به گزارش شهر بورس، مونا حاجی علی اصغر در یادداشتی نوشت:
با گسترش اقتصاد دیجیتال، پلتفرم‌های آنلاین به بازیگران مهمی در اقتصاد کشورها تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها که می‌توانند در حوزه‌هایی مانند تجارت الکترونیک، خدمات مالی، حمل‌ونقل، آموزش آنلاین و فین‌تک‌ها فعال باشند، برای رشد و توسعه نیازمند منابع مالی قابل توجهی هستند.
بازار سرمایه یکی از ابزارهای اصلی برای تأمین این منابع است، اما شرایط، امکانات و محدودیت‌های آن در کشورهای مختلف تفاوت دارد. این مقاله به مقایسه ساختارها، ابزارها، فرصت‌ها و چالش‌های تأمین مالی پلتفرم‌های آنلاین در ایران و سایر کشورها می‌پردازد.
۱. ساختار قانونی و نظارتی
ایران:
چارچوب‌های قانونی تأمین مالی پلتفرم‌های آنلاین هنوز کامل و تثبیت‌شده نیستند. مقررات‌گذاری بیشتر حالت واکنشی دارد تا پیش‌نگرانه.
سازمان بورس، بانک مرکزی و مرکز نوآوری بازار سرمایه در سال‌های اخیر گام‌هایی در جهت تعریف مدل‌هایی مانند «تأمین مالی جمعی» برداشته‌اند، اما این چارچوب‌ها محدود و نسبتاً بسته هستند.
مجوزها پیچیده، زمان‌بر و وابسته به تفسیر نهادهای نظارتی است.
سایر کشورها:
کشورهای پیشرفته، چارچوب‌های مشخص، پویا و تسهیل‌گر برای تأمین مالی استارتاپ‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال دارند.
استفاده از ابزارهایی مانند sandboxهای نظارتی، امکان آزمون ابزارها در محیطی کم‌ریسک را فراهم می‌کند.
نهادهای ناظر در کنار حفظ امنیت سرمایه‌گذاران، نقش تسهیل‌گر نوآوری را نیز بر عهده دارند.
۲. ابزارهای تأمین مالی
ایران:
محدود به ابزارهای سنتی مانند افزایش سرمایه، عرضه اولیه (IPO)، و اوراق بدهی در بورس یا فرابورس است.
تأمین مالی جمعی به‌طور محدود از طریق سکوهای تحت نظارت فرابورس انجام می‌شود.
ابزارهای نوین مانند STO (عرضه توکن اوراق بهادار)، ICO و توکنایز کردن دارایی‌ها هنوز جایگاهی در ساختار رسمی بازار سرمایه ایران ندارند.
سایر کشورها:
بهره‌گیری گسترده از روش‌های مدرن:
ICO (عرضه اولیه رمزارز) برای پروژه‌های بلاک‌چینی.
SPAC (شرکت‌های خاص برای ادغام و عرضه) که فرآیند ورود پلتفرم‌ها به بورس را سریع‌تر و ارزان‌تر می‌کند.
Crowdfunding از طریق پلتفرم‌هایی مانند Kickstarter، Seedrs و… برای جذب سرمایه از عموم.
DeFi (مالی غیرمتمرکز) برای دسترسی به وام یا تأمین مالی پروژه بدون واسطه.
۳. دسترسی به سرمایه‌گذاران
ایران:
دسترسی پلتفرم‌ها عمدتاً به سرمایه‌گذاران داخلی، نهادی و خرد در بورس محدود است.
به دلیل تحریم‌ها و نبود سازوکار شفاف بین‌المللی، جذب سرمایه خارجی بسیار دشوار است.
سرمایه‌گذاران بزرگ عموماً ترجیح می‌دهند روی پروژه‌های با سود تضمین‌شده و سنتی تمرکز کنند.
سایر کشورها:
پلتفرم‌ها می‌توانند به‌راحتی سرمایه‌گذاران بین‌المللی را جذب کنند.
از بسترهای سرمایه‌گذاری جهانی مانند صرافی‌های بین‌المللی، VCها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و حتی بلاک‌چین بهره می‌برند.
بسیاری از سرمایه‌گذاران در کشورهای پیشرفته، ریسک‌پذیر و آشنا با فناوری‌های نو هستند.
۴. فرهنگ سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری
ایران:
بسیاری از سرمایه‌گذاران با مدل کسب‌وکار پلتفرم‌ها (که اغلب سودآوری کوتاه‌مدت ندارند) آشنا نیستند.
تمرکز بر سرمایه‌گذاری با بازدهی سریع و بدون ریسک است.
درک ضعیفی از مفاهیمی چون «ارزش‌گذاری مبتنی بر رشد»، CAC، LTV، یا «اکوسیستم پلتفرمی» وجود دارد.
سایر کشورها:
سرمایه‌گذاران عموماً نگاه بلندمدت دارند و حاضر به سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی با سودآوری آتی هستند.
نقش صندوق‌های جسورانه (VCs)، شتاب‌دهنده‌ها و فرشتگان سرمایه‌گذار بسیار پررنگ است.
فرهنگ نوآوری و شکست‌پذیری بخشی از فضای کارآفرینی است و حمایت قانونی و اجتماعی نیز وجود دارد.
جمع‌بندی و پیشنهادها
در ایران، پلتفرم‌های آنلاین برای تأمین مالی از بازار سرمایه با موانعی مانند ضعف زیرساخت قانونی، محدودیت در ابزارهای نوین مالی، نبود فرهنگ ریسک‌پذیری، و دسترسی محدود به سرمایه‌گذاران بین‌المللی روبه‌رو هستند. در مقابل، کشورهای پیشرفته با حمایت از نوآوری، تسهیل تأمین مالی، و ایجاد نهادهای سرمایه‌گذاری متنوع، زمینه رشد سریع پلتفرم‌های آنلاین را فراهم کرده‌اند.
پیشنهادها برای بهبود وضعیت در ایران:
1. تدوین مقررات شفاف و مستقل برای تأمین مالی استارتاپ‌ها و پلتفرم‌ها در بازار سرمایه.
2. توسعه نهادهای واسط مانند VCها، صندوق‌های جسورانه، و سکوهای Crowdfunding با حمایت قانونی.
3. ایجاد sandboxهای نظارتی برای آزمون مدل‌های جدید تأمین مالی بدون مجازات زودهنگام.
4. تسهیل تعامل با سرمایه‌گذاران خارجی از طریق ابزارهای نوین مانند توکنایزیشن، با رعایت الزامات بین‌المللی.
5. آموزش و فرهنگ‌سازی در میان سرمایه‌گذاران و مدیران بازار برای درک بهتر پلتفرم‌های فناوری‌محور.
