کارنامه مشاور اقتصادی پزشکیان؛ قهرمان کنترل تورم در روزهای سخت/ علی طیب‌نیا؛ زشت یا زیبا؟!

امیر ملک زاده – شهر بورس؛ بر اساس اعلام ستاد مرکزی مسعود پزشکیان، علی طیب نیا از امروز به تیم اقتصادی این نامزد ریاست جمهوری اضافه شده و قرار است در موارد اقتصادی در کنار او باشد.

با اعلام این خبر، موجی از واکنش‌های مختلف در فضای مجازی به راه افتاد؛ عده‌ای با توجه به سابقه طیب‌نیا در دولت یازدهم، از او به عنوان بهترین وزیر اقتصاد کشور در دهه‌های اخیر یاد کردند و عده‌ای دیگر با توجه به سابقه او در دولت حسن روحانی، بار دیگر به مسعود پزشکیان تاختند.

با این حال، بررسی‌‎ها نشان می‌دهد که طی سال‌های 1392 الی 1396 و همزمان با حضور علی طیب‌نیا در وزارت اقتصاد، کشور یکی از بهترین دوره‌های خود را به لحاظ اقتصادی پشت سر گذاشته است.

علی طیب‌نیا کیست؟

علی طیب نیا متولد ۱۳۳۹ در اصفهان است و تحصیلات عالی خود را در رشته‌های اقتصاد و مدیریت به اتمام رسانده است. طیب‌نیا در دولت یازدهم به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی خدمت کرده و به دلیل تلاش‌های خود در جهت اصلاحات اقتصادی و مالی، شناخته شده است.

خبر مرتبط

رئیس‌جمهور بندرعباس را ترک کرد

رئیس‌جمهور پس از بازدید از محل انفجار بندر شهید رجایی و عیادت از مصدومان، بندرعباس را به مقصد تهران ترک کرد.

وی در دانشگاه تهران به عنوان استاد تمام فعالیت داشته و در حوزه‌های مختلف اقتصادی مقالات و پژوهش‌های متعددی منتشر کرده است. دوران وزارت او به ویژه با تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی ایران، کاهش تورم و بهبود نظام مالیاتی شناخته می‌شود.

علی طیب‌نیا در دوران وزارت خود به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی در دولت یازدهم، مجموعه‌ای از اقدامات اقتصادی انجام داد که تأثیرات مهمی بر اقتصاد کشور داشت.

علی طیب‌نیا که در دوران وزارت خود موفق به کاهش نرخ تورم از بیش از ۴۰ درصد به حدود ۱۰ درصد شد، با اجرای سیاست‌های پولی و مالی مناسب، نقدینگی را کنترل کرده و بازار ارز را به ثبات رساند. اصلاحات گسترده در نظام مالیاتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز از دیگر دستاوردهای مهم وی در این دوره بود.

البته باید توجه داشت که طی این سال‌ها امضای برجام و تسهیل در روابط خارجی تاثیر بسزایی در وضعیت اقتصادی کشور داشت.

نرخ تورم و ارز در زمان وزارت طیب نیا 

دهه ۹۰ با تورم ۳۰ درصدی آغاز شد که یادگار دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد بود. در ابتدای وزارت طیب نیا، تورم به ۳۴ درصد رسید. با این حال در دوره چهار ساله وزارت او، تورم از ۳۴.۷ درصد در سال ۹۲ به عدد ۹.۷ درصد در سال ۹۶ رسید.

طی دو سال پایانی وزارت وی نیز شاهد تورم‌های تک رقمی در اقتصاد ایران بودیم. این در حالی است که نرخ تورم پس از وزارت او، تا بیش از ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۲ نیز رسیده است.

دوره وزارت طیب نیا، تنها دوره دهه ۹۰ بود که شاهد کاهش نرخ رشد ارز بودیم. میزان رشد نرخ ارز در سال‌های وزارت طیب نیا، مجموعا حدود ۲۲ درصد رشد داشته و روند آن نیز نزولی بوده است.

