بهبود فضای کسب و کار در کشور نیازمند تصمیمات شفاف دولت

به گزارش شهر بورس، داوود بهبودی ، رئيس سازمان مديريت و برنامه ریزی استان آذربايجان شرقی و استاد دانشگاه تبریز طی گفت‌وگویی به بررسی فضای کسب و کار در کشور پرداخت که مشروح آن را در زیر می‌خوانید:

– گفتگوی ما در رابطه با موانع موجود در حوزه کسب و کار خواهد بود. در ابتدا بفرمایید که جنابعالی چه تعریفی از فضای کسب و کار دارید؟

  داوود بهبودی : شاخص کلی فضای کسب و کار بر پایه 11 شاخص کوچک‌تر با عناوین آغاز کسب‌وکار، کسب مجوز، استخدام نیروی کار، ثبت دارایی‌ها، کسب اعتبارات، حمایت از سرمایه‌گذاری، مالیات، تجارت مرزی، اجرای قراردادها و ورشکستگی و دریافت انرژی برق محاسبه می‌شود. این شاخص درواقع نشان‌دهنده سهولت و مناسب بودن هر کشور برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است. فضاي كسب و كار درواقع يك بستر نهادي و حقوقي براي انجام كسب و كار (Doing Business) است كه بخشي از اين فضا مربوط به شاخص‌هايي است كه به قوانين و مقررات برمی‌گردد اما مهم‌تر از آن شاخص‌ها و برگ خریدهای سياسي و نهادي است.

• بیشتر بخوانید:
  نقش ویژه ارزهای دیجیتال در عبور از تحریم‌ها/ چه زمانی بیت کوین بخریم؟

– به نظر جنابعالی مهم‌ترین علل وضعیت نامناسب فضای کسب و کار در جامعه ما چیست؟

  داوود بهبودی : وضعيت نامناسب فضاي كسب و كار ما در رتبه جهاني جلوه‌اي است كه ما از خودمان به بيرون نشان مي‌دهيم و یا برداشتی است که دیگران از ما دارند و اکثراً مربوط به بحث‌هاي كلاني مي‌شود كه در موضع‌گيري‌هاي سياسي و نهادي نهفته است.

يك سرمايه‌گذار خارجي فقط قوانين و مقررات یک جامعه را مدنظر قرار نمي‌دهد بلكه بررسي مي‌كند كه نگاه شما به دنيا و نگاه دنيا به شما چگونه است؛ آيا دنيا به شما به‌عنوان يك كشور همراه با اقتصاد جهاني می‌نگرد يا در تقابل با آن؛ آيا به شما به‌عنوان يك منطقه امن نگاه مي‌كند يا به‌عنوان كشوري كه در معرض تهديد قرار دارد؛ بر همين اساس چه در سرمايه‌گذاري و چه در تعاملات و عقد قراردادها محيط كلان ما طبعاً در نگاه دنيا تعيين‌كننده است؛ و يك سرمايه‌گذار یا فعال اقتصادی داخلی علاوه بر قوانین و مقررات، به ثبات سیاست‌ها، محترم بودن حریم مالکیت‌های مشهود و نامشهود دارایی‌ها و افق انتظارات آتی از رفتار دولت و سایر نهادهای حاکمیتی توجه می‌کند. در یک‌کلام شاید تعبیر حکمروایی و شهریاری خوب Good) Governance) نماگر مناسبی از فضای کسب و کار و یا بالعکس فضاي كسب و كار نماگر مناسبی از وضعیت حکمروایی و شهریاری باشد.

در سال‌های اخیر در داخل كشور اقدامات خوبي در راستاي اصلاح فضاي كسب و كار انجام داده‌ایم و قوانين مناسبي در اين ارتباط تصويب شده است. همچنین در روابط بین‌المللی، توافق بسیار مهم ایران با قدرت‌های برتر اقتصادی و سیاسی دنیا در قالب برجام گام بسیار بزرگی در این مسیر بود که البته این مسیر با خروج آمریکا از این توافق و وضع تحریم‌های حداکثری علیه ایران تا حدود زیادی به بن‌بست برخورده است. اینکه باعث گردیده ضريب تسهيلي كه انتظار داشتيم حاصل نشود چرا كه با خروج آمریکا از برجام شاهد بدعهدی‌هایی هم از سوی طرف‌های اروپایی گردید.

