سهام عدالت چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

سهام عدالت چیست؟

اقتصاددانان همیشه بر لزوم خصوصی‌سازی و کمرنگ کردن نقش دولت تاکید داشته‌اند. این فرایند در ایران سرعت کمی داشت. در سال ۱۳۸۵ با یک برداشت و تفسیر جدید از اصل ۴۴ قانون اساسی، روند اعطای سهام به بخش خصوصی سرعت بیشتری گرفت و نام سهام عدالت در مباحث اقتصادی پررنگ‌تر شد. در راستای این طرح جدید، ۸۰ درصد سهام کارخانه‌ها و بنگاه‌های دولتی به بخش خصوصی واگذار شد. سبد سهام عدالت، شامل سهم‌های شرکت‌ها و کارخانه‌های خودروسازی‌، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت گاز می‌شد.

قبل از تخصیص سهم‌ها، اقشار کم‌درامد را دهک‌بندی کردند. به این ترتیب که ۴۲ میلیون نفر در قالب شش دهک از پایین‌ترین درامدها تا سطوح بالاتر دسته‌بندی شدند و به هر دهک، میزان خاصی سهم اختصاص داده شد. مشمولین این طرح، به شرح زیر هستند:

· مددجویان کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی

· روستاییان و عشایر

· کارگران فصلی ساختمانی

· گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد و …

· کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری

پس از مرحله دهک‌بندی و مشخص شدن مشمولان، لازم بود در زمینه مدیریت سهم‌ها تصمیم‌گیری شود. به این منظور، یک شرکت دولتی به نام شرکت کارگزاری سهام عدالت به عنوان زیرمجموعه‌ای از سازمان خصوصی‌سازی در نظر گرفته شد. همچنین تعداد ۳۳۷ شرکت سرمایه‌گذاری و تعاونی عدالت در سطح کشور و همه استان‌ها تاسیس شد. یک آیین‌نامه اجرایی در راستای افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون، به تصویب هیئت وزیران رسید و برگه‌های سهام در اختیار مردم قرار گرفت.

موارد زیر به عنوان اهداف این طرح مطرح شدند:

· کمک به استقلال مالی خانوارهای نیازمند و کاهش حمایت‌های مالی مستقیم دولتی به آن‌ها

· واگذاری سهام شرکت‌های دولتی، کمرنگ کردن نقش دولت در اقتصاد و سرعت بخشیدن به فرایند خصوصی‌سازی

· شفاف کردن فرایند خصوصی‌سازی

· توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور

· افزایش سهم بخش تعاون و شرکت‌های تعاونی

نحوه پرداخت سود سهام عدالت

سهام عدالت در واقع یک پورتفو یا سبد سهام برای مشمولان به شمار می‌رود. سهام‌داران در سود و زیان این سبد سهیم هستند. مرحله اول و دوم واریز سود این سهام در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ و واریز سود مرحله سوم در مرداد ۱۳۹۸ انجام گرفت. افرادی که تحت پوشش نهادهای حمایتی مثل کمیته امداد و بهزیستی بودند، دو برابر دهک‌های دیگر سهم دریافت کردند و به همین نسبت، سود بیشتری نیز به حساب‌شان واریز شد.

در این طرح، هر یک از افراد خانواده، یک شماره شبای جداگانه در سیستم ثبت کرده است؛ بنابراین سود سهام مثل یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز نمی‌شود و مستقیما به حساب اعضای خانواده واریز خواهد شد.

منظور از آزادسازی سهام عدالت چیست؟

چنان که اشاره کردیم، تا کنون مدیریت سهم‌ها به عهده شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بوده است و مشمولان دخل و تصرفی در آن نداشته‌اند. امسال با دستور رهبری فرایند آزادسازی آغاز شد. منظور از آزادسازی سهام عدالت این است که مردم می‌توانند تصمیم بگیرند که می‌خواهند شخصا مدیریت سهم‌ها را به عهده داشته باشند یا مثل سابق این کار را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بسپارند.

در حقیقت دو روش مستقیم و غیر مستقیم برای مدیریت سبد سهام به مردم پیشنهاد داده شده است. هر یک از مشمولان می‌تواند با مراجعه به وب سایت samanese.ir روش مد نظر خود را انتخاب کند. هر یک از این روش‌ها ممکن است با سود و زیان مواجه شود و هر یک برای گروه خاصی از افراد مناسب خواهد بود.

فرایند آزادسازی به صورت تدریجی انجام می‌شود. یعنی کسانی که شیوه مستقیم را انتخاب کرده باشند، نمی‌توانند از حالا برای فروش اقدام کنند و لازم است منتظر اطلاعیه‌ها بمانند. این تصمیم، در راستای پیشگیری از تشکیل صف فروش و کاهش قیمت سهم‌ها اتخاذ شده است.

نحوه فروش سهام عدالت

در تاریخ ۳۰/۰۲/۹۹ شورای عالی بورس مصوبه‌ای را ارائه داد و اعلام کرد تمامی دارندگان سهام عدالت که قصد فروش قسمتی از سهام خود را دارند، می‌توانند از روز سه شنبه ششم خرداد، برای فروش ۳۰ درصد از سهام خود اقدام کنند.

در این راستا لازم است سهام‌داران به شعب بانک‌هایی که قبلا شماره شبای حسابی که در آن دارند را به سازمان خصوصی‌سازی معرفی کرده ‌بودند، مراجعه کنند. فرم‌ها و تعهدنامه‌ای در اختیار آن‌ها گذاشته می‌شود که با تکمیل کردن آن‌ها، وکالت فروش ۳۰ درصد از سهام به بانک واگذار می‌شود. بانک از طریق کارگزاری‌ها به تدریج سهم‌ها را می‌فروشد و مبلغ حاصل از آن را طبق توافق به حساب افراد واریز می‌کند. گفتنی است، تمامی هزینه‌های اجرایی مانند کارمزد، مالیات فروش و حق‌العمل کاری بانک بر عهده فرد مشمول سهام عدالت خواهد بود و از مبالغ ناشی از فروش سهام کسر خواهد شد.

روش دیگر، استفاده مستقیم از خدمات کارگزاری‌ها است. برای مثال می‌توانید به سامانه فروش سهام عدالت آگاه  – https://se.agah.com/  – مراجعه و مقدمات فروش سهام خود را آماده کنید. در این سامانه می‌توانید وضعیت سهام خود را مشاهده و درخواست فروش خود را ثبت کنید و ضمنا، نیازی نیست حتما مشتری آگاه باشید یا کد بورسی داشته باشید.

در هر دو روش، این سهم‌ها به صورت یک پکیج به فروش می‌رسند و سهام‌دار نمی‌تواند شخصا موارد مد نظرش را انتخاب کند. کارگزاری با هماهنگی ناظر بازار تصمیم می‌گیرد چه سهمی را در چه زمانی به فروش برساند.

سخن آخر

سهام عدالت طرحی بود که در راستای خصوصی‌سازی و کمرنگ‌ کردن نقش دولت در اقتصاد اجرایی شد. در این طرح، سهام بعضی از شرکت‌ها و کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی دولتی به اقشار کم‌درامد جامعه تعلق گرفت. مدیریت این سهم‌ها را شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به عهده گرفتند و سود، به صورت سالیانه به حساب مردم واریز می‌شد. امسال، فرایند آزادسازی سهام عدالت آغاز شده است و مردم می‌توانند انتخاب کنند که شخصا مدیریت پورتفوی خود را به عهده بگیرند و طیق زمان‌بندی اعلام‌شده، به خرید و فروش بپردازند.

منبع: ایرنا