به گزارش شهر بورس، بازار لوازم یدکی خودرو در ایران امروزه بیش از آنکه تنها با کمبود یا گرانی قطعات خودروهای وارداتی و مونتاژی مواجه باشد، با چالش‌های ساختاری و ناکارآمدی در نظام توزیع و نظارت دست و پنجه نرم می‌کند. این حوزه که پایه خدمات پس از فروش خودرو و بخشی از اقتصاد واقعی کشور به شمار می‌رود، اکنون زیر فشار سه‌گانه افزایش قیمت‌های غیرقابل پیش‌بینی، کمبود قطعات کلیدی و جریان غیرشفاف واردات قرار گرفته است. فعالان صنفی و کارشناسان بر این باورند که این وضعیت نه تنها تجارت و تولیدکنندگان را تحت تاثیر قرار داده، بلکه مصرف‌کنندگان را وادار به خرید قطعات دست دوم یا بی‌کیفیت کرده و به طور مستقیم ایمنی و سلامت خودروها و سرنشینان را تهدید می‌کند.
رکود شدید و کمبود قطعات خودروهای وارداتی و مونتاژی
پیش از این، فراوانی قطعات چینی با قیمت پایین‌تر دغدغه اصلی قطعه‌سازان و مشتریان بود، اما امروزه حتی همین قطعات نیز با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها از دسترس بسیاری از مصرف‌کنندگان خارج شده‌اند. بازار لوازم یدکی خودرو این روزها علاوه بر رکود شدید، با کمبود قطعات به ویژه در خودروهای مونتاژی و وارداتی و گرانی قطعات داخلی و چینی روبرو است. این شرایط سبب رونق بازار کالاهای دست دوم و قطعات کارکرده شده، وضعیتی که هرچند به طور موقت نیاز مصرف‌کننده را برطرف می‌کند، اما پیامدهای ایمنی و اقتصادی جدی به همراه دارد.
در حال حاضر قیمت انواع قطعات به حدی افزایش یافته که بسیاری از فروشندگان ناچار به اعلام قیمت‌ها حتی به صورت ساعتی شده‌اند. در راس کمبود و کسری قطعات، خودروهای مدل جدید، وارداتی و چینی قرار دارند و متاسفانه کسی پاسخگوی بلاتکلیفی مردم نیست. مصرف‌کنندگان مجبورند بین صبر برای تامین قطعه یا خرید قطعات غیررسمی و پرریسک انتخاب کنند. در این شرایط نیز سازمان‌های نظارتی فعلا سکوت اختیار کرده و تنها نظاره‌گر بازار هستند.
رانت واردات و چالش‌های غیرشفاف در بازار لوازم یدکی
از دیگر نگرانی‌های فعالان بازار، ورود واسطه‌ها و واردکنندگان غیرتخصصی به این حوزه است. این افراد با استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای و دسترسی به ارز مبادله‌ای، قادر به واردات قطعات با کیفیت پایین هستند که با قیمت محصولات باکیفیت به فروش می‌رسند. این چرخه نه تنها حقوق مصرف‌کننده را پایمال می‌کند، بلکه ایمنی خودروها و سلامت کاربران را به خطر می‌اندازد و اعتماد عمومی به بازار را کاهش می‌دهد.
کیفیت پایین خودروهای مونتاژی و افزایش تقاضای قطعات یدکی
کارشناسان بر این عقیده‌اند که کیفیت پایین برخی خودروهای مونتاژی و وارداتی، یکی دیگر از عوامل افزایش مصرف قطعات و مراجعه مکرر مالکان به بازار است. قطعات کم‌مصرف و گران‌قیمت خارجی به دلیل تیراژ محدود و عدم صرفه اقتصادی در تولید و واردات، به سختی در دسترس قرار می‌گیرند. این مسئله سبب شده صاحبان خودروهای با تیراژ پایین ناچار به خرید قطعات دست دوم یا غیررسمی شوند، وضعیتی که خطر حوادث و کاهش ایمنی خودروها را به همراه دارد.
پیامدهای اقتصادی و ایمنی در بازار قطعات خودرو
به گفته فعالان بازار و کارشناسان، وضعیت کنونی بازار لوازم یدکی ایران نتیجه ترکیب رکود اقتصادی، سیاست‌های ارزی ناهماهنگ، ضعف در نظارت و کیفیت پایین خودروهای مونتاژی است. پیامد این وضعیت، افزایش قیمت‌ها، محدودیت دسترسی به قطعات، رشد بازار ثانویه و قطعات بی‌کیفیت و تهدید مستقیم ایمنی خودروها و سرنشینان است.
فعالان صنفی تاکید دارند که اصلاح نظام تخصیص ارز، نظارت دقیق بر بازار و حمایت واقعی از تولیدکنندگان داخلی می‌تواند بخش زیادی از مشکلات موجود را کاهش دهد و بازار لوازم یدکی خودرو را به مسیر توسعه پایدار و امن بازگرداند.
سیداحمد حسینی رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودرو با تاکید بر اینکه اصلی‌ترین مشکل بازار امروز اختلال در تخصیص ارز و ورود غیرشفاف قطعات است خاطرنشان کرد: در یک سال گذشته، توزیع ناعادلانه ارز و طولانی شدن فرآیند دریافت آن تولیدکنندگان واقعی را دچار مشکل کرده و بسیاری از آنها ناچار شده‌اند فعالیت خود را محدود یا متوقف کنند.
وی همچنین با اشاره به مسئله ورود واسطه‌ها و واردکنندگان غیرتخصصی افزود: قطعات خودروهای نسل جدید چینی و مونتاژی در بازار بسیار محدود است و این کمبود باعث افزایش کاذب قیمت شده است. بسیاری از مالکان مجبور به خرید قطعات دست دوم یا غیررسمی می‌شوند که این خود ریسک ایمنی خودروها را افزایش می‌دهد.
