بهای تاریخی تمام شده چیست؟ | آیا این روش منسوخ شده؟

به گزارش شهر بورس، در دنیای پرنوسان اقتصاد و حسابداری، یکی از مفاهیمی که همچنان ستون اصلی گزارشگری مالی محسوب می‌شود، بهای تاریخی تمام شده (Historical Cost) است. این اصل، پایه‌ای‌ترین و درعین‌حال بحث‌برانگیزترین روش برای ثبت ارزش دارایی‌ها در دفاتر حسابداری است.

اما چرا بهای تاریخی تمام شده همچنان محبوبیت دارد؟ آیا در شرایط تورمی ایران، استفاده از آن منطقی است؟ چگونه بر تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد؟ در ادامه این مقاله آموزشی، بهای تاریخی تمام شده را با مثال‌های ملموس بررسی می‌کنیم.

بهای تاریخی تمام شده چیست و چرا اهمیت دارد؟

بهای تاریخی تمام شده یعنی ثبت دارایی‌ها و بدهی‌ها در دفاتر مالی، با همان قیمتی که برای آن‌ها پرداخت شده است، بدون توجه به تغییرات ارزش بازار. به بیان دیگر، اگر یک شرکت ایرانی در سال ۱۳۹۵ یک ساختمان را به قیمت ۵ میلیارد تومان خریده باشد، حتی اگر ارزش آن در سال ۱۴۰۳ به ۵۰ میلیارد تومان برسد، همچنان در ترازنامه همان ۵ میلیارد تومان ثبت شده باقی خواهد ماند.

خبر مرتبط

تریلینگ استاپ چیست؟ | چگونه سود معاملات خود را تضمین کنیم؟

تریلینگ استاپ یک ابزار هوشمند برای حفظ سود معاملات است که با حرکت قیمت، حد ضرر را تنظیم کرده و از زیان‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند. آیا از آن استفاده می‌کنید؟

چرا این روش مهم است؟

تصور کنید که شرکت‌های بزرگ و کسب‌وکارهای مختلف، ارزش دارایی‌های خود را بر اساس نرخ بازار ثبت کنند. در این صورت، هر تغییر در قیمت‌ها می‌تواند باعث نوسانات شدید در ترازنامه شود. این امر باعث می‌شود که پیش‌بینی‌های مالی غیرقابل اتکا باشند و سرمایه‌گذاران دچار ابهام شوند.

مثال‌های کاربردی از بهای تاریخی در ایران

خرید ملک توسط شرکت‌های تولیدی

یک کارخانه تولید کاشی و سرامیک در یزد در سال ۱۳۹۰ یک قطعه زمین صنعتی را به قیمت ۲ میلیارد تومان خریداری کرده است. در سال ۱۴۰۳، ارزش این زمین به ۱۰۰ میلیارد تومان رسیده است، اما در دفاتر مالی هنوز به قیمت خرید یعنی ۲ میلیارد تومان ثبت شده است.

نتیجه: این روش باعث می‌شود که سود حسابداری کارخانه کمتر از واقعیت بازار به نظر برسد، درحالی‌که در عمل، ارزش دارایی شرکت بسیار بیشتر شده است.

تأثیر بهای تاریخی بر بورس ایران

شرکت‌های فعال در بورس، مخصوصاً آن‌هایی که دارایی‌های ملکی دارند، معمولاً در صورت‌های مالی خود ارزش دارایی‌ها را بر اساس بهای تاریخی ثبت می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از سهام‌داران حرفه‌ای قبل از خرید سهام، گزارش‌های مالی را بررسی می‌کنند تا متوجه شوند آیا دارایی‌های شرکت ارزشی بیش از آنچه در دفاتر مالی ثبت شده دارند یا نه.

نمونه واقعی: برخی شرکت‌های بورسی که در دهه ۸۰ زمین و ساختمان‌های تجاری خریده‌اند، امروزه دارایی‌هایی دارند که ده‌ها برابر رشد قیمت داشته است. اما چون این دارایی‌ها با قیمت خرید در دفاتر مالی ثبت شده‌اند، ارزش واقعی شرکت در ترازنامه کمتر از ارزش واقعی آن در بازار است. این مسأله می‌تواند یک فرصت برای سرمایه‌گذاران هوشمند باشد.

