به گزارش شهر بورس، یارانه نقدی به عنوان یکی از اصلی‌ترین راهکارهای دولت برای حمایت معیشتی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه، سال‌هاست به شکل مستمر پرداخت می‌شود. اما برای تحقق عدالت در تخصیص این کمک‌ها، سیستم دهک‌بندی خانوار طراحی شده که براساس آن خانوارها در ۱۰ گروه درآمدی دسته‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی باعث می‌شود حمایت‌ها به خانواده‌های نیازمندتر با درآمد و هزینه کمتر اختصاص یابد، و در مقابل، خانوارهای برخوردارتر که توان مالی بالاتری دارند، از دریافت یارانه محروم شوند.
دهک‌های اول تا سوم که درآمد پایینی دارند، از بیشترین میزان یارانه بهره‌مند می‌شوند؛ دهک‌های میانی بین چهارم تا هفتم، یارانه‌ای ثابت دریافت می‌کنند و دهک‌های بالا (هشتم تا دهم) به دلیل درآمد و هزینه‌های بالا احتمال حذف از فهرست یارانه‌بگیران را دارند.
با این حال، از سال ۱۴۰۴ تحولی مهم در فرآیند دهک‌بندی رخ داده است؛ معیارهای جدیدی جایگزین مدل‌های پیشین شده تا وضعیت واقعی اقتصادی خانوارها بهتر و دقیق‌تر ارزیابی شود.
چرا دهک‌بندی اهمیت دارد؟
هدف اصلی دهک‌بندی، توزیع بهینه و عادلانه منابع محدود دولت است تا حمایت‌ها به جای گروه‌های مرفه، به دست اقشار کم‌درآمد برسد. در گذشته، محدودیت‌هایی مانند نبود آمار دقیق درآمد واقعی، تفاوت هزینه‌های زندگی بین شهر و روستا، و پیچیدگی شناسایی دارایی‌ها و تراکنش‌های مالی باعث مشکلاتی در اجرای دقیق این سیاست شده بود.
تغییرات کلیدی دهک‌بندی در سال ۱۴۰۴
بزرگ‌ترین تغییر امسال جایگزینی معیار «هزینه‌های واقعی خانوار» به جای تنها «درآمد» است. اکنون میزان هزینه ماهانه هر فرد، به عنوان شاخص اصلی دهک‌بندی مطرح شده است.
-
سقف درآمد سالانه برای خانوارها با توجه به حداقل حقوق ۱۰ میلیون تومانی ماهانه تعیین شده است؛ به عنوان مثال، یک خانوار چهار نفره تا ۵۲ میلیون تومان درآمد سالانه مجاز دارد.
-
سقف هزینه‌های ماهانه که ملاک جدید محسوب می‌شود، برای یک خانوار پنج نفره تا ۱۰۰ میلیون تومان در ماه تعیین شده و هزینه‌های اصلی مثل درمان، آموزش و خریدهای روزمره در محاسبه لحاظ می‌شود، اما هزینه اجاره مسکن از حساب هزینه‌ها خارج شده است.
خانوارهایی که از این حدود عبور کنند، در گروه دهک‌های پردرآمد قرار می‌گیرند و احتمال حذف یارانه نقدی برای آنها بسیار بالاست.
چه کسانی در معرض حذف یارانه هستند؟
-
خانواده‌هایی که درآمد سالانه آنها بیش از سقف تعیین شده باشد.
-
کسانی که درآمد متوسط دارند اما هزینه‌های ماهانه‌شان بسیار بالاتر از حد مجاز است.
-
افراد دارای تراکنش‌های بانکی سنگین و مشکوک که ممکن است نشانه‌ای از درآمد پنهان یا هزینه‌های غیرمعمول باشد.
سوالات متداول درباره دهک‌بندی جدید
-
آیا یارانه دهک‌های پایین حذف می‌شود؟ خیر، حمایت از دهک‌های پایین همچنان ادامه دارد.
-
آیا هزینه اجاره مسکن در محاسبه هزینه‌ها لحاظ می‌شود؟ خیر، این هزینه از فهرست مخارج حذف شده است.
-
چرا برخی خانواده‌ها با درآمد متوسط یارانه‌شان قطع شده؟ به دلیل ناهماهنگی معیارهای سامانه‌های مختلف و مشکلات در داده‌های ورودی، ممکن است خطاهایی در تشخیص دهک رخ دهد.
نتیجه‌گیری
دهک‌بندی جدید یارانه در سال ۱۴۰۴ با هدف افزایش دقت و عدالت در توزیع منابع طراحی شده است. این سیاست می‌کوشد تا حمایت‌ها به شکل هدفمندتر و به نیازمندان واقعی برسد و از پرداخت به دهک‌های برخوردار جلوگیری کند. هرچند هنوز مشکلاتی در شفافیت داده‌ها و هماهنگی سامانه‌ها وجود دارد که نیازمند اصلاحات و بهبود مستمر است.
منبع: اکوایران
