به گزارش شهر بورس، چک دیجیتال، نسخه الکترونیکی چک‌های سنتی، از سال 1400 در ایران معرفی شده و در 1404 با الزامات قانونی جدید، به ابزاری کلیدی برای معاملات امن و سریع تبدیل شده است. این چک بدون نیاز به کاغذ، از طریق سامانه چکاد و صیاد بانک مرکزی و با امضای دیجیتال مدیریت می‌شود، که ریسک‌هایی مانند جعل، مفقودی، یا برگشت چک را به حداقل می‌رساند. این راهنمای جامع، مزایا، نحوه صدور و استفاده، و نکات حقوقی و فنی چک دیجیتال در 1404 را توضیح می‌دهد. برای اطلاعات کلی درباره چک، مقاله همه‌چیز درباره چک؛ راهنمای کامل، قوانین و کاربردها در شهر بورس را مطالعه کنید.
چک دیجیتال چیست؟
چک دیجیتال چکی الکترونیکی است که به‌صورت کامل در سامانه متمرکز چکاد (چک الکترونیک ایران) و صیاد بانک مرکزی ثبت، صادر، منتقل، و وصول می‌شود. برخلاف چک صیادی کاغذی، نیازی به سند فیزیکی ندارد و با امضای دیجیتال و رمزگذاری، امنیت بالایی ارائه می‌دهد. این ابزار مشابه سفته الکترونیکی است، اما به حساب بانکی وابسته بوده و از نظر حقوقی قوی‌تر است. برای مقایسه، مقاله تفاوت سفته و چک در شهر بورس را بخوانید. از ابتدای 1404، بانک‌ها موظف به ارائه سرویس چک دیجیتال برای اشخاص حقیقی و حقوقی هستند، و ثبت در سامانه‌های شفاف صیاد/چکاد الزامی است.
مزایای چک دیجیتال در 1404
| مزیت | شرح |
|---|---|
| امنیت بالا | امضای دیجیتال، رمزگذاری، و شناسه یکتا از جعل و سرقت جلوگیری می‌کند. |
| سرعت | صدور و وصول در چند ثانیه از طریق اپلیکیشن‌های بانکی انجام می‌شود. |
| کاهش هزینه‌ها | حذف هزینه‌های چاپ، ارسال، و مالیات تمبر چک کاغذی. |
| شفافیت | زنجیره انتقال و سابقه چک در سامانه قابل‌پیگیری است. |
| مطابقت با قانون | ثبت در سامانه صیاد/چکاد از مرداد 1404 اجباری است (ماده 6 قانون چک). |
| حمایت از محیط زیست | حذف کاغذ مصرف منابع طبیعی را کاهش می‌دهد. |
| پشتیبانی قضایی | سوابق چک دیجیتال برای مراجع قضایی قابل‌استخراج است. |
برای کاهش ریسک برگشتی، راهنمای وصول چک برگشتی را در شهر بورس مطالعه کنید.
نحوه صدور و استفاده از چک دیجیتال در 1404
برای صدور و استفاده از چک دیجیتال، این مراحل را دنبال کنید:
- پیش‌نیازها
- حساب جاری فعال: حساب باید به کد ملی (اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی (اشخاص حقوقی) متصل باشد.
- امضای دیجیتال: گواهی رمزنگاری از اپ هامون یا مراکز مجاز دریافت کنید.
- احراز هویت: حضوری یا غیرحضوری برای فعال‌سازی سرویس چک دیجیتال.
- ثبت اقامتگاه: از مرداد 1404، ثبت نشانی در سامانه ملی املاک و اسکان الزامی است.
- درخواست دسته‌چک دیجیتال
- حداقل 80% برگه‌های دسته‌چک قبلی (کاغذی یا دیجیتال) باید استفاده یا برگشت‌خورده باشد.
- در صورت سابقه چک برگشتی بدون رفع سوءاثر، صدور دسته‌چک دیجیتال ممنوع است. برای اطلاعات بیشتر درباره رفع سوءاثر مقاله راهنمای وصول چک برگشتی را مطالعه کنید.
- از بانک خود (مانند بانک سپه یا ملت) درخواست کنید.
- صدور چک دیجیتال
- وارد اپلیکیشن بانکی (مانند آپ، تاپ، 724، یا بام) یا اینترنت‌بانک شوید.
- گزینه «صدور چک دیجیتال» را در منوی چکاد/صیاد انتخاب کنید.
- اطلاعات چک (مبلغ، تاریخ سررسید، کد ملی گیرنده، توضیحات) را وارد کرده و با امضای دیجیتال تأیید کنید.
- شناسه 16رقمی یکتا دریافت کنید. برای آشنایی کامل با نحوه صدور چک مقاله چگونه چک صیادی صادر کنیم؟ را مطالعه کنید.
- تأیید توسط گیرنده
- گیرنده با وارد کردن شناسه 16رقمی و کد ملی در اپلیکیشن بانکی، اطلاعات چک را تطبیق داده و تأیید می‌کند.
- هشدار: بدون تأیید، وصول چک با مشکل مواجه می‌شود.
