قیمت جهانی نفت چگونه بر سهام تاثیر می‌گذارد؟

واضح است که قیمت جهانی نفت بر بازارهای گوناگون جهان از جمله بازار سهام تاثیر گذار است. شرکت‌های بورسی نیز به طور مستقیم و غیرمستقیم و بر مبنای حوزه فعالیت و اقتضای تولید یا خدمات خود از این تغییرات تاثیر می‌پذیرند؛ البته این تغییرات لزوما منفی نیست و در موارد بسیاری تاثیری مثبت در ارزش سهام شرکت‌ها دارد.

از این رو، تغییرات قیمت جهانی نفت منجر به تغییر شاخص کل بورس نیز می‌شود. به عنوان مثال، شرکت های پتروشیمی و پالایشی در این زمینه تاثیر مستقیم خواهند گرفت. اگرچه تاثیر تغییرات ناشی از قیمت نفت بر عوامل وارداتی و صادراتی غیر مستقیم هستند، اما همواره تاثیر خود را خواهند داشت و این اثرات طبیعتاً در ارزش شرکت‌ها یا محصولات آن‌ها و در نتیجه سهام آن‌ها منعکس خواهد شد.

• بیشتر بخوانید: شخصیت مالی شما چیست؟

کاهش عرضه نفت ایران و تمدید کاهش عرضه از سوی اعضای اوپک، به تقویت قیمت جهانی نفت کمک کرده است. شرکت‌های پالایشگاهی و وابسته به نفت نیز که از افزایش قیمت این ماده اولیه تاثیر می‌پذیرند، سهم قابل توجهی را در بازار داخلی سهام به خود اختصاص داده‌اند. از این‌رو، می‌توان نتیجه گرفت که نوسان‌های قیمت جهانی نفت در این صنعت بیشترین تاثیر را داشته باشد و به همان نسبت سهام این گروه را نیز متاثر کند.

چه عواملی بر قیمت جهانی نفت تاثیر می‌گذارد؟

۱- اتفاقات غیرمترقبه: حوادثی مانند جنگ، آتش‌سوزی دکل نفتی و عواملی از این دست که به یک‌باره اتفاق می‌افتند و غیر قابل پیش‌بینی هستند، از جمله حوادث غیرمتقربه محسوب می‌شوند. از حوادث غیرمتقربه‌ای که در دهه‌ اخیر رخ داده و باعث افزایش قیمت نفت شده، می‌توان به حملات اخیر سه کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه و ایجاد تنش در منطقه اشاره کرد که قیمت جهانی نفت را به بیش از ۷۲ دلار رساند.

۲- عرضه و تقاضا: قانون عرضه و تقاضا بیان می‌کند، زمانی که موجودی کالا افزایش می‌یابد و عرضه کالایی زیاد می‌شود، قیمت آن کالا کاهش پیدا می‌کند. بالعکس، زمانی که تقاضا افزایش می‌یابد، قیمت کالا هم افزایش پیدا می‌کند. علت روند رو به افزایش قیمت جهانی نفت نیز برگزاری نشست اوپک با اعضای خود از جمله عربستان است که خواستار کاهش عرضه نفت شد و کاهش عرضه موجب افزایش قیمت آن گردید.

۳- دوره‌های زمانی خاص در طول سال: از عوامل موثر دیگر بر میزان تقاضا و گاهی مقدار عرضه نفت، می‌توان به شرایط آب‌وهوایی اشاره کرد که بر قیمت جهانی نفت نیز تاثیر می‌گذارد. در فصل زمستان به جهت سرمای هوا، پالایشگاه‌ها برای نفت وسایل گرمایشی عرضه نفت را زیاد می‌کنند و در فصل تابستان به دلیل افزایش تقاضا برای سفر و افزایش مصرف بنزین تقاضا برای نفت خام افزایش می‌یابد. به همین خاطر در فصول زمستان و تابستان درخواست برای نفت زیاد می‌شود و بالطبع قیمت جهانی نفت خام نیز افزایش می‌یابد.