– در این وضعیت برای بهبود فضای کسب و کار چه باید کرد؟

  داوود بهبودی : بهبود فضای کسب و کار الزامات مختلفی دارد که یکی از الزامات آن، شفافیت و ثبات تصمیمات دولت است. دولت به‌عنوان اقدام اول در سیاست‌گذاری‌هایش در عرصه اقتصاد هدف‌گذاری کرده بود که تورم بالای 40 درصد را مدیریت کند. شرایط اقتصاد کشور در این سال‌ها تورم رکودی بود و برای مواجهه با این وضعیت، اقدامات اصلاحی لاجرم باید از کنترل تورم شروع می‌شد.

• بیشتر بخوانید:
  رسانه مستقل مطالبه‌گر لازمه بازار سرمایه است

دولت یازدهم موفق شد در تورم را با سرعتی بیش از آنچه تصور اقتصاددانان بود کنترل کند به‌طوری که به یک عدد تک رقمی در سال 95 رسیدیم. همین امر نشان داد سیاست‌هایی که دولت اتخاذ کرده موفق بوده است. اگر ما شاهد کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و سود تسهیلات در آن دوره بودیم در پرتو مدیریت تورم بوده است و اگر تورم پابرجا بود چنین اتفاقاتی نمی‌افتاد.

ضمن اینکه سایر شاخص‌های اقتصادی و نهادی جامعه هم باید بتوانند تسهیل فضای کسب و کار را در فعالیت‌های اقتصادی فراهم کنند. هدف دولت رسیدن به رتبه 70 در سال‌های برنامه ششم توسعه بود که شرایط پیش آمده ناشی از تحریم‌ها این مهم را هدف را از دسترس خارج نمود.

– ما شاهد رکود شدیدی در واحدهای تولیدی هستیم؛ فکر می‌کنید علت چیست؟

  داوود بهبودی : علاوه بر موارد پیش‌گفته یکی از چالش‌های موجود برای خروج از رکود، ضعف ساختاری بنگاه‌های تولیدی ما است و البته ضعف‌های نهادهای مالی و پولی هم در کنارش مؤثر است ولی کسانی هم هستند که در این شرایط موفق عمل می‌کنند که نشان می‌دهد بستر چنین فعالیت‌هایی هم وجود دارد و اگر همه واحدها نتوانسته‌اند چنین عملکردی داشته باشند نشان می‌دهد شرایط و ویژگی‌های لازم را کسب نکرده‌اند.

ما از سال‌های 94 و 95 معمولاً به‌عنوان سال‌هایی یاد می‌کنیم که رکود شدیدی بر اقتصاد به ویژه در حوزه صنعت حاکم بود. بخش کشاورزی ما خیلی تحت تأثیر مسائل این‌چنینی قرار نمی‌گیرد چرا که بافت مشخصی دارد و نوسانات ارزی، تسهیلات بانکی و… چندان در این بخش موضوعیت نمی‌یابد. در مقابل صنعت به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد و خدمات هم تابعی از صنعت است.