- انتقال چک دیجیتال
- گیرنده می‌تواند چک را به شخص دیگری منتقل کند با ثبت شناسه چک، مشخصات گیرنده جدید، و احراز هویت در سامانه صیاد.
- وصول چک دیجیتال
- حضوری: ارائه شناسه 16رقمی و مدارک شناسایی به بانک.
- غیرحضوری: درخواست وصول از طریق اپلیکیشن بانکی، با واریز مبلغ به حساب دارنده.
- توجه: ساعات تسویه در سامانه چکاوک و ساتنا از اردیبهشت 1404 تغییر کرده (پنج‌شنبه‌ها تا 9 صبح واگذاری، تا 12 ظهر تعیین وضعیت). این روی زمان وصول تأثیر دارد.
نکات حقوقی و احتیاطی چک دیجیتال
- اعتبار قانونی: طبق تبصره 11 قانون چک (1397) و دستورالعمل 1402 بانک مرکزی، چک دیجیتال اعتبار برابر چک کاغذی دارد و در دعاوی قابل‌استناد است.
- مسئولیت صادرکننده: ثبت نادرست یا عدم ثبت چک می‌تواند منجر به پیگیری قضایی شود.
- رفع سوءاثر: در صورت برگشت چک، مبلغ را واریز و درخواست مسدودی کنید؛ بانک ظرف 72 ساعت سوءاثر را رفع می‌کند.
- ملاحظات فنی:
- امضای دیجیتال: قطع دسترسی به سامانه هامون یا انقضای گواهی می‌تواند صدور را مختل کند.
- نسخه PDF: چاپ نسخه دیجیتال برای حسابداری مجاز است، اما فقط نسخه سامانه معتبر است.
- مدیریت شرکت‌ها: نمایندگان حقوقی باید فرآیندهای صدور و انتقال را با SOP داخلی مدیریت کنند.
- آموزش کاربران: برای افراد کم‌سواد، آموزش استفاده از اپلیکیشن‌ها ضروری است.
- امنیت: در صورت گم شدن یا هک گوشی، سریعاً چک را در سامانه ساد24 یا بانک مرکزی مسدود کنید.
- استعلام پیش از معامله: شناسه 16رقمی را به 701701 پیامک کنید تا اعتبار صادرکننده بررسی شود.
- پذیرش بین‌بانکی: همه بانک‌ها موظف به پذیرش چک دیجیتال سایر بانک‌ها در سامانه چکاوک هستند.
- کاربرد در وام‌ها: چک دیجیتال برای تضمین وام مناسب است.
جدول مراحل صدور و استفاده از چک دیجیتال
| مرحله | توضیح | نکته حقوقی |
|---|---|---|
| پیش‌نیازها | حساب جاری، امضای دیجیتال، ثبت اقامتگاه | ثبت در سامانه املاک الزامی است. |
| درخواست دسته‌چک | حداقل 80% استفاده از دسته‌چک قبلی | سابقه برگشتی مانع صدور است. |
| صدور چک دیجیتال | ثبت در اپلیکیشن با امضای دیجیتال | بدون ثبت، چک بی‌اعتبار است. |
| تأیید گیرنده | تطبیق اطلاعات با کد ملی | بدون تأیید، وصول مشکل است. |
| انتقال دیجیتال | ثبت گیرنده جدید در سامانه | احراز هویت الزامی است. |
| وصول چک | حضوری یا غیرحضوری با شناسه 16رقمی | ساعات تسویه چکاوک را بررسی کنید. |
سوالات متداول درباره چک دیجیتال
چک دیجیتال چیست؟
چک دیجیتال چکی الکترونیکی است که در سامانه چکاد/صیاد با امضای دیجیتال ثبت و مدیریت می‌شود، بدون نیاز به کاغذ.
چگونه چک دیجیتال صادر کنیم؟
از اپلیکیشن بانکی استفاده کنید، اطلاعات را با امضای دیجیتال در سامانه چکاد ثبت کنید، و گیرنده آن را تأیید کند.
آیا چک دیجیتال از چک صیادی امن‌تر است؟
بله، امضای دیجیتال و رمزگذاری ریسک جعل و مفقودی را کاهش می‌دهد.
در صورت برگشت چک دیجیتال چه کنیم؟
مبلغ را واریز و درخواست رفع سوءاثر کنید؛ بانک ظرف 72 ساعت اقدام می‌کند.
آیا ثبت در سامانه املاک برای چک دیجیتال الزامی است؟
بله، از مرداد 1404 ثبت اقامتگاه در سامانه ملی املاک و اسکان الزامی است.
نتیجه‌گیری
چک دیجیتال در 1404 با پشتیبانی سامانه چکاد، امضای دیجیتال، و الزامات قانونی جدید، جایگزینی امن و سریع برای چک‌های کاغذی است. با رعایت نکات حقوقی و فنی، معاملات خود را ایمن کنید. برای اخبار مالی و سرمایه‌گذاری، شهر بورس را دنبال کنید. برای اطلاعات جامع‌تر درباره چک، مقاله راهنمای جامع چک را در شهر بورس مطالعه کنید.
