وزیر اقتصاد باید از ایجاد فضای غیرواقعی جلوگیری کند

محمدحسین نیاتی در گفت‌وگو با شهر بورس، با اشاره به وضعیت کنونی بازار سرمایه، اظهار داشت: وضعیت فعلی بازار سرمایه مطلوب ارزیابی می‌شود. بازار سرمایه در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ چالش‌های بسیاری را پشت سر گذاشت، چه از بعد اقتصاد کلان در سطح جهانی و چه مسائل داخلی. جنگ روسیه و اوکراین تاثیر بسزایی بر فضای کامودیتی‌ها در دنیا گذاشت و کشورها در حال بازیابی بودند که انتخابات آمریکا و انتخاب ترامپ و ایجاد جنگ تجاری جدید سایه‌ای بر ادامه مسیر افکنده و تحلیلگران جهانی هنوز نمی‌توانند نظر قاطعی درباره آینده ارائه دهند.

نیاتی با اشاره به چالش‌های داخلی بازار سرمایه، عنوان کرد: جدای از رکود جهانی که بر قیمت کامودیتی‌ها تاثیر گذاشت، مسائل داخلی نظیر تنش‌های سیاسی و نظامی، به‌ویژه درگیری‌ها با رژیم صهیونیستی در سال گذشته، ریسک سرمایه‌گذاری را به شدت افزایش داد و باعث رشد قیمت در بازارهای موازی مانند طلا و ارز شد که تمایل به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را به شدت کاهش داد.

وی با تاکید بر بهبود شرایط بازار سهام، افزود: این مسائل در نیمه دوم سال گذشته به‌تدریج کمرنگ‌تر شد و ریسک‌های موجود کاهش یافت. با ایجاد احتمال مذاکرات، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به ورود به بازارهای ریسک مانند بازار سرمایه پیدا کردند. در نتیجه این تحولات، بازدهی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصدی نصیب سرمایه‌گذاران در شش تا هفت ماه اخیر شد.

احتمال توافق را بالا می‌بینم

نیاتی با اشاره به عوامل موثر بر ادامه روند، خاطرنشان کرد: ناترازی انرژی و مسائل داخلی می‌توانند در ادامه روند تاثیرگذار باشند، اما مهم‌ترین فاکتور در حال حاضر مذاکرات سیاسی است. در صورت موفقیت مذاکرات و حصول توافق، سرریز شدن سرمایه‌گذاران بین‌المللی به فضای داخلی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و صنایع مادر، رشد تولید، کنترل تورم و تثبیت نرخ ارز، اقتصاد را باثبات‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر می‌کند. همچنین، هزینه‌های جانبی تجارت بین‌المللی کاهش می‌یابد و انتظار بهبود قابل توجه وضعیت اقتصادی وجود دارد.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به احتمال توافق، عنوان کرد: احتمال توافق را بالا می‌بینم؛ زیرا کشور به وضعیتی رسیده که نیاز به حل چالش‌های بیرونی و رفع محدودیت‌ها دارد تا نفس تازه‌ای به اقتصاد ایران دمیده شود و زیرساخت‌ها با ورود سرمایه‌گذاری جدید بهبود یابد، چون سرمایه در کشور مستهلک شده است.

کلیت بازار سرمایه از توافق منتفع می‌شود

وی با تاکید بر تاثیر توافق بر بازار سرمایه، افزود: در صورت حصول توافق، بازار سرمایه صعود بسیار بیشتری خواهد داشت و بازدهی مناسب‌تری نسبت به سایر بازارها ارائه می‌دهد. برخلاف نظر برخی فعالان بورس، من اعتقاد دارم کلیت بازار سرمایه از این موضوع منتفع می‌شود و همه شرکت‌ها سود بالایی خواهند برد، هرچند تقدم و تاخر در صنایع وجود خواهد داشت.

نیاتی با اشاره به صنایع منتفع، تشریح کرد: ابتدا صنایعی که توسعه‌شان به توافق وابسته است، مانند بانک، خودرو، قطعات، حمل‌ونقل، جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند. شرکت‌های صادرات‌محور نیز با کاهش موانع صادراتی بهبود خواهند یافت. همچنین، صنایع وابسته به ساخت‌وساز مانند سیمان و ساختمان با کاهش ریسک تنش نظامی و افزایش احتمال توافق رونق خواهند یافت.

