به گزارش شهر بورس، پس از انتشار گزارش‌هایی درباره احتمال اجرای طرح سه‌نرخی شدن بنزین، معاون اجرایی رئیس‌جمهور اعلام کرد هدف دولت از این طرح، مدیریت مصرف و کاهش فشار هزینه‌ها بر خانوارهای کم‌درآمد است. طبق جزئیات منتشرشده، هر فرد تا ۶۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای با نرخ ۱۵۰۰ تومان دریافت می‌کند، مصرف تا ۱۰۰ لیتر بعدی با نرخ سه‌هزار تومان محاسبه خواهد شد و مصرف بیش از این میزان، احتمالاً با نرخ بالاتری عرضه می‌شود.
مصرف بالا، هزینه سنگین برای دولت
در حال حاضر مصرف بنزین در کشور به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده و هزینه تولید و تأمین آن برای دولت بسیار سنگین شده است. از آبان ۱۳۹۸ تاکنون قیمت بنزین ثابت مانده و همین موضوع باعث رشد مصرف و افزایش یارانه پنهان انرژی شده است.
با وجود نگرانی‌ها درباره اثر تورمی افزایش قیمت سوخت، داده‌های رسمی نشان می‌دهد سهم بنزین از هزینه خانوار کمتر از یک درصد است. کارشناسان معتقدند این کاهش سهم به دلیل تثبیت ۶ ساله قیمت بنزین است و به همین دلیل، افزایش احتمالی نرخ بنزین تأثیر محسوسی بر دهک‌های پایین نخواهد داشت.
سهم بنزین از سبد هزینه خانوار
بر اساس آمار رسمی، در سال ۱۴۰۱ خانوارهای روستایی به‌طور میانگین ۱.۴ درصد و خانوارهای شهری حدود ۱.۱ درصد از هزینه‌های خود را صرف بنزین کرده‌اند. در دهک‌های پایین، سهم بنزین حتی کمتر بوده است؛ به‌طوری که در دهک اول، سهم بنزین در شهرها تنها ۰.۹۳ درصد و در روستاها ۰.۵۶ درصد بوده است.
در مقابل، دهک‌های بالاتر سهم بیشتری از هزینه‌های خود را صرف بنزین کرده‌اند. در دهک پنجم، سهم روستاییان ۱.۶ درصد و شهری‌ها ۱.۲ درصد بوده و در دهک دهم، پردرآمدترین خانوارها، این سهم به ۰.۷۹ درصد در شهرها و ۱.۱ درصد در روستاها کاهش یافته است.
از سوی دیگر، هزینه‌های سالانه خانوار از ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ تقریباً دو برابر شده است، در حالی که قیمت بنزین ثابت مانده است. در نتیجه، سهم بنزین از کل هزینه‌های خانوار به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته و اکنون به زیر یک درصد رسیده است.
چه دهک‌هایی از طرح جدید متأثر می‌شوند؟
بررسی‌های مرکز آمار ایران از الگوی مصرف بنزین بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که دهک‌های نهم و دهم شهری، بیشترین مصرف‌کنندگان بنزین در کشور هستند.
به عنوان نمونه، در دهک دهم شهری، میانگین مصرف ماهانه بنزین از ۱۱۲ لیتر در سال ۱۳۸۶ به ۱۴۰ لیتر در سال ۱۳۹۹ رسیده است. در مقابل، دهک اول تنها از ۷ لیتر به ۱۱ لیتر افزایش داشته است.
در دهک‌های روستایی نیز الگوی مشابهی دیده می‌شود؛ مصرف بنزین دهک‌های پایین بسیار اندک است و بیشترین میزان مصرف مربوط به دهک‌های پردرآمد روستایی است.
بنابراین، اجرای طرح سه‌نرخی دولت بیش از همه دهک‌های ۹ و ۱۰ شهری را هدف قرار می‌دهد و دهک‌های پایین‌تر به دلیل مصرف اندک، عملاً از افزایش قیمت آسیب نخواهند دید.
جمع‌بندی
با توجه به آمارهای رسمی، افزایش احتمالی قیمت بنزین در قالب طرح سه‌نرخی دولت، تأثیر محسوسی بر معیشت خانوارهای کم‌درآمد ندارد. از سوی دیگر، این سیاست با هدف کنترل مصرف و کاهش یارانه پنهان انرژی طراحی شده و در عمل بیشتر مصرف‌کنندگان پردرآمد با مصرف بالای بنزین را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
منبع: روزنامه فرهیختگان
