فرابورس چیست؟

به گزارش شهر بورس، شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که چه تفاوتی بین بورس و فرابورس است و فرابورس چیست؟ در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم.

تجربه بررسی معاملات در بورس حاکی از این امر بود که تغییر ساختار بازار و طبقه‌بندی آن به زیرمجموعه‌های دیگر، چهار اثر مثبتی در روند بازار و تراکنش‌ها خواهد داشت. آن‌چه در نتیجه این تقسیم‌بندی‌ها به وجود آمد اساس ساختار فعلی را تشکیل می‌دهد که شامل چهار زیرمجموعه‌‌ تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است:

• بورس اوراق بهادار تهران: در این بازار سهام شرکت‌ها به همراه اوراق بهادار دیگر نظیر اوراق مشارکت معامله می‌شوند.

• فرابورس ایران: سهام هر یک از شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار تهران (بنا به هر دلیلی) پذیرفته نشوند، در این بازار خرید و فروش می‌شوند.

• بورس کالا: کالاهای گوناگون در صنایع و حوزه‌های مختلفی نظیر ‌پتروشیمی، فلزات و کشاورزی در این بازار داد و ستد می‌شود.

• بورس انرژی: این بازار نسبت به سه مورد قبلی قدمت کمتری دارد و در سال‌های اخیر تاسیس شده است. حامل‌های انرژی که برق در راس آن‌ها قرار دارند، اساس این بازار را تشکیل می‌دهند.

با همین مقدمه مختصر به سراغ توضیح مفصل‌تر دومین زیرمجموعه، یعنی فرابورس می‌رویم.

دلیل پیدایش بازار فرابورس

از آن‌جا که برای پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس، شرایط و مقررات دشواری حاکم است، دست‌اندرکاران این بازار به فکر افتادند که با ایجاد فضایی که زیر نظر بازار بورس فعالیت کند، شرایطی را پدید آورند که بیشتر شرکت‌ها شانس حضور در بازار سرمایه را به دست آورند.

حاصل این تصمیم،‌ تاسیس بازار فرابورس بود. این بازار از وجاهت قانونی صددرصدی برخوردار است و فعالیتی مشابه بورس دارد.

فرابورس به OTC نیز شناخته می‌شود. نام این بازار از معادل انگلیسی عبارت Over The Counter گرفته شده است. اگر برخی شرکت‌ها در سودآوری خود چندان موفقیت‌آمیز عمل نکرده یا شفافیت کافی را در این زمینه نداشته باشند، توافقی منعقد می‌کنند که طبق آن خریدار و فروشنده با علم به این موارد، دست به معامله خواهند زد. سازمان بورس بر این بازار نظارت محدود‌تری دارد و هدفش از تشکیل این بازار جلوگیری از کلاه‌برداری در معاملات است. از همین رو زمینه را برای ورود شرکت‌هایی که فاقد شرایط لازم برای حضور در بورس بودند، ایجاد کرد.

آن‌چه که در ایران با نام فرابورس می‌شناسیم، با همتای جهانی خود تفاوت‌هایی دارد. فعالیت این بازار در ایران مانند بازار بورس است. در حقیقت می‌توان گفت که خریداران و فروشندگان فراتر از توافق بر سر معاملات، به خرید و فروش سهام بر طبق درخواست‌های عرضه و تقاضا و به شیوه آنلاین اقدام می‌کنند (درست مانند بازار بورس). این موارد باعث می‌شود که این بازار مانند بورس به یک بازار کامل تبدیل شود.

شرکت فرابورس ایران در سال ۱۳۸۷ و با تکیه بر قانون بازار اوراق بهادار در رابطه با اداره‌ بازارهای خارج از بورس توسط یک نهاد متمرکز، ایجاد شد. این شرکت مجوز شورای عالی بورس را دارد و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

کارکردهای این بازار به گونه‌ای است که نیاز‌های مالی بنگاه‌های اقتصادی در این میان تامین می‌شود. از جمله فعالیت‌های صورت گرفته در فرابورس، پذیرش شرکت‌های سهامی عام است. مقررات و قوانینی که برای این بازار در نظر گرفته شده است به گونه تدوین شده که بسیاری از شرکت‌ها صلاحیت ورود به آن را دارند و از شانس بالایی برای حضور در این بازار برخوردارند.