وی با تاکید بر سناریوی عدم توافق، گفت: در صورت عدم توافق و بروز تنش نظامی، بازار سرمایه ممکن است برای مدتی معاملات خود را متوقف کند. در حالت تخاصم بدون جنگ، بازارهای طلا و ارز و دارایی‌های امن جذاب‌تر می‌شوند و هیچ چشم‌انداز مثبتی برای بازار سرمایه وجود نخواهد داشت و حتی احتمال سقوط بورس متصور است.

نیاتی با اشاره به چالش‌های بلندمدت، عنوان کرد: حتی در صورت توافق، حل چالش‌هایی مانند ناترازی انرژی چند سال زمان می‌برد و نیاز به مدیریت مصرف و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تامین انرژی دارد.

وی با تاکید بر مدیریت صحیح، افزود: با توافق و مدیریت مناسب، حرکت به سمت بازسازی زیرساخت‌ها، بهبود زنجیره تامین انرژی و اصلاح ساختار قیمت‌گذاری می‌تواند محدودیت‌های صنایع را کاهش دهد، سطح تولید را افزایش و جذابیت بازار سرمایه را در دو تا سه سال آینده تقویت کند.

بازار سرمایه هنوز اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی را به‌دست نیاورده

نیاتی با اشاره به چالش‌های جذب نقدینگی در بازار سرمایه، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین فاکتوری که بازار سرمایه در سال‌های اخیر، به‌ویژه در سال ۹۹، از دست داده، بحث اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی و فعالانی است که تخصص آن‌ها سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه نبوده است. در سال ۹۹ به دلیل شرایطی که پیش آمد و ضررهایی که شاید بخشی از آن تا کنون جبران نشده باشد، اعتماد کردن به این بازار برای این سرمایه‌گذاران دشوار شده است.

وی با اشاره به وضعیت کنونی گردش پول در بازار سرمایه، گفت: در حال حاضر، بیشتر وجه و پولی که در بازار سرمایه در جریان است و این رشد را رقم زده، پولی است که به بازار سرمایه وفادار بوده است. این وجه به‌صورت سنتی در پرتفوی سرمایه‌گذاری بازار سرمایه وجود داشته، اما ممکن است برای مدتی به دارایی دیگری مانند طلا منتقل شده باشد. چون بازار سرمایه جزو گزینه‌های سرمایه‌گذاری این افراد بوده و اکنون شرایط مطلوبی دارد، این پول دوباره به بازار سرمایه منتقل شده است.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به ورود پول جدید به بازار سرمایه، عنوان کرد: فکر نمی‌کنم پول جدیدی به‌صورت چشمگیر وارد بازار سرمایه شده باشد و آمار هم این موضوع را تایید می‌کند. در حال حاضر، بیشتر بحث فعالان سنتی بازار سرمایه مطرح است که این رشد را رقم زده‌اند.

وی با اشاره به لزوم جذب نقدینگی در بازار سرمایه، گفت: برای اینکه جذب نقدینگی اتفاق بیفتد، در وهله اول باید گره‌های اقتصادی، از جمله بحث توافق، باز شود. اقتصاد باید به یک حالت پیش‌بینی‌پذیر و قابل اتکا برسد تا فعالان سرمایه‌گذار در سایر بازارها و اشخاص حقیقی نیز راغب شوند در یک فضای ایمن و امن به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تر، مانند سرمایه‌گذاری روی سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار، وارد شوند.

وزیر اقتصاد باید فضای غیرواقعی را از اقتصاد حذف کند

نیاتی با اشاره به نقش وزیر اقتصاد جدید، عنوان کرد: وزیر اقتصاد باید بر رفع چالش‌ها و کاهش دخالت‌های دولت تمرکز کند. در دوره همتی، اقداماتی مانند نزدیک کردن نرخ ارز نیما به نرخ واقعی و کاهش رانت ارزی موثر بود.

وی با تاکید بر اولویت‌های وزیر جدید، گفت: وزیر اقتصاد جدید باید ابتدا از ایجاد فضای غیرواقعی در اقتصاد جلوگیری کند. نزدیک کردن فضای ذهنی به واقعیت بازار و اجازه دادن به بازارها برای خودتنظیم‌گری بهترین حالت خواهد بود. همچنین باید دستورالعمل‌ها و فضای تقنینی حاکم بر صنایع را به حداقل برساند و قیمت‌گذاری‌ها را محدود کند، مگر در موارد خاص مانند انحصار یا مسائل حساس. در کلیت بازار سرمایه، نیازی به این حجم از دستورالعمل‌ها نیست.

نیاتی با اشاره به تاثیر رفع محدودیت‌ها، عنوان کرد: اگر این بار از دوش صنایع برداشته شود، به رشد بازار سرمایه بسیار کمک خواهد کرد. با توجه به کاهش ریسک‌ها، وزیر اقتصاد باید به توسعه بازار سرمایه، چه از لحاظ میکرواستراکچرها و ساختارهای عملیاتی برای افزایش کارایی بازار و چه از طریق ایجاد فضای امن و پیش‌بینی‌پذیر برای جلب فعالان اقتصادی، توجه کند.

وی با اشاره به نقش هماهنگی نهادها، گفت: این زمینه‌ها باید توسط وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس که باید با وزیر هماهنگ باشد، توسعه یابد. همچنین، در هماهنگی با بانک مرکزی، با فرض حصول توافق و کنترل انتظارات تورمی که تا حدی محقق شده، باید برنامه‌ریزی میان‌مدتی برای کنترل نرخ بهره انجام شود. در سال اول انتظار کاهش نرخ بهره نیست، اما در سال‌های بعد، باید با کاهش تدریجی نرخ بهره، فضای کسب‌وکار رونق پیدا کند.

این کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به اهمیت صندوق‌های کالایی در بازار سرمایه، تصریح کرد: هر ابزار و نوآوری در فضای مهندسی مالی و بازار سرمایه می‌تواند جذاب باشد. هرچه بتوانیم ابزارهای متنوع‌تری در کلاس‌های دارایی و بخش‌های مختلف تعریف کنیم، بازار سرمایه عمق بیشتری پیدا می‌کند و فعالان بیشتری را جذب خواهد کرد. صندوق‌های کالایی از جمله این ابزارها هستند. در گذشته نیز در بازار سرمایه وجود داشتند، اما محدود به کالاهای کشاورزی مانند زعفران و موارد مشابه بودند.

نیاتی با اشاره به راهکارهای توسعه این صندوق‌ها، گفت: اگر پذیرش کالاهای بیشتری به‌عنوان گواهی سپرده در بورس کالا، یعنی اوراق بهادار کالاها و کامودیتی‌های مختلف، انجام شود و به صندوق‌ها مجوز فعالیت در این حوزه داده شود، کمک شایانی به بازار سهام خواهد کرد. به‌عنوان مثال، همان‌طور که اکنون صندوق‌های بخشی و سکتورفاند در فضای اوراق بهادار سهام داریم، صندوق‌های کالایی که بتوانند در حوزه‌های متنوع مانند گواهی سپرده فلزات پایه یا محصولات پتروشیمی فعالیت کنند، جذابیت زیادی ایجاد می‌کنند.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مزایای این صندوق‌ها، خاطرنشان کرد: با این ابزار، به جای خرید سهام یک شرکت، می‌توانیم منابع خود را مستقیما روی صندوق‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که با خود کالا در ارتباط هستند و سودشان از نوسانات قیمت همان کالا تامین می‌شود. این روش بخشی از نیازهای سرمایه‌گذاری را برآورده می‌کند. توسعه همه‌جانبه بورس کالا و تبدیل به اوراق بهادار کردن (securitization) کالاهای مختلفی که در این بورس معامله می‌شوند، همراه با تسهیل مبادلات و کاهش دخالت‌ها و دستورالعمل‌های هفتگی در زمان اوج قیمت‌ها، به پذیرش این ابزارها کمک می‌کند و قطعا استقبال خوبی از آن‌ها خواهد شد.