به گزارش شهر بورس، شهریار تبریز/محمد جام‌کسری طبق گزارش «شاخص جهانی شهرها ۲۰۲۵» که همه ساله توسط این موسسه منتشر می شود، شهرهای نیویورک، لندن و پاریس در فهرست برترین شهرهای جهانی قرار گرفتند. در این گزارش ۱۰۰۰ شهر بزرگ جهان در ۱۶۳ کشور با استفاده از ۲۷ معیار در پنج شاخص اصلی اقتصاد، سرمایه انسانی، کیفیت زندگی، محیط زیست و حکمرانی شهری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این گزارش، تهران به عنوان تنها نماینده ایران در میان ۵۰۰ شهر نخست جهان قرار گرفته است. این در حالی است که سایر کلان‌شهرهای ایران از جمله مشهد، اصفهان، شیراز و تبریز با فاصله‌ای محسوس در رده‌های پایین‌تر جای گرفته‌اند. این داده‌ها بازتاب‌دهنده چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی شهرهای ایرانی در رقابت با شهرهای جهانی هستند.
بر اساس این رتبه‌بندی، تهران با رتبه ۴۶۲، بهترین عملکرد را در میان شهرهای ایران داشته است. در میان پنج بُعد شاخص، تهران بهترین عملکرد را در حوزه ارتباطات جهانی (Global Reach) و سپس در قدرت اقتصادی داشته است. جایگاه تهران در ابعاد دیگر همچون «سرمایه انسانی» و «کیفیت زندگی» پایین‌تر از میانگین جهانی است. در این گزارش، مجموعاً پنج شهر ایرانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند:
|
نام شهر  |
رتبه در میان 1000 شهر |
بهترین بعد عملکرد |
ضعیف ترین بعد عملکرد |
|
تهران |
۴۶۲ |
ارتباطات جهانی- 372 |
کیفیت زندگی-739 |
|
مشهد |
۷۵۸ |
قدرت اقتصادی- 683 |
کیفیت زندگی-893 |
|
اصفهان |
۷۹۵ |
ارتباطات جهانی- 675 |
کیفیت زندگی-907 |
|
شیراز |
۸۶۲ |
قدرت اقتصادی- 765 |
کیفیت زندگی-948 |
|
تبریز |
۸۷۹ |
قدرت اقتصادی-790 |
کیفیت زندگی-933 |
این مقایسه نشان می‌دهد که تهران فاصله‌ای معنادار با پایتخت‌های اقتصادی منطقه دارد و این فاصله در حوزه محیط کسب‌وکار و نوآوری عمیق‌تر می‌شود.
فرصت‌های بالقوه؛ جوانی جمعیت، موقعیت جغرافیایی و زیرساخت لجستیکی
تهران، مشهد و اصفهان از نظر جمعیتی، موقعیت جغرافیایی و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، ظرفیت‌های بالایی دارند. اگر چالش‌هایی چون آلودگی هوا، ناکارآمدی حمل‌ونقل عمومی، و نبود شفافیت اقتصادی رفع شود، می‌توانند در دهه آینده به مراکز اقتصادی منطقه‌ای بدل شوند.
چالش‌های ساختاری؛ از مهاجرت نخبگان تا تمرکزگرایی
در گزارش آمده که چالش‌های زیر مانع از ارتقای جایگاه شهرهای ایرانی در شاخص جهانی شده‌اند:
مهاجرت نیروی متخصص به خارج از کشور
تمرکزگرایی شدید در تهران و تضعیف شهرهای دیگر
ضعف در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)
نبود زیرساخت‌های فناوری اطلاعات مدرن
وابستگی شدید به منابع طبیعی و ناپایداری اقتصادی
شاخص ارتباطات جهانی؛ عملکرد فراتر از انتظار
در بُعد ارتباطات جهانی که شامل خطوط هوایی، بنادر، دفاتر بین‌المللی و اتصال به بازار جهانی است، شهرهایی مانند تهران و اصفهان عملکردی فراتر از سایر ابعاد داشته‌اند. این امر بیشتر ناشی از موقعیت جغرافیایی ایران در کریدورهای ترانزیتی شرق به غرب و شمال به جنوب است.
آینده چه می‌گوید؟ مسیر رشد شهرهای ایران
آکسفورد اکونومیکس در تحلیل خود توصیه کرده که شهرهایی مانند مشهد، تبریز و شیراز پتانسیل بالایی برای تبدیل‌شدن به مراکز منطقه‌ای دارند، مشروط به آنکه با سیاست‌های تمرکززدایی، حمایت از نوآوری و بهبود کیفیت زندگی در آن‌ها سرمایه‌گذاری شود.
محمد جام کسری
رئیس گروه برنامه ریزی اداره کل برنامه و بودجه شهرداری تبریز
