به گزارش شهر بورس، ایران با تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول ارزشمند محسوب می‌شود. با این حال، بخش عمده‌ای از سود صادرات و ارزش افزوده زعفران نصیب کشاورزان ایرانی نمی‌شود؛ چرا که چالش‌هایی چون خام‌فروشی، قاچاق، نبود برند ملی و ضعف در فرآوری، مانع بهره‌برداری کامل از ظرفیت اقتصادی این «طلای سرخ» شده‌اند.
روز ملی زعفران؛ نمادی از فرهنگ و اقتصاد ایران
پنجم آبان‌ماه در تقویم رسمی ایران به عنوان روز ملی زعفران نام‌گذاری شده است؛ روزی برای پاسداشت محصولی که قرن‌ها با زندگی، آیین‌ها و فرهنگ ایرانی گره خورده است. زعفران ایرانی از دل زمین‌های کویری خراسان رضوی، جنوبی و شمالی برمی‌خیزد و ریشه در تاریخ هخامنشیان دارد. در دوران باستان، زعفران ایران کالایی لوکس و دارویی ارزشمند بود که از طریق جاده ابریشم به سراسر جهان راه یافت و همچنان یکی از شناخته‌شده‌ترین برندهای کشاورزی ایران در دنیاست.
طلای سرخ در آمار صادرات
بر اساس آمار رسمی گمرک، در نیمه نخست سال جاری بیش از ۹۹ هزار و ۵۸۱ کیلوگرم زعفران به ارزش ۹۴ میلیون و ۴۴۴ هزار دلار به بازارهای جهانی صادر شده است.
| کشور مقصد | حجم صادرات (کیلوگرم) | ارزش دلاری صادرات |
|---|---|---|
| امارات متحده عربی | ۲۹,۶۹۱ | ۲۹,۱۷۶,۹۲۹ دلار |
| اسپانیا | ۱۹,۶۰۱ | ۱۸,۸۹۱,۶۳۷ دلار |
| چین | ۱۲,۶۴۵ | ۱۲,۵۲۳,۲۶۴ دلار |
| افغانستان | ۱۰,۵۱۳ | ۱۰,۳۴۴,۸۸۸ دلار |
| آلمان | ۳,۰۲۵ | ۱,۶۴۷,۶۹۳ دلار |
با وجود افزایش ۷۳ درصدی صادرات زعفران در سال جاری، کارشناسان تأکید دارند که سود واقعی این صادرات به کشاورزان نمی‌رسد. بخش قابل‌توجهی از محصول ایران به شکل فله‌ای یا قاچاقی به کشورهای همسایه می‌رود و پس از بسته‌بندی، با برند سایر کشورها به بازار جهانی عرضه می‌شود.
زعفران ایرانی در دام قاچاق و خام‌فروشی
به گفته غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران، تداوم سیاست بازگشت اجباری ارز صادراتی با نرخ دولتی، یکی از دلایل اصلی افزایش قاچاق زعفران است. قاچاقچیان با سوءاستفاده از این شرایط، زعفران را با قیمت پایین از کشور خارج و به نام افغانستان در بازار جهانی می‌فروشند؛ اقدامی که اعتبار و برند ملی زعفران ایران را تضعیف می‌کند.
راهکارهای نجات صنعت زعفران
کارشناسان دو راهکار کلیدی برای حل چالش‌های صنعت زعفران پیشنهاد می‌کنند:
شناسنامه‌دار کردن زعفران: این اقدام امکان ردیابی، کنترل مبادی خروج و جلوگیری از قاچاق را فراهم می‌کند.
برندسازی ملی و ثبت جهانی: ثبت برند ملی زعفران ایران در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) می‌تواند از عرضه محصولات تقلبی جلوگیری کرده و سهم ایران از ارزش افزوده جهانی را افزایش دهد.
به گفته محمد میری دیسفانی، قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، خام‌فروشی و صادرات پایین‌تر از ارزش واقعی بازار جهانی از مهم‌ترین مشکلات فعلی است. او تأکید دارد که توسعه زنجیره ارزش، بسته‌بندی حرفه‌ای، حمایت از صادرکنندگان واقعی و کاهش موانع بانکی می‌تواند موجب افزایش سود کشاورزان شود.
جمع‌بندی / زعفران ایران؛ ظرفیت جهانی با سود محلی
با وجود جایگاه بی‌رقیب ایران در تولید زعفران، نبود زیرساخت‌های مناسب در فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی بین‌المللی موجب شده سود اصلی این محصول نصیب واسطه‌ها شود. تا زمانی که ساختار صادرات رسمی قدرت رقابت با مسیر قاچاق را پیدا نکند، کشاورزان ایرانی از سود واقعی طلای سرخ محروم خواهند بود.
اجرای سریع طرح‌های شناسنامه‌دار شدن و برندسازی ملی زعفران می‌تواند نقطه عطفی برای تحول صادرات غیرنفتی و احیای اعتبار جهانی زعفران ایرانی باشد.
منبع: مهر
