بازار، باید ارزش معاملات بلوک و عمده از ارزش کل معاملات کسر شوند تا ارزش خالص خرد به دست آید.

معامله بلوکی چه تفاوتی با کد به کد دارد؟

در معاملات کد به کد، یک کد معاملاتی برای یک سهم، سفارش خرید و فروش را همزمان قرار می‌دهد. مثلا ممکن است یک کد حقوقی، چندین کد حقیقی برای خود داشته باشد و زمانی که سهم، شرایط مناسبی برای رشد داشته باشد، با کد حقوقی خود سفارش فروش و با کد حقیقی خود سفارش خرید ثبت می‌کند و باعث رشد قیمتی سهم شود.

به این ترتیب، سود قابل توجهی نصیب کد حقیقی خریدار می‌شود. البته همین حالت در جهت منفی و در هنگام کاهش قیمت سهم نیز وجود دارد. در واقع کد به کد، معامله‌ای صوری جهت اثرگذاری بر قیمت سهم است.

اما در معامله بلوکی، کدهای خریدار و فروشنده متفاوت هستند و هدف این کار فقط اثرگذاری بر قیمت سهام نیست. گاهی شرکت، بلوک برخی شرکت‌های زیرمجموعه خود را به دلیل زیان‌ده بودن واگذار می‌کند تا از این طریق بر اصلاح مالی خود اثر مثبت بگذارد.

همچنین معاملات بلوکی کارمزد کارگزاری ندارد ولی به معاملات کد به کد کارمزد تعلق می‌گیرد. به همین علت معاملات کد به‌ کد مهم‌تر از معاملات بلوکی است.

کاربرد معاملات بلوکی فقط برای شاخص‌سازی است ولی هدف از معاملات کد به کد پیاده کردن برنامه‌های خاص است.

معامله بلوکی یک معامله در یک ثانیه است، در حالی که معاملات کد به کد شامل چندین معامله در یک ثانیه است.

چه چیزی بلوک یک شرکت را ارزشمند می‌کند؟

یک بلوک در شرایطی می‌تواند ارزنده باشد که بتواند کرسی هیئت مدیره را به خریدار بدهد. اما در حالتی که بلوک، کمتر از حدی باشد که کرسی‌ای در اختیار خریدار بگذارد، قیمت آن می‌تواند معادل قیمت سهام عادی باشد.

در مواردی دیگر، برخی سهام برای افرادی که درصدی از سهام شرکت را دارند ولی در مجمع انتخاب هیئت‌مدیره نیاز به رای بیشتری دارند، ارزش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کنند. در این حالت به آن بلوک کوچک، «سهام طلایی» گفته می‌شود.

بلوک‌های مدیریتی سهام معمولا ارزش قیمتی بالایی دارند. بنابراین برای اینکه خریداران به خرید تشویق شوند، روش‌های پرداخت متنوعی مثل نقد و اقساط پیش‌بینی می‌شود. وقتی بلوک به‌ صورت اقساط فروخته شود، با توجه به ارزش زمانی پول، قیمت را بالاتر می‌برد. در هر صورت، ارزش یک بلوک سهام با توجه به دارایی‌ها و وضعیت شرکت می‌تواند برای خریدار جذاب باشد.