سفته بازی چیست و چه تفاوتی با سرمایه گذاری دارد؟

سفته بازی یکی از رایج‌ترین اصطلاحاتی است که در بازارهای مالی بسیار کاربرد دارد. معمولا این واژه از زبان سرمایه گذاران و معامله‌گران بسیار شنیده می‌شود. این عمل بیانگر اقدامات فرصت‌طلبانه و منفی است. افرادی که دست به چنین اقداماتی می‌زنند معمولا نوسانات قیمت کالا و خدمات را به طور دقیق بررسی می‌کنند. آن‌ها برای این‌که به اهداف خود برسند، معاملاتی با ریسک بالا انجام می‌دهند. در بسیاری از مواقع سودهای فراوانی نصیب این افراد می‌شود. نکته‌ای که در این میان به چشم می‌خورد این است که گاهی برخی افراد این امر را با سرمایه گذاری اشتباه می‌گیرند. در ادامه این مطلب به بیان تفاوت میان این دو مفهوم خواهیم پرداخت. بنابراین ابتدا لازم است کمی با سفته بازی آشنا شویم.

سفته بازی چیست؟

سفته بازی را به طور خلاصه می‌توان انجام معاملات پرریسک دانست. در این معاملات ممکن است بخشی یا تمام دارایی از دست برود؛ اما در سمت دیگر، امکان کسب سودهای هنگفت نیز به این وسیله وجود دارد. همین امکان است که افراد را به انجام چنین اموری ترغیب می‌کند؛ هرچند ریسک از دست رفتن سرمایه بیش از احتمال کسب سود است. به همین دلیل است که سفته بازی را یک عمل بسیار پرریسک و مخاطره‌آمیز می‌دانند.

مرز میان سفته بازی و سرمایه گذاری باریک است؛ تا آن‌جا که گاهی نمی‌توان تمایزی میان این دو قائل شد. مسائلی که این دو مورد را از هم متمایز می‌کنند، عواملی مانند ماهیت دارایی، مدت‌زمان نگهداری و میزان اهرم افزایش سرمایه هستند.

ببیشتر بخوانید: بازیگر بورس کیست؟

عمل خرید مسکن را می‌توان با توجه به نوع خرید، سرمایه گذاری یا سفته بازی در نظر گرفت. اجازه دهید مثالی بیان کنیم تا این مطلب بهتر درک شود. فرض کنید شخصی یک خانه خریداری می‌کند تا آن را اجاره دهد. در اینجا این هدف نشان می‌دهد که او قصد سرمایه گذاری دارد. اما زمانی که فرد چند خانه را در قیمت‌هایی کمتر از قیمت بازار خریداری می‌کند و سپس آن‌ها را در قیمت‌هایی بالاتر به فروش می‌رساند، این عمل سفته بازی نامیده می‌شود.

افرادی که سفته بازی می‌کنند در واقع نقدینگی بازار را تامین می‌کنند. آن‌ها به حجم زیادی از تقاضاهای بازار پاسخ می‌دهند. از سویی دیگر این افراد در راستای پوشش ریسک به تولیدکنندگان کمک می‌کنند. اگر سفته بازان فروش خود را به صورت استقراضی انجام دهند، این امر مانع از ایجاد حباب قیمتی می‌شود. گاهی پیش می‌آید که صندوق سرمایه گذاری مشترک و صندوق‌ پوشش ریسک نیز به سفته بازی می‌پردازند. به طور کلی می‌توان سفته بازی را یک معامله با ریسک بالا دانست که می‌تواند سود و بازده بالایی نیز داشته باشد. قطعا اگر پای چنین سود و منفعتی در میان نبود، هیچ دلیلی برای انجام این کار وجود نداشت.

سفته باز کیست؟

افرادی که به سفته بازی می‌پردازند به دو دسته قابل تقسیم‌اند:

• گروه نخست افرادی از جمله تحلیل‌گران و معامله‌گران هستند که برای سرمایه گذاری روی یک سهم تمرکز می‌کنند.
• دسته دوم را افرادی تشکیل می‌دهند که از تحلیل‌گران کمک می‌گیرند. این افراد با پرداخت مبلغی به تحلیل‌گران، در سهمی خاص شروع به فعالیت می‌کنند و از این طریق  سود کسب می‌کنند.

