سهام ممتاز چیست و چه تفاوتی با سهام عادی دارد؟

در پاسخ باید گفت تفاوت میان این دو اوراق بهادار، در میزان سودی است که دارندگان می‌توانند از آن کسب کنند. سهام ممتاز در برابر سهام عادی سود بیشتری را نصیب دارندگانش می‌کند.

از سوی دیگر سهام ممتاز معاف از مالیات است و به این دلیل شرکت‌های بسیاری تمایل فراوانی برای انتشار این نوع از سهام دارند. مدیران چنین شرکت‌هایی در پی جذب سهام‌داران ممتاز هستند. اکنون بهتر است پیش از پرداختن به تفاوت‌های میان این دو نوع سهام، ابتدا چیستی و ماهیت سهام در بازار بورس را مرور کنیم. سپس به خصوصیات و امتیازات هر یک از این دو نوع سهام مذکور بپردازیم.

معنای سهم

لایحه قانونی اصلاح بخشی از قانون تجارت سهم را چنین معرفی می‌کند:

سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخِص میزان مشارکت و تعهدات و
منافع صاحب آن در شرکت سهامی است. ورقه‌سهم (برگه سهام) سند قابل معامله‌ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد.

ماده ۲۴ لایحه اصلاحی قانون تجارت

در تبصره شماره یک ماده مذکور، قید شده است که سهم می‌تواند بانام و یا بی‌نام باشد. تبصره دو در همین ماده نیز بیان می‌کند، در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شوند، این گونه سهام «سهام ممتاز» نامیده می‌شود.

برای آگاهی از مجموع ارزش سهام باید سرمایه شرکت را در نظر گرفت. صاحب سهام نیز می‌تواند در دارایی خود هر گونه دخل و تصرفی را انجام دهد.

تعریف سهام عادی

سهام عادی (Common Stock) در واقع یک سند است. درصد مشخصی از این سند به اشخاص معینی تعلق می‌گیرد. این اشخاص با داشتن این سند می‌توانند از سود و مزایای شرکت بهره‌مند شوند. مالکان اصلی شرکت همان دارندگان سهام عادی هستند که هر یک حقوق و مزایایی دارند. بر این اساس، دارندگان این سهام می‌توانند:

• سود سهام را دریافت کنند.
• در مجامع بورسی عمومی و مجمع‌ فوق‌العاده رای دهند.
• از حق تقدم در خرید سهام جدید بهره‌مند شوند.
• پس از انحلال شرکت، سهم خود را از باقی‌مانده دارایی شرکت دریافت کنند.
• از فعالیت‌های شرکت مطلع شوند.

سهام ممتاز چیست؟

سهام ممتاز (Preferred Stock/ Share) همان‌طور که از نامش مشخص است، سهامی است که امتیازهای بیشتری در قیاس با سهام عادی دارد. طبق ماده ۴۲ لایحه اصلاحی:

هر شرکت سهامی می‌تواند به موجب اساسنامه و همچنین تا موقعی که شرکت
منحل نشده است، طبق تصویب مجمع عمومی‌فوق‌العاده صاحبان سهام، سهام ممتاز ترتیب دهد. امتیازات این گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور واضح تعیین گردد. هرگونه تغییر در ‌امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده
شرکت با جلب موافقت دارندگان (حداقل) نصف به علاوه یک این گونه سهام انجام‌گیرد.

این ماده بیان می‌کند که سهام ممتاز نوعی گواهی مالکیت قابل انتقال به غیر است که دارنده آن حقی ثابت و البته محدود از دارایی‌های شرکت دارد.