شرکت‌هایی که در فرابورس پذیرفته می‌شوند، به طور عمده به دو دسته تقسیم می‌شوند:

شرکت‌هایی که باید طی یک فرایند پذیرش شوند

شرکت‌هایی که بدون طی کردن این فرایند پذیرش می‌شوند

دسته نخست خود به چهار زیرمجموعه تقسیم می‌شود:

۱- بازار اول

۲- بازار دوم

۳- بازار شرکت‌های کوچک و متوسط

۴- بازار ابزارهای نوین مالی

بازار اول فرابورس

نخستین شرط حضور در این بازار میزان سرمایه است. شرکت‌هایی با حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال سرمایه که حداقل دو سال از تاریخ تاسیس و فعالیت آن‌ها گذشته باشد، می‌توانند در این بازار فعالیت کنند. فاکتورهای دیگری نظیر سودده بودن، عدم وجود زیان انباشته و برخورداری از شناوری حداقل ۱۰ درصدی نیز از مشخصات بازار اول به شمار می‌روند. همچنین نسبت ۱۵ درصدی حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌های شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اول نیز یکی دیگر از ویژگی‌های این بازار است.

 بازار دوم فرابورس

درست مانند بازار اول شرط حداقل سرمایه در این بازار نیز وجود دارد اما حداقل گذشت یک سال از تاسیس شرکت برای پذیرش در این بازار کفایت می‌کند. در مورد شناوری قانونی در این بازار نیز، حداقل میزان ممکن ۵ درصد است.

نکاتی در مورد بازار اول و دوم

سهام شرکت‌های سهامی عام که با توجه به دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس پذیرفته شده باشند، در بازار اول معامله می‌شوند. پذیرش در این دو بازار در شرایطی صورت می‌گیرد که شرکت‌ها امیدنامه و سایر مدارک و مستندات خود را برای مشخص شدن وضعیت خود، ارائه کرده باشند.

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط(SME)

این بازار مربوط به شرکت‌هایی است که حقوق صاحبان سهام آن‌ها حداقل ۱ میلیارد و حداکثر ۵۰۰ میلیارد ریال است. در مورد عمر فعالیت این شرکت‌ها نیز همچنان شرط حداقل یک سال وجود دارد. در این بازار شروط ثبت نزد سازمان، حداقل سال‌های فعالیت و حداقل شناوری، برای پذیرش الزامی نیستند و بدون در نظر گرفتن این موارد نیز امکان پذیرش وجود دارد.

بازار ابزارهای نوین مالی

فعالیت‌های این بازار حول اوراق مشارکت، صکوک، اسناد خزانه اسلامی، گواهی سرمایه‌گذاری و سایر ابزارهای مالی صورت می‌گیرد.

اما دسته دوم، یعنی شرکت‌هایی که نیازی به طی کردن مراحل پذیرش ندارند، به سه گروه تقسیم می‌شوند:

۱- شرکت‌های بازار پایه

۲- بازار سوم

۳- بازار مشتقه

شرکت‌های بازار پایه

بازار پایه خود به سه بازار دیگر تقسیم می‌شود که با رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز مشخص شده است. از تاریخ ۲۰ خرداد سال جاری، دستور‌العمل جدیدی ابلاغ گردید که طی آن از ۱۸۱ شرکت حاضر در بازار پایه، ۱۲۵ شرکت به تابلوی زرد، ۴۲ شرکت به تابلوی نارنجی و ۱۴ شرکت به تابلوی قرمز انتقال پیدا کردند. همچنین طبق قوانین جدید، در کنار نام هر نماد در بازار پایه، عناوینی نیز درج شده است. این عناوین از این قرار هستند:

انحلال: این عبارت در کنار نام شرکت‌هایی درج می‌شود که هیچ فعالیتی ندارند و تمام موجودیت آن‌ها به شکل کامل از بین رفته است.

ورشکستگی: این نماد به شرکت‌هایی اشاره دارد که قادر به پرداخت بدهی‌های خود نیستند.