سفته باز دنبال ارزش کالا یا اوراق بهادار نیست و بازده‌های قیمتی تنها مسائلی هستند که به آن‌ها توجه می‌کند. سفته با‌زها درباره اقدامات خود ریسک‌های بالایی را به جان می‌خرند؛ ریسک‌هایی که در بیشتر موارد در خصوص پیش‌بینی تغییرات قیمت است. این افراد امیدوارند که با پذیرفتن چنین ریسک‌هایی سودهای هنگفتی کسب کنند. آن‌ها در سرمایه گذاری شخصیتی ریسک‌پذیر دارند و البته نباید فراموش کرد که در بازارهای مالی نیز تخصص دارند.

این افراد سراغ سرمایه گذاری اهرمی مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌روند. از آن‌جا که این اشخاص سعی در پیش‌بینی تغییرات قیمت‌ها در بخش‌های بی‌ثبات‌تر بازار دارند، به آن‌ها سفته باز می‌گویند. آن‌ها باور دارند که از این طریق می‌توانند سود فراوانی به دست آورند؛ حتی اگر شاخص‌های بورس یا سایر بازارهای مالی خلاف این امر را نشان دهند. به علاوه این افراد در مقایسه با سایر سرمایه گذاران در مدت‌زمان کوتاه‌تری فعالیت می‌کنند.

برخی معتقدند که هر باوری که منجر به هدایت استراتژی‌های سرمایه گذاری شود به نوعی با سفته بازی مرتبط است؛‌ اما اگر بازار چنین ایده‌ای را پشتیبانی و حمایت کند دیگر این امر چندان معادل سفته بازی نیست. سفته بازها ریسک بسیار بالایی در فعالیت‌های خود دارند. چنین ریسک‌هایی اغلب به این خاطر است که شاخص‌های بازار نشان‌دهنده احتمال بالا رفتن ارزش پولی دارایی و سرمایه نیستند. هم‌چنین سفته بازان معمولا بیش از آن‌که سهام مرسوم را خریداری کنند، به سراغ قراردادهای آتی یا اختیار معامله می‌روند.

احتمال سفته بازی در کدام سهم‌ها بیشتر است؟

افرادی که سفته بازی می‌کنند، به سهم‌های بنیادی با حجم مبنای پایین جلب می‌شوند؛ سهم‌هایی که به هر دلیل بازار به آن‌ها توجه ندارد. به این ترتیب آن‌ها می‌توانند سهم خود را به اصطلاح باد کنند. منظور از این کلام این است که این سهام برای نوسان ‌گیری مناسب به نظر می‌رسند.

گفتیم که سفته بازان می‌توانند نقدینگی بالایی را به بازار تزریق کنند. این امر منجر به افزایش تقاضا می‌شود. در پی این امر افزایش قیمت سهم را به اندازه‌ای بیش از ارزش واقعی آن شاهد خواهیم بود. به این ترتیب ممکن است در این شرایط حباب سفته بازی در سهم ایجاد شود.

البته گاهی ممکن است اتفاقی برعکس آن‌چه که گفتیم رخ دهد. مثلا ممکن است یکی از افرادی که سفته بازی می‌کند، معتقد باشد که بازار روند نزولی خواهد داشت؛ یا باور داشته باشد که قیمت سهم خاصی بیش از ارزش ذاتی آن است. به این ترتیب در قیمت بالا دارایی را می‌فروشد و موجب افت قیمت آن می‌شود. اگر افراد دیگر نیز در سرمایه گذاری خود چنین اقدامی انجام دهند، قیمت آن سهم بیشتر و بیشتر کاهش پیدا می‌کند و در نهایت حباب سفته بازی (در صورت وجود) می‌ترکد.

درک تفاوت میان سفته بازان و سرمایه گذاران

مواردی که موجب می‌شود میان این دو عمل تفاوتی پدید آید، عبارت‌اند از ماهیت دارایی، دوره نگهداری دارایی، و هم‌چنین میزان اهرم اعمال‌شده. برای این‌که بهتر این مفهوم را درک کنید، دوباره به مثال خرید منزل مسکونی رجوع می‌کنیم:

در نظر بگیرید که شخصی یک منزل مسکونی را خریداری کرده است. هدف او از این خرید اجاره دادن ملک است. به این ترتیب می‌گوییم که این شخص سرمایه گذاری کرده است. اما اگر همین فرد، چند منزل دیگر را با قیمتی زیر قیمت بازار خریداری کند و هدفش از این خریدها کسب سود باشد، قضیه کمی متفاوت خواهد بود. در واقع او می‌خواهد در کوتاه‌مدت به کمک اختلاف قیمت خرید و فروش ملک، سود کسب کند.