امتیازات سهام ممتاز که باید در اساس‌نامه ذکر شوند

برخی از امتیازهای سهام ممتاز باید در اساس‌نامه شرکت ذکر شوند. این امتیازها هم‌چنین باید به تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام هم برسند. از جمله این امتیازات و ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خریداران می‌توانند هنگام پرداخت مبلغ اسمی سهم از تخفیف برخوردار شوند.
• دارندگان سهام ممتاز در مقایسه با سهام عادی سود بیشتری دریافت خواهند کرد.
• زمانی که صحبت از انحلال شرکت است، دارندگان سهام ممتاز پیش از انحلال مبلغ اسمی سهام خود را دریافت می‌کنند.
• سهام مذکور موجب ایجاد حق رای در خصوص انتخاب مدیران شرکت می‌شود. یعنی سهام‌داران ممتاز در مقایسه با سهام‌داران عادی نظرات و آرای برتری دارند.
• دارندگان سهام ممتاز از اعمال زیان عملکرد مستثنی می‌شوند.

به طور کلی تمامی سهم‌ها باید مانند یک‌دیگر باشند. اما قانون استثناهایی را نیز ایجاد کرده است. بر اساس این استثنا افرادی که سهام ممتاز دارند امتیازات خاصی نسبت به سایرین دارند. اگر به تعریف سهام ممتاز در قانون تجارت مراجعه کنیم، در می‌یابیم که این سهام تنها توسط شرکت‌های سهامی منتشر می‌شوند. دارنده این سهام می‌تواند از امتیازات خود استفاده کند. مثلا می‌تواند حق رای بیشتری داشته باشد و یا هنگام تقسیم سود در اولویت قرار بگیرد. حتی می‌تواند به عنوان یکی از اعضای هیئت مدیره نیز انتخاب شود.

امتیازات سهام ممتاز در مقابل سهام عادی چیست؟

دارندگان سهام ممتاز می‌توانند هم از امتیازات مالی بهره‌مند شوند و هم از امتیازات غیرمالی. در ادامه این دو مورد را بررسی می‌کنیم.

امتیازهای مالی

• درصد مشخصی از سود شرکت به شرکای ممتاز اختصاص خواهد یافت.
• در صورتی که شرکت سودده نباشد، به میزان همان مبلغ مشخص به دارندگان سهام ممتاز بدهکار خواهد شد. سود سهام ممتاز تضمینی است. این ویژگی را جمع‌شوندگی می‌گویند.سهام جمع‌شونده این ویژگی را دارد که اگر شرکت به هر دلیل در طی یک سال هیچ سودی پرداخت نکند، در انتهای سال دوم موظف است که ابتدا سود سهام‌داران ممتاز را پرداخت کند. پس از انجام این کار نوبت به سهام‌داران عادی خواهد رسید.
• هنگام تسویه حساب شرکت و تسویه مالی طلب‌کاران و دارندگان اوراق قرضه، ابتدا سهام‌داران ممتاز سهم خود را دریافت خواهند کرد. پرداخت هر گونه مبلغ به سهام‌داران عادی، منوط به پرداخت پول به سهام‌داران ممتاز است.
• حق تقدم در معامله‌ با شرکت در اختیار سهام‌داران ممتاز است. یعنی دارندگان این سهام، در مقایسه با سایر شرکا برای این‌که با شرکت طرف معامله شوند، در اولویت هستند.
• هنگام خرید سهام جدید نیز، سهام‌داران ممتاز بر سایرین حق تقدم دارند.
• زمانی که شرکت منحل می‌شود، پس از این‌که بدهی‌ها تسویه شد، اولویت با پرداخت حقوق دارندگان سهام ممتاز خواهد بود.

امتیازهای غیرمالی

• حق رای اضافی در برخی مسائل، امکانی است که در اختیار دارندگان سهام ممتاز قرار می‌گیرد.
• گاهی تصمیم‌گیری در مورد مسائلی خاص، منوط به رای سهام‌داران ممتاز است.
• گاهی پیش می‌آید که شرکت در انتخاب اعضای هیئت مدیره، گزینه‌های خود را تنها از میان دارندگان سهام ممتاز انتخاب می‌کند.

