به گزارش شهر بورس، در حالی که قیمت برنج مازندران در سال جاری به بیش از ۳۰۰ هزار تومان رسید، کشاورزان شمالی از این جهش قیمتی سودی نبردند و سهم اصلی بازار برنج به جیب دلالانی رفت که نه شالیزار دیده‌اند و نه هزینه‌ای برای کشت پرداخته‌اند.
وضعیت شالیزارها و فروش اجباری محصول
بسیاری از شالیکاران مازندران، به دلیل بدهی و فشار مالی، محصول خود را پیش از رسیدن فصل اوج تقاضا به قیمت کیلویی ۷۰ تا ۹۰ هزار تومان فروخته‌اند. این در حالی است که همان برنج چند ماه بعد در بازار با قیمت ۲۴۰ تا بیش از ۳۰۰ هزار تومان به فروش رسیده است. کشاورزان می‌گویند عدم وجود خرید تضمینی به‌موقع، نبود انبار دولتی و ضعف تعاونی‌ها، آن‌ها را ناچار به فروش زودهنگام کرده است.
نقش دلالان در بازار برنج
دلالان با سرمایه‌گذاری کلان، خرید محصول از کشاورزان و نگهداری آن در انبارهای بزرگ، کنترل قیمت‌ها را در دست می‌گیرند. این شبکه‌ها اغلب در فصل برداشت فعال می‌شوند و در اسفند و فروردین، زمانی که تقاضا بالاست، محصول را با چند برابر قیمت اولیه عرضه می‌کنند.
به گفته فعالان حوزه شالیکوبی، نبود سیاست‌های حمایتی و شبکه توزیع عادلانه، فضا را برای رشد این واسطه‌ها فراهم کرده است.
هزینه‌های سنگین تولید برنج
بررسی میدانی نشان می‌دهد هزینه‌های کشت برنج در مازندران طی یک سال حدود ۶۰ درصد افزایش یافته است. کشاورزان برای آماده‌سازی زمین، خرید کود و سم، استفاده از کمباین و پرداخت دستمزد کارگران مبالغ سنگینی هزینه می‌کنند. این در حالی است که قیمت فروش در زمان برداشت، توان جبران این هزینه‌ها را ندارد.
| مرحله تولید | میانگین هزینه (تومان) |
|---|---|
| آماده‌سازی زمین | ۲,۰۰۰,۰۰۰ |
| کود و سم | چند میلیون |
| برداشت و شالیکوبی | چند میلیون |
| کل هزینه کشت یک تن برنج | بسیار بالاتر از قیمت فروش زمان برداشت |
تأثیر واردات برنج خارجی
واردات گسترده برنج خارجی با ارز ترجیحی، به‌ویژه در آستانه برداشت محصول داخلی، بازار برنج را دچار اختلال می‌کند. هرچند هدف این سیاست کنترل قیمت برای مصرف‌کننده است، اما در عمل موجب کاهش توان رقابت کشاورزان داخلی و زیان آن‌ها می‌شود. کارشناسان تأکید می‌کنند بخشی از یارانه واردات باید به خرید تضمینی و حمایت از تولید داخلی اختصاص یابد.
ناکارآمدی تعاونی‌ها و قیمت‌گذاری غیرشفاف
بسیاری از تعاونی‌های کشاورزی در مازندران یا غیرفعال هستند یا صرفاً نقش واسطه را ایفا می‌کنند. همچنین، نبود نظام شفاف قیمت‌گذاری باعث شده حلقه‌های محدود بازار، نرخ‌ها را تعیین کنند و کشاورز، آخرین و ضعیف‌ترین حلقه این زنجیره باشد.
این شرایط سبب شده بسیاری از کشاورزان به ترک زمین‌های خود و فروش آن‌ها به ویلاسازان یا رها کردنشان روی آورند.
راهکارهای پیشنهادی
مقام‌های جهاد کشاورزی بر لزوم توسعه مکانیزاسیون، بیمه محصولات، اجرای طرح‌های آبی-خاکی و استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری تأکید دارند. همچنین طرح «جهش تولید برنج» با هدف کاهش مصرف آب و افزایش تولید در واحد سطح، در استان‌های شمالی در حال اجراست.
جمع‌بندی
بازار برنج ایران، به‌ویژه در مازندران، نیازمند اصلاح اساسی در سیاست‌های حمایتی، ایجاد سازوکار شفاف قیمت‌گذاری و تقویت تعاونی‌های واقعی است. در غیر این صورت، تداوم روند کنونی به مهاجرت کشاورزان، کاهش تولید داخلی و افزایش وابستگی به واردات منجر خواهد شد.
برای آشنایی با سیاست‌های خرید تضمینی محصولات کشاورزی، پیشنهاد می‌شود این گزارش را مطالعه کنید.
منبع: تسنیم
