شهر بورس – بهرام توپچی پور؛ خبر بررسی جدی انتقال پایتخت ایران بعد از سه دهه بحث و بررسی، بار دیگر در رسانه‌ها و فضای مجازی داغ شده است. به‌ویژه، نام مکران به‌عنوان یکی از نقاط جدی مطرح در این تصمیم، توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده است. همین مسئله سبب شده تا میزان جست‌وجوی کلمه «مکران» در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به‌شدت افزایش یابد. در این گزارش، تلاش می‌کنیم تا به شکلی جامع و کامل، منطقه مکران را معرفی کرده، مزایا و معایب احتمالی انتقال پایتخت به آن را بررسی کرده و چالش‌های موجود بر سر راه چنین تصمیم مهمی را واکاوی کنیم.
مکران کجاست؟
منطقه مکران در جنوب شرقی ایران، در امتداد ساحل دریای عمان و بخشی از استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این منطقه از لحاظ استراتژیک، به دلیل مجاورت با آب‌های آزاد و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای تجاری بین‌المللی، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. همچنین، مکران دارای بندرهای مهمی همچون بندر چابهار است که به‌واسطه دسترسی به اقیانوس هند و امکان برقراری ارتباط تجاری با کشورهای آسیایی، نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی منطقه و کشور می‌تواند ایفا کند.
پیشینه بحث انتقال پایتخت
انتقال پایتخت در ایران به حدود سه دهه پیش بازمی‌گردد. ترافیک سنگین، آلودگی هوا، تراکم جمعیت و تمرکز بیش از حد امکانات اداری در تهران، از مهم‌ترین عوامل مطرح برای تغییر مرکز سیاسی و اداری کشور به شمار می‌آید. طبق گفتهٔ مسئولان، طی این سال‌ها مطالعات و گزارش‌های متعددی در مورد انتخاب مکان جایگزین برای پایتخت صورت گرفته است. حال با تصریح محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور مبنی بر این‌که «بعد از سی سال بررسی انتقال پایتخت ایران به صورت جدی در حال بررسی است و مکران یکی از نقاط جدی مطرح شده است»، بار دیگر این طرح به یکی از مباحث مهم سیاسی و اجتماعی کشور تبدیل شده است.
چرا مکران؟ (مزایا و فرصت‌ها)
- موقعیت استراتژیک دریایی: مجاورت با آب‌های آزاد، دسترسی به بندر چابهار و قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال-جنوب، مکران را به دروازه‌ای دریایی برای مبادلات بین‌المللی تبدیل می‌کند.
- ظرفیت‌های اقتصادی: وجود ظرفیت‌های شیلاتی، معادن، پتروشیمی، بنادر و فرصت‌های گردشگری می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در این منطقه باشد.
- امکان توسعه زیربناها: مکران هنوز در بسیاری از بخش‌ها بکر است و می‌توان با برنامه‌ریزی اصولی، زیرساخت‌های مدرن شهری، حمل و نقل ریلی، جاده‌ای و ارتباطاتی را مطابق با استانداردهای روز جهانی ایجاد کرد.
- کاهش تمرکز جمعیت در تهران: با انتقال مرکز سیاسی به مکران، می‌توان بخشی از جمعیت و صنایع متمرکز در کلانشهر تهران را به این منطقه سوق داد و از تراکم جمعیت تهران کاست.
- توجه به مناطق محروم: استان سیستان و بلوچستان از دیرباز جزو استان‌های محروم کشور محسوب می‌شود. تمرکز دولت در این منطقه می‌تواند به توسعه عدالت‌محور کمک کند.
چالش‌ها و محدودیت‌های انتقال پایتخت به مکران
- زیرساخت‌های ناکافی: باوجود ظرفیت‌های بالقوه، زیرساخت‌های مکران برای پذیرش سریع نهادهای اداری و سیاسی کشور، از جمله شبکه حمل‌ونقل، اماکن اسکان و امکانات رفاهی، هنوز به مرحلهٔ مطلوب نرسیده است.
- فاصله زیاد از مرکز کشور: قرار گرفتن مکران در بخش جنوب‌شرقی ایران ممکن است برای ترددهای بین‌المللی یا دسترسی سریع به مرکز جغرافیایی کشور، چالش‌هایی ایجاد کند.
- ملاحظات امنیتی: استان سیستان و بلوچستان طی سال‌های گذشته با چالش‌های امنیتی روبه‌رو بوده است. انتقال پایتخت نیازمند تضمین امنیت پایدار در منطقه خواهد بود.