چالش بهای تاریخی در تورم ایران

اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر با نرخ تورم دو رقمی روبه‌رو بوده است. در چنین شرایطی، بهای تاریخی تمام شده می‌تواند باعث تحریف در اطلاعات مالی شود. برای مثال:

• اگر یک شرکت در سال ۱۳۹۰ ماشین‌آلات صنعتی را به قیمت ۵۰۰ میلیون تومان خریداری کرده باشد، ولی در سال ۱۴۰۳ هزینه خرید همان ماشین‌آلات به ۵۰ میلیارد تومان رسیده باشد، ارزش واقعی این دارایی در دفاتر مالی، همچنان ۵۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
• این روش باعث می‌شود که دارایی‌های یک شرکت کمتر از ارزش واقعی خود نشان داده شوند، درحالی‌که هزینه‌های استهلاک نیز بر اساس قیمت‌های گذشته محاسبه شده و ممکن است سوددهی شرکت کمتر از واقعیت باشد.

بهای تاریخی و ارزش دفتری

یکی از مفاهیم مرتبط با بهای تاریخی تمام‌شده، ارزش دفتری (Book Value) است. ارزش دفتری، همان بهای تاریخی یک دارایی پس از کسر استهلاک انباشته (Accumulated Depreciation) است. به عبارت دیگر، اگر یک شرکت در سال ۱۳۹۰ تجهیزات صنعتی را با قیمت ۵ میلیارد تومان خریداری کرده باشد و طی این سال‌ها استهلاک انباشته آن به ۲ میلیارد تومان رسیده باشد، ارزش دفتری این دارایی در دفاتر مالی برابر با ۳ میلیارد تومان خواهد بود.

چرا ارزش دفتری مهم است؟
در بسیاری از تحلیل‌های مالی و سرمایه‌گذاری، ارزش دفتری به‌عنوان معیاری برای ارزیابی شرکت‌ها استفاده می‌شود. اگر ارزش بازار یک شرکت به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از ارزش دفتری آن باشد، ممکن است نشانه‌ای از ارزش‌گذاری بیش از حد سهام باشد، و بالعکس، اگر ارزش بازار کمتر از ارزش دفتری باشد، ممکن است فرصتی برای خرید سهام ارزان فراهم شده باشد.

آیا بهای تاریخی همیشه بهترین روش است؟

در بسیاری از کشورها، استانداردهای حسابداری در کنار بهای تاریخی، از روش ارزش منصفانه (Fair Value) نیز استفاده می‌کنند. در این روش، دارایی‌ها و بدهی‌ها به ارزش روز محاسبه شده و اطلاعات مالی به‌روزتر خواهد بود. اما در ایران، به دلیل ثبات کمتر اقتصادی و مشکلات ارزی، اجرای این روش چالش‌های خاص خود را دارد.

پیشنهاد: برخی شرکت‌های ایرانی برای نشان دادن ارزش واقعی دارایی‌های خود، از ارزیابی مجدد (Revaluation) استفاده می‌کنند. در این روش، کارشناسان رسمی ارزش روز دارایی‌ها را محاسبه کرده و آن را در دفاتر ثبت می‌کنند.

آیا بهای تاریخی تمام شده یک روش قدیمی است؟

بهای تاریخی تمام‌شده همچنان یکی از اصول اساسی حسابداری است و مزایایی مثل سادگی، عینیت و قابلیت اتکا دارد. اما در شرایط اقتصادی متغیر، مخصوصاً در کشورهایی با تورم بالا مانند ایران، این روش ممکن است نتواند اطلاعات مالی را به‌درستی منعکس کند.

برای بهبود دقت اطلاعات مالی، استفاده ترکیبی از بهای تاریخی و ارزش منصفانه می‌تواند راه‌حلی بهینه باشد. شرکت‌ها می‌توانند در کنار استفاده از بهای تاریخی، به‌طور دوره‌ای ارزش‌گذاری مجدد انجام دهند تا سرمایه‌گذاران و مدیران دید بهتری از وضعیت مالی شرکت داشته باشند.

نظر شما چیست؟ آیا استفاده از بهای تاریخی تمام شده در ایران منطقی است؟ آیا باید استانداردهای حسابداری تغییر کنند؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید!