ناظر بازار بورس چیست؟

ارکان بازار بورس اوراق بهادار

پیش از آن‌که به تفصیل بگوییم وظایف ناظر بازار بورس چیست، بد نیست اشاره‌ای کوتاه به سایر ارکان بازار بورس داشته باشیم. بر اساس قوانین بازار اوراق بهادار، ارکان این بازار عبارتند از:

• شورای عالی بورس و اوراق بهادار
• سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا)
• بورس اوراق بهادار تهران

هر یک از این ارکان وظایف مشخص و معلومی دارند که باید در چارچوب قانون آن‌ها را انجام دهند. اما آن‌چه در این مطلب به آن خواهیم پرداخت، نظارت بر معاملات است. حال باید دید کدام یک از این ارکان این وظیفه مهم را بر عهده دارند.

ناظر بازار بورس کیست؟

با تصویب قوانین جدید در سال ۱۳۸۴، سازمان بورس و اوراق بهادار تحت نظارت شورای عالی بورس تاسیس شد. نظارت بر اجرای قوانین و مقررات و تنظیم و تدوین مقررات از جمله مسئولیت‌هایی بود که بر عهده این سازمان گذاشته شد. با تغییرات تازه‌ای که در قوانین مرتبط با بازار سرمایه ایجاد شد، وظیفه نظارت بر این بازار به شورای عالی بورس و سازمان بورس اوراق بهادار محول شد. پس می‌توان گفت که ناظر بازار همان سازمان بورس است که شورای عالی بورس بر عملکرد آن نظارت می‌کند.

می‌دانیم که تمامی شرکت‌هایی که در بازار بورس و فرابورس پذیرش‌ شده و حضور دارند، موظف به ارائه اطلاعات خود هستند. این اطلاعات می‌تواند شامل انواع گزارش‌ها و آمار تولید و فروش، صورت‌های مالی، شفاف‌سازی‌های قیمت، آگهی مجامع و … باشد. به این ترتیب سهام‌داران می‌توانند با مراجعه به سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران به آدرس codal.ir، به این موارد دسترسی داشته باشند و از آن‌ها مطلع شوند. یکی از وظایف سازمان بورس در مقام نهاد ناظر این است که صحت اطلاعات مذکور را بررسی کرده و چنان‌چه مغایرتی میان این اطلاعات با واقعیت مشاهده شود، با شرکت متخلف برخورد و نماد آن را متوقف کند.

منظور از پیام ناظر بازار بورس چیست؟

ناظر را می‌توان همان کارمندان سازمان بورس دانست که باید روزانه بازار را رصد کنند و اطلاعیه‌های مختلفی را در خصوص وضعیت بازار و معاملات نمادهای آن منتشر کنند. پیام‌هایی که ناظر منتشر می‌کند با نام پیام ناظر بازار بورس شناخته می‌شود. این پیام‌ها شامل اطلاعات و اخبار مختلفی است که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

پیام‌های ناظر بازار بورس شامل چه مواردی است؟

به طور کلی می‌توان این پیام‌ها را در قالب موارد زیر دسته‌بندی کرد:

• اخبار مربوط به توقف نمادهای بورسی و علل آن
• اخبار بازگشایی نمادهای بورسی و جزئیات آن‌ها
• حراج پیوسته و ناپیوسته
• پیغام‌های مربوط به فرایند عرضه اولیه اعم از زمان، حداکثر حجم قابل سفارش برای هر کد بورسی و قیمت. به علاوه لغو عرضه اولیه هم در دسته پیغام ناظر بازار بورس جای می‌گیرد.
• انتشار اخبار مهم در مورد شرکت‌ها
• تغیرات بیش از ۲۰ و ۵۰ درصدی در قیمت سهام
• هرگونه تغییر در زمان معامله نمادهای بورسی و یا تغییرات کلی در زمان معاملات بازار
• تغییرات مربوط به دامنه نوسان قیمت سهام

البته تنوع این موارد بیش از این تعداد است ولی در این بخش اشاره به همین میزان کفایت می‌کند.

در میان پیام‌های ناظر،‌ برخی از اطلاعیه‌ها منجر به توقف نمادها می‌شود. مثلا با انتشار خبر افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف و ب، تحصیل سهام شرکت، واگذاری سهام شرکت، تغییرات بیش از ۲۰ و ۵۰ درصدی قیمت، برگزاری مجامع بورسی و یا ظن دستکاری در معاملات، نمادهای مربوطه برای مدتی بسته می‌شوند.

به علاوه وضعیت سهام نیز در پیام ناظر بازار بورس منتشر می‌شود. این وضعیت‌ها می‌توانند شامل مجاز، مجاز-محفوظ، مجاز-متوقف و ممنوع باشند. توصیه می‌کنیم که برای آگاهی بیشتر از روند توقف و بازگشایی و همچنین وضعیت‌های مختلف معاملاتی نمادها مقاله «توقف و بازگشایی نماد بورسی؛ چراغ راهنمای معاملات سهام» را مطالعه کنید.

اطلاع از پیام‌های ناظر بازار

ناظر، پیام‌های خود را به سایت فناوری سازمان بورس ارسال می‌کند. به این ترتیب می‌توانید این اطلاعیه‌ها را در این سایت مشاهده کنید. اما علاوه بر این سایت می‌توان این اطلاعات را در پنل کارگزاری‌ها نیز مشاهده کرد. در ادامه می‌توانید هر دو شیوه مذکور را برای دستیابی به این اطلاعات مشاهده کنید.

راه نخست: مراجعه به سایت مدیریت فناوری سازمان بورس

ابتدا به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به آدرس tsetmc.com مراجعه کرده و روی فهرست کلیک می‌کنید. سپس در صفحه‌ای که باز می‌شود، کافی است روی گزینه پیام‌های ناظر بازار کلیک کنید. به این ترتیب اطلاعیه‌های ناظر را مشاهده خواهید کرد. در این بخش انواع اطلاعیه ناظر بازار بورس بر اساس آخرین تاریخ انتشار قابل مشاهده است.

راه دوم: مراجعه به پنل کارگزاری‌ها

همه کارگزاری‌ها در سامانه معاملاتی برخط خود بخشی را در نظر گرفته‌اند که در آن می‌توان پیغام‌های ناظر را به صورت لحظه‌ای مشاهده کرد. در بالای صفحه معمولا یک پنجره کوچک قرار گرفته است که در آن بخش پیغام‌های ناظر در روز جاری درج می‌شود. البته در کارگزاری‌های مختلف، محل قرارگیری این کادر ممکن است متفاوت باشد.

شماره تلفن ناظر بازار بورس چیست؟

زمانی که قصد برقراری ارتباط با ناظر بازار بورس را دارید، می‌توانید از طریق تماس تلفنی این ارتباط را برقرار کنید. برقراری تماس تلفنی با ناظر بازار از طریق شماره تلفن‌های ۶۳۷۵-۰۲۱ و ۵-۸۸۶۷۹۶۴۰-۰۲۱ امکان‌پذیر است. به علاوه اگر شکایاتی از ناشران بورسی یا کارگزاری‌ها دارید، می‌توانید مراتب شکایت را از سه طریق زیر با ناظر در میان بگذارید:

1. کمیته سازش کانون کارگزاران: (در خصوص مطالبه سود از ناشران و سایر موضوعات مرتبط)آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از خیابان بهشتی، کوچه دل افروز، پلاک ۳۲
   شماره تلفن: ۸۸۷۰۲۹۸۲-۰۲۱ و ۸۴۰۸۷-۰۲۱
   شماره دورنگار: ۸۹۷۸۹۹۷۱-۰۲۱
   راهنمای رسیدگی و پرداخت هزینه:  seba.ir
2. هیأت سازش کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران: آدرس: تهران، خیابان سهروردی جنوبی، پایین تر از راهنمایی و رانندگی، کوچه اسلامی، پلاک ۴، واحد ۱۲
   شماره تلفن:  (۸۸۳۴۹۴۳۰ – ۸۸۳۴۹۲۶۰ – ۸۸۳۴۹۴۴۴0) ۰۲۱
   شماره دورنگار: ۸۸۳۴۹۴۳۲
   سایت : iiia.ir
3. کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت: آدرس: خیابان انقلاب، نرسیده به میدان فردوسی، خیابان استاد نجات‌اللهی بعد از سمیه، کوچه بیمه، پلاک ۱۷
   تلفن: ۸۸۹۳۳۱۰۱-۰۲۱
   سایت: ksedalat.ir

ناظر بازار بورس چه وظایفی دارد؟

همان‌طور که در ابتدا نیز بیان شد، عمده وظایف ناظر بازار بورس، نظارت بر معاملات در این بازار است. این نظارت به منظور اطمینان از اجرای قوانین و رعایت مقررات انجام می‌شود. افزون بر این اگر تحولات مهمی پیش بیاید، ناظر وظیفه دارد از طریق پیام‌های مختلف این موارد را به اطلاع سهام‌داران برساند. اما وظایف ناظر بازار بورس فقط به همین دو مورد محدود نمی‌شود و موارد بیشتری را در بر می‌گیرد.