انتشار سهام ممتاز از سوی شرکت‌ها چگونه است؟

انتشار سهام ممتاز ممکن است یا در ابتدای تاسیس شرکت صورت گیرد یا پس از آغاز به کار آن و در زمان حیات شرکت.

در ابتدای تاسیس شرکت

اگر در ابتدای تاسیس، شرکت تصمیم بگیرد که سهام ممتاز منتشر کند، مقررات مربوط به انتشار سهام ممتاز که در قانون تجارت ذکر شده، باید رعایت شوند. برخی از این مقررات عبارتند از:

1. باید تعداد و خصوصیات و امتیازات سهام ممتازی که شرکت قصد انتشار آن را دارد، در اظهارنامه قید شود. (بند ۵ ماده ۷ لایحه قانونی اصلاح بخشی از قانون تجارت)
2. این موارد باید در اساسنامه شرکت نیز ذکر شود. (بند ۵ ماده ۸ لایحه قانونی اصلاح بخشی از قانون تجارت)
3. در خصوص شرکت سهامی خاص نیز همین‌طور است. یعنی اگر یک شرکت سهامی خاص می‌خواهد از ابتدای تاسیس اقدام به انتشار سهام ممتاز کند، باید کیفیت و شرح امتیازات و موجبات آن را در اظهارنامه خود قید کند. (بند ۲ ماده ۲۰ لایحه قانونی اصلاح بخشی از قانون تجارت)

پس از تاسیس شرکت

اما اگر مدتی از تاسیس شرکت می‌گذرد و حالا مدیران شرکت تصمیم به انتشار سهام ممتاز گرفته‌اند، می‌توانند از دو راه زیر برای انتشار این اوراق اقدام کنند:

• صدور سهام ممتاز جدید پس از افزایش سرمایه

شرکت‌ها با افزایش سرمایه می‌توانند سهام جدیدی منتشر کنند. در این شرایط شرکت می‌تواند با هدف ترغیب خریداران برای خرید سهام شرکت، این سهام تازه را از نوع ممتاز منتشر کند.

• تبدیل سهام عادی به سهام ممتاز

گاهی شرکت‌ها اقدام به صدور سهام جدید نمی‌کنند. بلکه سهام‌های موجود را که از نوع عادی هستند به سهام ممتاز تبدیل می‌کنند و امتیازاتی را برای آنان در نظر می‌گیرند. برای انتشار سهام ممتاز باید مجمع عمومی فوق‌العاده تشکیل شود. علت این مساله این است که انتشار سهام ممتاز، مستلزم تغییر در اساسنامه است.

در انتهای ماده ۴۲ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت آمده است:

هرگونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف به علاوه یک این گونه سهام انجام گیرد.

اگر در شرکت، کسی بخواهد امتیازات سهام خود را تغییر بدهد، مانند این‌که برخی امتیازات مالی را به غیر مالی، یا برعکس تبدیل کند، و یا بخواهد امتیاز سهام را از خود سلب کند، باید مجمع عمومی فوق‌العاده آن را تصویب کند. هم‌چنین اکثریت مطلق صاحبان سهام ممتاز نیز باید آن را تصویب کنند.

جمع‌بندی

به بخش های مشخصی از سرمایه شرکت ها سهم گفته می‌شود. سهام می‌تواند ازنوع بانام، بی‌نام یا ممتاز باشد. سهام ممتاز در مقایسه با سهام عادی از مزایای بیشتر برخوردار است و دارندگان آن میزان نفوذ بیشتری در تصمیم‌گیری‌های شرکت دارند. به طور کلی هنگام پرداخت سود و انحلال شرکت، اولویت سهام‌داران ممتاز بالاتر از سهام‌داران عادی است. از دیگر وجوه تمایز سهامداران ممتاز و عادی تقدم سهامداران ممتاز برای معامله با شرکت، خرید سهام جدید و رای‌دهی در تصمیمات مدیریتی شرکت است.

منبع: اخبار بورس

‌

بیشتر بخوانید: ضریب بتا؛ میانبری برای سنجش بازدهی در بورس