- هزینه‌های هنگفت انتقال: ساخت و تجهیز مراکز اداری، ایجاد مسکن برای کارمندان و فراهم‌کردن امکانات بهداشتی، آموزشی و زیرساختی، سرمایه‌گذاری عظیمی را می‌طلبد که باید توجیه اقتصادی و اولویت‌بندی‌های لازم را داشته باشد.
- سازگاری فرهنگی و اجتماعی: انتقال جامعه‌ای بزرگ از تهران به مکران، نیازمند برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی است تا برخورد و تعامل درست میان جامعه میزبان و مهاجران دولتی شکل بگیرد.
آیا مکران می‌تواند پایتخت مناسبی باشد؟
انتقال پایتخت تصمیمی فرااداری و فرابخشی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر ساختار حکومتی، اقتصادی و اجتماعی ایران بگذارد. با توجه به ظرفیت‌های دریایی، اقتصادی و توسعه‌ای، مکران گزینه‌ای جذاب به نظر می‌رسد. اما موفقیت این پروژه در گرو تدوین یک نقشه راه جامع است که در آن، تمامی جوانب زیرساختی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی سنجیده و تأمین شود.
برخی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای موفقیت‌آمیز بودن انتقال پایتخت به مکران عبارت‌اند از:
- توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل (هوایی، زمینی، دریایی)
- سرمایه‌گذاری در حوزه تأمین انرژی (برق، آب، سوخت)
- برنامه‌ریزی برای اسکان کارمندان دولتی و ساخت شهرک‌های مناسب
- تقویت ظرفیت دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز درمانی
- ایجاد امنیت پایدار با همکاری همه‌جانبه نیروهای مسلح و نهادهای امنیتی
حسن سلیمانی، کارشناس توسعه شهری و جغرافیای اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار شهر بورس درباره انتقال پایتخت به مکران و چالش‌ها و فرصت‌های این منطقه اظهار کرد: انتقال پایتخت به مکران در صورتی که به‌درستی برنامه‌ریزی و اجرا شود، می‌تواند تحولی بزرگ در ساختار اقتصادی و سیاسی ایران ایجاد کند. این منطقه با موقعیت استراتژیک خود در کنار آب‌های آزاد و دسترسی به بندر چابهار، قابلیت‌های بالایی برای تبدیل‌شدن به یک مرکز تجاری و سیاسی دارد. علاوه بر این، به‌واسطه شرایط طبیعی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف مانند شیلات، معادن، و پتروشیمی، می‌تواند به‌عنوان یک قطب اقتصادی جدید کشور عمل کند.
سلیمانی در ادامه افزود: با این حال، چالش‌های زیادی برای انتقال پایتخت به این منطقه وجود دارد. مهم‌ترین چالش، کمبود زیرساخت‌های مناسب برای پذیرش حجم گسترده‌ای از نهادهای دولتی و اداری است. در حال حاضر، مکران از لحاظ شبکه حمل‌ونقل، امکانات رفاهی و زیرساخت‌های شهری با مشکلات زیادی مواجه است که برای حل آن‌ها باید برنامه‌ریزی‌های دقیق و بلندمدت انجام شود. همچنین، امنیت پایدار در این منطقه نیز باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد، به‌ویژه با توجه به چالش‌های امنیتی که استان سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده است.
وی همچنین اشاره کرد: بزرگ‌ترین مزیت انتقال پایتخت به مکران می‌تواند کاهش تمرکز جمعیت و کاهش فشار به تهران باشد. این موضوع علاوه بر ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، می‌تواند به رشد و توسعه مناطق محروم کمک کند و عدالت‌محور بودن توزیع امکانات را در پی داشته باشد. البته، این پروژه نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها و منابع انسانی است که باید با دقت و برنامه‌ریزی انجام شود.
نتیجه‌گیری
بار دیگر بحث قدیمی انتقال پایتخت ایران داغ شده و مکران در صدر گزینه‌های پیشنهادی قرار گرفته است. از یک سو، ظرفیت‌های بالقوه و موقعیت راهبردی مکران نقطه قوتی مهم به حساب می‌آید و می‌تواند در مسیر توسعه منطقه و کل کشور بسیار موثر باشد. از سوی دیگر، چالش‌های زیرساختی، امنیتی و سرمایه‌گذاری کلان از موانع اصلی چنین تصمیمی محسوب می‌شوند. در نهایت، باید دید که تیم کارشناسی دولت و نهادهای ذی‌ربط چگونه این طرح را پیش خواهند برد و آیا مکران به‌عنوان پایتخت جدید ایران مطرح و اجرایی خواهد شد یا خیر.
بهترین منطقه واسه انتقال پایتخت
منطقه وسیع و گسترده و خوش اب هوا بین داران دامنه تا گلپایگان میباشد
تقریبا مرکز کشوره
گزینه دوم شهر یاسوج