قیمت نفت چه تاثیری بر بازار سهام می‌گذارد؟

با توجه به این ‌که ایران به ‌عنوان یک صادرکننده نفت شناخته می شود، نوسانات قیمت جهانی نفت بر درآمدهای نفتی تأثیرگذار است و در نتیجه تاثیر آن بر اقتصاد کشور به‌ خصوص در حوزه بازار سهام آشکار می‌شود. اثرات شوک‌های نفتی بر تغییرات شاخص بورس اوراق بهادار یعنی شاخص کل قیمتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همانطور که گفته شد، شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی به طور خاص از گروه‌هایی هستند که به ‌صورت مستقیم تحت تأثیر بهای نفت قرار دارند و به دلیل آنکه این دو گروه سهم بیشتری در بازار بورس ایران نسبت به بازارهای جهانی دارند، می‌توان نتیجه گرفت که بورس اوراق بهادار تهران تاثیرپذیری بیشتری از نوسان قیمت نفت دارد.

اثرگذاری شوک‌های نفتی بر بازار سهام در پنج زمینه قابل بررسی است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.

۱- اثر درآمدی

با افزایش قیمت جهانی نفت ثروت بیشتری از کشور واردکننده به کشور صادرکننده منتقل می‌شود. اثر این تغیر قیمت وابسته به این است که دولت با این درآمد حاصله از نفت چه ‌کاری انجام می‌دهد.

اگر دولت فروشنده نفت با این درآمد، کالا و خدمات داخلی تهیه کند، باعث افزایش ثروت عمومی می‌شود. همچنین به دنبال افزایش تقاضا برای سرمایه و کار، زمینه‌های تجاری و سرمایه‌گذاری زیادی نیز فراهم می‌شود. در نتیجه اثر مثبت بر جریان نقدی آتی بنگاه‌ها می‌گذارد.

از طرف دیگر، افزایش قیمت جهانی نفت موجب افزایش هزینه و کاهش درآمد بنگاه‌ها می‌شود که اثر منفی بر جریان نقدی آتی دارد‌. همین عامل کاهش قیمت‌های سهام را در پی خواهد داشت.

۲- اثر گردشی

تولید ناخالص ملی به‌ واسطه افزایش بهای نفت در کشورهای صادرکننده افزایش می‌یابد اما به ‌طور عمده مصرف‌کننده نهایی محصولات نفتی، کشورهای در حال‌ توسعه هستند. دلیل این موضوع نیز این است که اغلب کشورهای صادرکننده فناوری لازم برای فراوری نفت خام را در اختیار ندارند بنابراین محصولات و مشتقات نفتی را به کشورشان وارد می‌کنند.

پس افزایش بهای نفت، بهای تمام شده محصولات تولیدی کشورهای صنعتی را افزایش می‌دهد که این نیز موجب افزایش ارزش پولی واردات می‌شود که بر جریان نقدی بنگاه‌های کشورهای در حال ‌توسعه اثر منفی می‌گذارد.

در نتیجه برای کشوری مانند ایران بین افزایش شاخص سهام و افزایش درآمد نفتی یک رابطه معکوس وجود دارد.

۳- اثر انتظارات

همان ‌طور که می‌دانید، درآمدهای دولت ایران بیشتر از طریق نفت به دست می‌آید. اگر درآمد کشور زیاد شود، انتظارات خوش‌بینانه‌ای در مورد افزایش فعالیت‌ها و رونق آن‌ها در سطح اقتصادی ایجاد می‌کند. رونق اقتصادی موجب افزایش سودآوری و شکل‌گیری انتظارات مثبت برای شرکت‌های بورسی می‌شود که در نهایت باعث می‌شود که ارزش نقدی آتی و شاخص سهام رشد مثبتی داشته باشد.

از سوی دیگر عمده شرکت‌ها از نفت در تولید کالاها و خدمات استفاده می‌کنند. افزایش قیمت نفت، بالا رفتن هزینه‌های تولیدی شرکت را به دنبال دارد. بنابراین تاثیر بر انتظارات ممکن است بر تصمیمات سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در سهام تأثیر بگذارد که تقاضا برای سهام را کاهش می‌دهد. درنتیجه قیمت‌های سهام نیز کم می‌شود. پس می‌توان گفت اثر کلی این معادله مبهم است.