عدم اظهار نظر: این عنوان با نمادهایی مرتبط است که حسابرس به خاطر محدودیت‌های دامنه‌ی رسیدگی، نظری در مورد صورت‌های مالی بیان نکرده باشد.

لغو پذیرش‌شده: شرکت‌هایی که این عبارت در کنار نمادشان درج شده است، پیش‌تر در بازار اصلی یا فرابورس پذیرش شده‌اند و زمانی در این بازارها حضور داشته‌اند؛ اما نظر به عدم رعایت استانداردها و ضوابط موجود، به بازار پایه منتقل شده‌اند.

اظهار نظر مردود: اگر حسابرس در صورت‌های مالی یک شرکت، نواقص مهمی مشاهده کند و در نتیجه تمام صورت‌ها را مردود اعلام کند، این عبارت در کنار نام نماد درج خواهد شد.

قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور: بر اساس ماده‌ ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب ۱۶/۱/۹۶ ناشرین موظف به انتشار اطلاعات و اسناد مالی موثر برخی از شرکت‌ها هستند. شرکت‌هایی که با این عنوان مشخص شده‌اند، باید مطابق این قانون عمل کنند.

بازار سوم:

در این بازار شرکت‌های سهامی به صورت یک‌جا سهام خود را عرضه می‌کنند. پذیره‌نویسی و دیگر ابزارهای مالی نیز از جمله فعالیت‌هایی هستند که در این بازار انجام می‌شود.

بازار مشتقه:

اوراق اختیار خرید و فروش به این بازار مربوط هستند.

پذیرش در فرابورس چه فوایدی دارد؟

پذیرش شرکت‌ها در فرابورس مزایایی را در پی دارد. که از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

معافیت مالیاتی: پس از پذیرش شرکت‌ها در این بازار، برخورداری از معافیت مالیاتی تا میزان ۱۰ درصد از درآمد امکان‌پذیر است. البته شرکت‌های پذیرش شده در بازار پایه شامل این معافیت نمی‌شوند.

معرفی شرکت به بازار: با شروع فرایند پذیرش، اخبار مرتبط با شرکت‌ها در سایت رسمی فرابورس، رسانه‌ها و سایر شبکه‌های اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و همین امر به معرفی شرکت به مردم و سرمایه‌گذاران منتهی می‌شود.

شفافیت اطلاعاتی: اطلاعات مالی شرکت‌های پذیرفته شده، به صورت رسمی در سایت سازمان منتشر می‌شوند و از آن‌جایی که عموم مردم به این اطلاعات دسترسی دارند و بر صحت اطلاعات منتشره از جانب سایت رسمی بورس و‌ فرابورس واقف هستند، افراد بیشتری به سمت این شرکت‌ها جذب می‌شوند و اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

تامین مالی: شرکت‌هایی که در بازار بورس پذیرش می‌شوند، از طریق فروش سهام خود، به تامین مالی دست می‌یابند. افزون بر این اگر نیاز به منابع جدید نیز حس شود، با ارائه سهام جدید و واگذاری آن، می‌توانند این نیاز را مرتفع کنند. اگر منابع مالی، از طریق افزایش سرمایه‌ تامین شوند، ریسک کمتری متوجه شرکت‌ها خواهد بود.

کشف قیمت عادلانه: با توجه به بررسی مبالغ ارائه شده در عرضه و تقاضای سهم از جانب سرمایه‌گذران و سهام‌داران، قیمت سهم به صورت رسمی شناسایی می‌شود و همین امر در تعیین ارزش شرکت دخیل خواهد بود.

توثیق سهم: سهم شرکت‌هایی که در بورس یا فرابورس ایران پذیرفته می‌شوند، از نظر شبکه بانکی به منزله دارایی قابل‌ قبول تلقی می‌شود و برای وثیقه‌گذاری و دریافت تسهیلات پذیرفته خواهند شد. به همین دلیل است که اخذ تسهیلات از این طریق، از جانب سهام‌داران صورت می‌گیرد.

منبع: اخبار بورس

‌

بیشتر بخوانید: حجم مشکوک به چه معناست؟