نرخ رشد نقدینگی زمان طیب نیا 

بررسی شاخص رشد نقدینگی نیز آمارهای مثبتی در دوره وزارت طیب نیا را ارائه می‌دهد. میزان رشد نقدینگی در ۴ سال وزارت طیب‌نیا، نزولی شده و از ۳۸ درصد در سال ۹۲ به ۲۲ درصد در سال ۹۶ رسیده است.

میزان رشد تولید ناخالص داخلی

طیب‌نیا وزارت خود را با رشد قریب به ۵ درصدی تولید ناخالص داخلی تحویل داد؛ اما پس از او در سال‌های ۹۷ و ۹۸ این شاخص رشد منفی ۴ درصدی را به ثبت رساند.

محمود کرمی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد کلان در گفت‌وگو با شهر بورس، درباره عملکرد علی طیب‌نیا در دوره وزارت اقتصاد اظهار کرد: طیب‌نیا در دوران وزارت خود با اقدامات مختلفی توانست نرخ تورم را از بیش از ۳۰ درصد به تک‌رقمی برساند و نقدینگی را کنترل کند. این موفقیت‌ها نتیجه سیاست‌های پولی و مالی مناسب و همچنین همکاری نزدیک با بانک مرکزی بود. با این حال، باید به این نکته توجه کرد که سیاست‌های سخت‌گیرانه او در رابطه با بازار سرمایه و نرخ بهره، برخی از انتقادات فعالان بازار را به دنبال داشت.

وی افزود: اگرچه در آن دوران، تورم به طور چشمگیری کاهش یافت، اما محدودیت‌های اعمال‌شده در حوزه سرمایه‌گذاری و کاهش نقدینگی بازار سرمایه باعث شد که این بازار رشد کمتری داشته باشد. علی‌رغم این که کنترل تورم از اولویت‌های اساسی بود، به نظر می‌رسد که در برخی از جنبه‌ها، نیاز به ایجاد تعادل بیشتری میان ثبات اقتصادی و رشد بازار سرمایه احساس می‌شد.

رویکرد علی طیب‌نیا درباره بورس چه بود؟

فعالان بازار سرمایه که فاصله بین سال‌های 1392 تا 1396 را به خاطر دارند، معمولاً از علی طیب‌نیا به نیکی یاد نمی‌کنند. قدیمی‌های بورس می‌‎گویند که در آن مقطع، طیب‌نیا با کنترل نرخ بهره و انتشار اوراق فراوان، از شتاب رشد بورس که می‌توانست در نتیجه اجرای برجام انجام بگیرد، کاست.

برخی از سیاست‌های پولی و مالی علی طیب‌نیا، هرچند که در کاهش تورم و تثبیت نرخ ارز موفق بودند، به عقیده برخی فعالان بازار سرمایه، موجب محدودیت رشد این بازار شدند. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره بانکی به منظور کنترل تورم، می‌تواند سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را کاهش دهد و به تبع آن باعث کاهش رشد شاخص‌های بورس شود.

یکی از انتقادات مهم بورسی‌ها به علی طیب‌نیا، کمبود نقدینگی در بازار سرمایه بود. برخی معتقدند که سیاست‌های مالیاتی و محدودیت‌های ایجاد شده توسط دولت، باعث کاهش جریان نقدینگی به بازار سرمایه شده و در نتیجه باعث کاهش فعالیت‌ها و معاملات بورسی شده است.

انتقادات فعالان بازار سرمایه از علی طیب‌نیا بیشتر به دلیل سیاست‌های پولی و مالی بود که به عقیده آن‌ها موجب محدودیت رشد بازار سرمایه و کاهش نقدینگی در این بازار شد. هرچند که طیب‌نیا در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی موفق بود، اما برخی اقدامات او، موجب نارضایتی برخی از فعالان شد.

نیما نائییان، تحلیلگر اقتصادی و کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با  شهر بورس درباره سیاست‌های علی طیب‌نیا در دوران وزارت اقتصاد اظهار کرد: علی طیب‌نیا در دوران وزارت خود نقش بسیار مؤثری در کنترل تورم و تثبیت اقتصادی ایفا کرد. سیاست‌های او که شامل کاهش نرخ تورم و کنترل نقدینگی بود، توانست اقتصاد کشور را از بحران‌های جدی نجات دهد. با این حال، در همان زمان، محدودیت‌هایی که در بازار سرمایه ایجاد شد، موجب نارضایتی فعالان بازار گردید.