۴- اثر ارزی

مبالغ حاصل از فروش نفت در واحد پول خارجی پرداخت می‌شود، در نتیجه این امر باعث می‌شود که ذخایر و درآمدهای ارزی کشور افزایش یابد. بنابراین ارزش پول ملی در مقابل واحدهای خارجی پول زیاد می‌شود. اثر تغییرات نرخ ارز اما باید جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.

۵- اثر خلق نقدینگی (افزایش حجم پول)

واضح است که با افزایش قیمت نفت درآمدهای ارزی زیاد می‌شود. همان‌طور که می‌دانید، بانک مرکزی ارز حاصل از فروش نفت را از دولت می‌خرد و در قبال آن پول ملی در اختیار دولت قرار می‌دهد. با این اوصاف انتظار افزایش نقدینگی به‌ واسطه افزایش قیمت نفت طبیعی است. اگر نقدینگی از طریق بانک مرکزی تأمین گردد، موجب انتشار پول و افزایش حجم پول یا نقدینگی در جامعه می‌شود.

بر این اساس، اثرات تغییرات بهای نفت بر بازده‌ سهام نامشخص است و بستگی دارد که این اثرات مثبت و منفی، یکدیگر را به چه میزان و چگونه خنثی نمایند.

بررسی شوک‌های نفتی بر قیمت سهام

از عوامل مهمی که در بررسی تاثیر قیمت نقت بر بورس و قیمت سهام باید مورد بررسی قرار گیرند، بررسی شوک‌های نفتی است که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

ملاک خطی

یکی از شوک‌های نفتی، ملاک خطی است که تغییرت قیمت نفت را ثابت می‌داند. این معیار، قیمت نفت در زمان‌های متوالی را شوک در نظر می‌گیرد.

قیمت نفت موزون

در این شوک، اثرات ریسک و نامطمئن بودن شرایط بازار در نظر گرفته می‌شود. هنگامی که شرایط دارای ثبات باشد، نوسانات بهای نفت تاثیر بیشتری نسبت به مواقعی که شرایط بی‌ثبات است، از خود نشان می‌دهد.

افزایش قیمت نفت خالص

پس از افزایش قیمت نفت، در دوره‌های بعد شاهد کاهش قیمت نفت هستیم. این روند از سال ۱۹۸۶ به وقوع پیوست که به جهت پایدار نگه داشتن شرایط و اصلاح افزایش در دوره‌های قبل صورت می‌گیرد.

قیمت نفت بهتر است با یک دوره قبل مقایسه گردد تا تأثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کلان به درستی اندازه‌گیری شود. به عبارت بهتر، وقتی قیمت نفت برای تصحیح افزایش بهای دوره‌های قبلی افزایش می‌یابد، هیچ اثری ندارد.

نامتقارن بودن شوک‌ها

در حالتی که بتوان بین نوسانات مثبت و منفی تفاوت قائل شد، شوک نامتقارن است. در این روش، متغیری برای تغییرات مثبت و یک متغیر دیگر برای تغییرات منفی در نظر گرفته می‌شود. برای مثال در اقتصاد آمریکا اثرات افزایش یا کاهش بهای نفت، نامتقارن است. در این شوک، معیاری برای تغییرات مثبت و معیار دیگری برای تغییرات منفی در نظر گرفته می‌شود.

چند نکته درباره تاثیر قیمت نفت بر بازار

•  شوک قیمت نفت خالص اثرگذاری بیشتری نسبت به سایر شوک‌های نفتی بر سهام دارد.

• با توجه به اینکه تغییر قیمت نفت نسبت به دوره‌های قبلی به‌دست‌ می‌آید، شدیدتر از شوک‌های پیش از خود و تاثیر آن به نسبت بیش‌تر خواهد بود.

• اثر شوک‌های موزون کم‌تر است، به دلیل اینکه اثرات نا اطمینانی و ریسک متعادل می‌شوند که کاهش شدت تاثیر شوک را در پی دارد.

• گرچه شوک نرخ ارز بر سهام معنا ندارد، اما می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که اثر شوک‌های پولی از شوک‌های نفتی بیشتر است.

• شوک‌های مثبت و منفی نفتی تاثیرات یکسان و متقارنی بر سهام شرکت‌ها دارند.