به‌هرحال کانال‌های تقاضا در اقتصاد ما اعم از تقاضای مؤثر خانوارها (مصرف)، تقاضای مؤثر دولت (بودجه عمرانی و سرمایه‌ای)، تقاضای مؤثر بخش خارج (صادرات) و تقاضای مؤثر بانکی و پولی (اعطای تسهیلات) در حال حاضر به‌صورت محدود عمل می‌کنند ازاین‌رو گردش اقتصادی ضعیف است و رکود شدیدی کل اقتصاد را فرا گرفته که خروج از این مدار باطل نیازمند شکستن قفل حداقل یکی از حلقه‌های چهارگانه فوق است. به نظر می‌رسد در بسته‌های اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال و جهش تولید که در سال جاری در حال اجرا هستند باید به این موضوع توجه ویژه شود. نکته مهم دیگری که باید به اشاره کرد احساس شدت رکود در سال‌های اخیر ناشی از تشدید واقعی رکود نیست بلکه چون در سایه کنترل تورم، سودهای کاذب و صوری بنگاه‌ها از بین رفته و نیز رانت‌ها کاهش‌یافته لذا آنها فشار رکودی بیشتری احساس می‌کنند. بااین‌حال واحدهایی که به رانت و سودهای تورمی و کاذب عادت نداشته و مبتنی بر بهره‌وری و نوآوری حرکت می‌کنند و زمینه‌های دانش‌بنیان و ارتباط رقابت‌مند با بازار جهانی داشته‌اند موفق‌تر هستند و در حاضر نیز با تمام ظرفیت فعالیت می‌کنند.

• بیشتر بخوانید:
  نگاهی به راهکارهای بهبود بورس

– استان آذربایجان شرقی تا چه اندازه تحت تأثیر رکود اقتصادی قرار دارد؟

  داوود بهبودی : استان ما هم فارغ از پدیده رکودی کشور نیست و صنایع ما هم دچار رکود هستند. طبیعتاً استان‌هایی که ماهیت غالب فعالیت‌های آنان صنعتی است و از آنجا که خدمات نیز تابعی از گسترش و رونق صنعت است فشار رکودی بیشتری دارند. امیدواریم با حرکت‌هایی که انجام می‌شود بتوانیم بخشی از مسائل را تخفیف دهیم و به‌ تدریج این بن‌بست هم شکسته شود. توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان و شاخه‌هایی همانند ICT می‌تواند در این مسیر راهگشا باشد. توجه ویژه به رسته‌های پراشتغال نیز می‌تواند در حل سریع‌تر مشکل بیکاری جوانان کارساز باشد.

– در شرایط فعلی اقتصادی حاکم بر جامعه چه توصیه‌ای به صاحبان واحدهای تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی دارید؟

  داوود بهبودی : باید تأکید کنم چالش ما فقط تورم و رکود نیست، نارسایی‌های دیگری هم وجود دارد و مباحثی مثل بیکاری جوانان، بازارهای مالی، بانک‌ها و صادرات و مهم‌تر از همه کارزار فشار حداکثری است که از سوی آمریکا علیه کشورمان راه افتاده است همگی جزو چالش‌های اقتصاد حال حاضر ما هستند. اگر ما روابط خارجی‌مان را اصلاح نکنیم و درعین‌حال مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی را عملیاتی نکنیم این چالش‌ها اقتصاد ایران را در هم خواهد شکست. هم سیاست‌گذاران کلان کشور و هم فعالان اقتصادی در بخش‌های خصوصی و عمومی باید هم‌زمان به‌سوی گشایش‌های سیاسی و اقتصادی حرکت کنند.

در شرایط فعلی هر بنگاهی که بهره‌ور و دانش‌بنیان باشد، به شکل علمی مدیریت و با نوآوری حرکت کند، بازار و صادرات دارد و قطعاً به سود می‌رسد اما شرکت‌هایی که دارای این ویژگی‌ها نباشند دچار مشکل خواهند شد و به ‌نظر بنده در این مسیر، تکلیف بسیاری از واحدهای اقتصادی ما با خودشان و با اقتصاد روشن خواهد شد.

کسانی که خود را با موج فعالیت مبتنی بر بهره‌وری و نوآوری همراه نکنند لاجرم به دست خودشان حذف خواهند شد. لذا سیاست‌ها و بسته‌های حمایتی دولت باید به سمت بنگاه‌هایی که افق‌های توسعه نوین را انتخاب می‌کنند و درصدد تطبیق خود با آن و فراهم نمودن الزامات آن هستند هدایت شود تا اثربخش و کارساز باشد.

گفت‌وگو از محمد فرج پور باسمنجی