وی در ادامه افزود: یکی از چالش‌هایی که در آن دوران با آن روبه‌رو بودیم، محدودیت ورود نقدینگی به بازار سرمایه بود. سیاست‌هایی که با هدف کاهش تورم اعمال شد، مانند افزایش نرخ بهره، تأثیر زیادی در کاهش جذابیت بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران داشت. در حالی که بسیاری از بازارها به ویژه بازار ارز و طلا رشد داشتند، بورس نتوانست به صورت مطلوبی از این وضعیت بهره‌برداری کند.

علی طیب‌نیا؛ زشت یا زیبا؟!

با بررسی عملکرد وزیر اقتصاد دولت یازدهم، می‌توان گفت که در حالت کلی طیب‌نیا یک وزیر کاملاً موفق بوده است؛ چراکه در آن مقطع توانست پس از سال‌ها بار دیگر عقلانیت را به اقتصاد برگرداند و البته تورم را هم به خوبی مهار کند.

اقدامات طیب‌نیا در حوزه کنترل تورم، هنوز هم که هنوز است از ذهن مردم خارج نشده و آنها همواره از طیب‌نیا به عنوان یک وزیر کاملاً موفق یاد می‌کنند. در این شرایط، بسیاری از فعالان بازار سرمایه نیز می‌دانند که اقتضای زمان در ابتدای دولت یازدهم، ایجاب می‌کرد تا به هر نحوی شده از تورم و کوچک‌تر شدن هر چه بیشتر سفره مردم جلوگیری کرد.

پس در آن مقطع، واقعاً نمی‌شد از دولت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی توقعی بیش از این داشت؛ چراکه تورم وحشتناک موجود در آن مقطع، کمر مردم را خم کرده بود و کنترل آن، از رشد هر بازاری مهم‌تر بود.

در حال حاضر، فعالان اقتصادی از حضور علی طیب‌نیا در تیم اقتصادی مسعود پزشکیان استقبال خوبی داشتند. اگرچه هنوز مشخص نیست که طیب‌نیا در دولت احتمالی مسعود پزشکیان چه نقش و جایگاهی خواهد داشت، اما فعالان بازار سرمایه نیز بهتر از هر کسی می‌دانند که ریل‌گذاری صحیح اقتصاد می‌تواند رشد بازار سرمایه را نیز به همراه داشته باشد.

حضور فردی مانند طیب‌نیا که اتفاقاً کارنامه بسیار موجهی هم دارد، می‌تواند منجر به از بین رفتن و یا حداقل کاهش تصمیمات خلق‌الساعه و بهبود وضعیت اقتصادی کشور شود. در این شرایط که تولید در کشور اندکی رونق بگیرد، قطعاً بازار سرمایه نیز خواهد توانست وضعیت بسیار مطلوب‌تری پیدا کند، چراکه طی سالیان اخیر بورس بارها از این تصمیمات شبانه و بی‌پشتوانه ضربات زیادی خورده و حالا هم می‌توان از آن به عنوان عقب‌مانده‌ترین بازار، نام برد.

پزشکیان و تیمی که هر روز «کارشناس‌محورتر» می‌شود

پیوستن طیب‌نیا به تیم اقتصادی مسعود پزشکیان، نشان‌دهنده رویکرد علمی و عملیاتی این نامزد در مواجهه با چالش‌های اقتصادی کشور است. مسعود پزشکیان که بارها اعلام کرده در حوزه‌های اقتصادی به نظرات کارشناسان توجه خواهد کرد، در استفاده از علی طیب‌نیا نیز نشان داد که در عمل نیز به دنبال همین کار است.

پیش از این نیز محمدجواد ظریف به عنوان دیگر مشاور پزشکیان در کنار او قرار گرفته بود که تلاش‌هایش در مذاکرات برجام هیچ‌گاه از ذهن ایرانیان پاک نخواهد شد.

کارشناسان اقتصادی امیدوارند که با پیوستن علی طیب‌نیا به تیم پزشکیان، اصلاحات مورد نیاز در حوزه‌های مختلف اقتصادی به صورت جامع و کارآمد اجرا شود.