ماهیت سهام، برخلاف دارایی‌های فیزیکی از جمله طلا، ارز و کالا مشهود نیست. از همین رو احتمال تخلف در این بازار بیشتر است. در واقع باید گفت در این بازار غیرفیزیکی خریدار به میزان بیشتری به حمایت نیاز دارد. به علاوه در بازار سهام، تمام تصمیم‌ها بر مبنای اطلاعات موجود گرفته می‌شود و مشاهدات عینی در این میان جایی ندارند. به همین دلیل است که شفافیت اطلاعات، یک عنصر کلیدی محسوب می‌شود. چرا که موجب اعتماد سرمایه‌گذار می‌شود و ناظر نیز می‌تواند نظارت خود را به شیوه‌ای دقیق‌تر انجام دهد. اگر این شفافیت تامین نشود، طبیعتا خبری از اعتماد سرمایه‌گذار نیز نخواهد بود و این امر برای بازار سرمایه نکته‌ای بسیار منفی تلقی می‌شود. با در نظر گرفتن این‌که وظایف ناظر بازار بورس بسیار گسترده است، چند مورد از مهم‌ترین وظایف را در ادامه بیان خواهیم کرد.

پیش‌گیری از جرایم و تخلفات

مطابق ماده ۷ قانون بازار اوراق بهادار، ناظر وظیفه دارد به منظور پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار سرمایه و هم‌چنین اعلام تخلف‌های موجود، اقدامات لازم را انجام دهد.

نظارت بر معاملات مبتنی بر اطلاعات پنهان

از جمله دیگر وظایف ناظر بازار آن است که در صورت مشاهده معاملات مشکوک، آن‌ها را گزارش کند. معاملات مبتنی بر اطلاعات مخفی و نهانی، از جمله مصادیق معاملات مشکوک به حساب می‌آید. اقدامات ناظر بازار در خصوص معاملات مبتنی بر اطلاعات نهان را می‌توان در موارد زیر خلاصه‌ کرد:

• جمع‌آوری اطلاعات و اخبار لازم در خصوص اطلاعات مشکوک
• احراز هویت طرفین حاضر در معاملات مشکوک
• بررسی سوابق معاملاتی افرادی که احراز هویت شده‌اند.
• تشخیص هویت افرادی که به اطلاعات پنهان دسترسی داشته‌اند یا می‌توانستند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.
• کشف روابط میان افرادی که به اطلاعات پنهان دسترسی داشته‌اند یا می‌توانستند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.
• تحلیل روابط میان افرادی که با طرفین حاضر در معاملات مشکوک ارتباط دارند.

در همین خصوص سازمان بورس به منظور نظارت بیشتر، سامانه‌ای را با نام سمپا راه‌اندازی کرده است. در این سامانه پس از جمع‌آوری اطلاعات اشخاصی که اطلاعات نهانی دارند، به صورت روزانه بر این اطلاعات نظارت می‌شود.

جبران خسارت سرمایه‌گذاران

به منظور حفظ حقوق سهام‌داران حقیقی، ناظر بازار به شکایت‌های مردم در خصوص جرایم رخ‌داده از جانب اشخاص حقوقی رسیدگی می‌کند. بر اساس موضوع فصل ششم قانون بازار، ناظر موظف به طرح شکایت از این اشخاص است. به بیان دیگر ناظر می‌تواند به نمایندگی از طرف سهام‌داران حقیقی، شکایاتی را بر علیه سهام‌داران حقوقی (در صورت بروز تخلف) تنظیم کند.

جمع‌بندی

سازمان بورس را می‌توان در مقام ناظر این بازار دانست که وظیفه دارد بر اجرای قوانین و انجام معاملات نظارت کند. به علاوه اخبار مهم نمادهای بورسی نیز در قالب پیام ناظر بازار بورس منتشر می‌شود و در دسترس همگان قرار می‌گیرد. مواردی هم‌چون توقف و بازگشایی نمادها، اطلاعیه مجامع شرکت‌ها، تعلیق نمادها، افشای اطلاعات الف و ب، عرضه‌های اولیه و … در بخش پیغام ناظر بازار بورس قابل مشاهده است. این پیغام‌ها را هم می‌توان از طریق پنل معاملات آنلاین کارگزاری‌ها مشاهده کرد و هم از طریق سایت سازمان بورس و اوراق بهادار. به علاوه اگر سهام‌داران تخلف‌هایی را مشاهده کنند، می‌توانند این مسئله را از طریق تلفن‌های مربوطه با ناظر در میان بگذارند.

منبع: اخبار بورس