البته که این عمل ریسک زیادی دارد و از سوی دیگر اگر موفقیت‌آمیز باشد سود فراوانی هم خواهد داشت. در چنین مواردی شاهد سفته بازی هستیم. در حالت کلی ممکن است سرمایه‌گذار معتقد باشد شرکتی که به نوعی شکست بزرگی خورده است (مثلا در مطبوعات بازتابی منفی داشته یا ورشکست شده است) به زودی به سودآوری خواهد رسید. زمانی که فرد در چنین شرکتی سرمایه گذاری کند، به عنوان سفته باز در نظر گرفته می‌شود.

سفته بازی چه زمانی رواج پیدا می‌کند؟

در بازارهایی که از ثبات اقتصادی یا سیاسی کمتری برخوردارند بیشتر شاهد سفته بازی هستیم. البته نباید این‌گونه تصور شود که در بازارهایی که عمق کافی و ثبات اقتصادی و سیاسی دارند، خبری از سفته بازی نیست. در حقیقت در تمام بازارهای مالی می‌توان به نوعی ردپایی از این عمل یافت. اصلا بازار بدون حضور این گروه معنایی ندارد. اما زمانی که سفته بازی بی‌حدوحصر اتفاق می‌افتد، حباب‌های قیمتی ایجاد می‌شوند یا می‌ترکند. این امر موجب بالا رفتن ریسک در بازار خواهد شد.

در بازارهای کارا، اختلاف میان قیمت ذاتی اوراق و قیمت بازار ناچیز است و به شکلی منصفانه تعیین می‌شود. اما در بازار غیرکارا شاهد دل‌سردی سهام‌داران معمولی و عادی هستیم. منظور افرادی است که تنها از اطلاعات رسمی خبر دارند؛ اطلاعاتی که نمی‌توانند نمود واقعیت‌ها و اتفاقات بازار باشند. در نتیجه تعدادی سهام‌دار با نقدینگی سنگین شروع به سفته بازی می‌کنند.

این افراد با توجه به اطلاعات پنهانی بازار، بدون هیچ منطق و دلیلی نوسان را در سهام یک شرکت ایجاد می‌کنند. به این ترتیب تعداد زیادی از افرادی که در بورس سرمایه گذاری کرده‌اند، متضرر می‌شوند. بد نیست به این موضوع اشاره کنیم که سهم‌هایی که بنیاد قوی دارند، حبابی نمی‌شوند. زمانی که بازار در روند نزولی قرار می‌گیرد و ریزش اتفاق می‌افتد، چنین سهم‌هایی افت قیمت و سقوط سنگین را تجربه نخواهند کرد. اما اگر سهام یک شرکت کوچک درگیر سفته بازی شود، در چنین شرایطی با سرعت بالا سقوط خواهد کرد.

سفته بازی چگونه انجام می‌شود؟

گام اول

پیش‌تر گفتیم سفته بازها دو دسته هستند. این دو گروه سهام یک شرکت را در روزهای متوالی رصد می‌کنند. سپس زمانی که شرایط را برای ورود مساعد ببینند، با کدهای معاملاتی مختلف به صورت پله‌ای اقدام به خرید می‌کنند. آن‌چه در اینجا این خرید را از سایر خریدها متمایز می‌کند این است که معاملات در حجم‌های بالا انجام می‌شوند؛ هم‌چنین این معاملات با کدهای معاملاتی مختلفی انجام می‌شوند. این عمل به آن دلیل انجام می‌شود که سفته بازان نمی‌خواهد جزو سهام‌داران درصدی شرکت قرار گیرند.چرا که در آن صورت معاملاتشان تحت نظر خواهد بود و نمی‌توانند به اهداف خود دست پیدا کنند.

گام دوم

پس از این که خرید در قیمت‌های مطلوب صورت گرفت، سایر تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران، توجهشان به سمت این خریدها معطوف می‌شود. البته اکنون دیده می‌شود که این کار بسیار حرفه‌ای تر از گذشته صورت می‌گیرد. یعنی این خریدها در شرایطی منجر به افزایش حجم معاملات می‌شوند که از لحاظ تکنیکی سهم در نقطه حمایت قرار دارد. روال کار به این شکل است که این افراد حدود دو الی سه روز با کدهای معاملاتی مختلف سهم را به سمت صف خرید سوق می‌دهند. سپس در روزهای بعد، همین افراد با تشکیل صف‌های خرید صوری، قیمت پایانی سهم را تا بیشترین حد مجاز دامنه نوسان بالا می‌برند.

در این شرایط بقیه افراد فعال در بازار مشاهده می‌کنند که در سهم مذکور چند روز صف خرید تشکیل شده است. به این ترتیب توجهشان به این نماد معطوف می شود و آن‌ها نیز به صف می‌پیوندند. اما سفته بازان در روزهای آینده به مرور سفارش‌های خود را از صف حذف می‌کنند. زمانی که در روزهای پایانی سهم به اهداف موردنظر نزدیک می‌شود، سفته بازان شروع به تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند. به این ترتیب سایر افراد ترغیب می‌شوند که در این سهم سرمایه گذاری کنند. به این افراد اصطلاحا موج‌سوار گفته می‌شود. این گروه از افراد، خطرناک‌ترین فعالان بازار بورس به شمار می‌روند. آن‌ها به کمک سرمایه های فراوان و با تکیه بر ترویج اطلاعات و اخبار دروغین و ساختگی، بازار را دستکاری می‌کنند و به انحراف می‌کشانند.

طبیعی است که این گروه، رغبت و تمایلی به رعایت قوانین بازی از خود نشان نمی‌دهند. در هیچ‌یک از اقدامات این افراد نمی‌توان قوانین بازی برد-برد را مشاهده کرد. در چنین شرایطی افرادی که در روزهای انتهایی و با تبلیغات کاذب وارد یک سهم می‌شوند، در نهایت با ضرر از سهم خارج می‌شوند.

آیا همه می‌توانند سفته باز باشند؟

نباید این تصور پیش آید که سفته بازی کار آسانی است. این‌طور در نظر بگیرید که سفته بازان چند روز منجر به مثبت شدن سهم می‌شوند. زمانی که سایر سهام‌دارانی که نماد مذکور را خریداری کرده‌اند چنین سودی را می‌بینند، احتمال دارد که دست به فروش دارایی خود بزنند. یعنی این افراد ممکن است زودتر از سفته بازان سهام خود را بفروشند. به همین دلیل سفته بازان به آن سودی که مدنظر داشته‌اند، نخواهد رسید. از سویی دیگر از آن‌جا که این فعالیت قانونی نیست، در صورتی که سفته بازان با تحلیل‌گران و طرفین معامله به توافق نرسند، سهم نیز به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده نخواهد رسید.

چگونه از گزند سفته بازان در امان باشیم؟

زمانی که سفته بازی روی یک سهم تمرکز کرده و مشغول کار بر روی آن است، حجم معاملات در یک روز چندین برابر حجم میانگین ماه خواهد شد. این روند چند روز در سهم دیده می‌شود. پس از آن با بررسی حجم معاملات می‌توانید متوجه ورود پول هوشمند و سفته بازی شوید. اگر سهم ارزشمند باشد، به مرور شاهد افزایش حجم معاملات خواهیم بود. خواهیم دید که حقوقی سهم در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت سهم را جمع‌آوری می‌کند. ممکن است عملکرد سهم حتی در طی چندین ماه خنثی باشد.

نکته مهم این‌جاست که در هر حمایتی دست به خرید نزنید؛ تنها حمایت‌های معتبر را در نظر بگیرید. رعایت حد ضرر نیز یکی دیگر از مواردی است که در این زمینه می‌تواند موثر باشد. متناسب با میزان رشد هر سهم، حد ضرر خود را تغییر دهید و آن را بالاتر بیاورید. هم‌چنین با افزایش آگاهی و کسب اطلاعات در خصوص مفاهیم و ماهیت بازار بورس و شناخت شرکت‌ها می‌توانید سهام مطلوب را شناسایی کنید. به این ترتیب به آسانی در دام افراد سفته باز نخواهید افتاد.

منبع: اخبار بورس