یادداشت/
از اتاق تجار تبریز تا تبدیل به قدرت بلامنازع اقتصاد بخش خصوصی ایران
به گزارش شهر بورس، ۲۳ مهرماه، ۱۱۳مین سالروز زنده‌یاد شادروان مهندس علی خسروشاهی، در کوچه صدر تبریز و در یک خاندان تجارت‌پیشه بازار تبریز است. مردی که در تاریخ صنعت ایران به‌عنوان بزرگترین کارآفرین اقتصاد ایران در دوره پهلوی شناخته می‌شود.
به همین بهانه، یادداشت ذیل به معرفی خاندان خسروشاهی و نقش ممتاز علی خسروشاهی در راه‌اندازی مهم‌ترین برند صنایع غذایی و شیرینی و شکلات وقت خاورمیانه، موسوم به مینو، تقدیم خوانندگان فرهیخته می‌شود.
صنعت شیرینی، شکلات و بیسکویت و صنایع غذایی ایران و غرب آسیا ریشه در بازار تاریخی تبریز دارد. شاه‌بلّه‌سی، حیواناتی شیرینی‌لر، نوقا، قرابیه و تافی‌های سنتی در صفی‌بازار تبریز تولید و فروش دیرینه‌ای دارند. زنده‌یاد حاج‌حسن خسروشاهی، از معتمدین بازار تبریز در اواخر دوره قاجار، به همراه برادران تاجرش، زنده‌یادان حاج‌غفار و حاج‌حسین، و با شش پسرش، بخشی از تجارت خارجی بازار وقت تبریز را عهده‌دار بودند.
آن‌ها در واردات چای، شکر، البسه و صادرات فرش و خشکبار آذربایجان آوازه بلندی داشتند. حاج‌حسن خسروشاهی سال‌ها رئیس اتاق تجار تبریز بود که باسابقه‌ترین اتاق تجار ایران محسوب می‌شود. بعدها، تجار خسروشاهی به دلیل کشیده شدن عمده فعالیت‌های تجاری به همدان، قزوین و تهران و همچنین غائله آذربایجان و افول بخشی از فعالیت‌های بازرگانی از بازار تبریز، مهاجرت کردند.
مصوبه کنکوری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی که با هدف کاهش وابستگی به کنکور و توزیع استرس میان دانش‌آموزان تصویب شد، اکنون با گذشت سه سال از اجرا، به چالشی جدید تبدیل شده است.
از ۶ پسر رئیس اتاق تجار تبریز، نصرالله دکتری داروسازی گرفت، کاظم دکتری اقتصاد و محمد مهندس مکانیک شدند و ۳ پسر دیگر، احمد، جواد و حمید، در بازار تهران در کنار پدر به دادوستد و واردات و صادرات می‌پرداختند. اکنون دامنه فعالیت این خاندان به کشورهای مختلف جهان کشیده شده است. بررسی نقش خاندان خسروشاهی در صنعت ایران و جهان، مجالی مفصل می‌طلبد.
اما در میان خاندان خسروشاهی، علی خسروشاهی، فرزند حاج‌غفار، برادر حاج‌حسن خسروشاهی که او نیز در تیمچه حاج‌شیخ بازار تبریز حجره داشت و در واردات و توزیع شکر و چای سرآمد زمان خود بود، داستان زندگی جالبی دارد. علی خسروشاهی که متولد ۱۲۹۰ هجری شمسی در تبریز بود، در تیمچه حاج‌شیخ بازار تبریز دکاندار و فروشنده در کنار پدرش بود.
در حدود سال ۱۳۰۵ هجری شمسی، پدرش از بازار تبریز به بازار همدان که بازاری بکر و در حال رونق دادوستد بود، مهاجرت کرد و علی در کنار پدر در همدان به تجارت مشغول شد. او با گرفتن پرونده تحصیلی از مدرسه رشدیه تبریز، در مدرسه شرف همدان به تحصیل ادامه داد. سپس با اخذ مجوز کارخانه پارچه‌بافی آذربایجان در قزوین، به همراه پدر و عموهایش به این شهر مهاجرت کردند و علی به دلیل هوش و ذکاوت و فرزند ارشد بودن، مدیریت کارخانه را بر عهده گرفت. او با پشتکار در کنار تجارت، موفق شد در رشته حقوق به دانشگاه تهران راه یابد و برای تحصیل بین تهران و قزوین رفت‌وآمد کند.
در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی که دانشگاه تهران تأسیس شد و دانشکده حقوق شکل گرفت، علی خسروشاهی از اولین قبول‌شدگان این رشته بود. او هم‌زمان با تحصیل در رشته حقوق، زبان فرانسه و انگلیسی را فرا گرفت. به دلیل سابقه فعالیت در بازار تبریز، همدان و قزوین، با کوله‌باری از تجربه به مجموعه تجار خسروشاهی مهاجر به تهران پیوست. ابتدا در بازار تهران به بازاریابی و فروش اجناس و کالاهای وارداتی پرداخت و با گذراندن دوره‌های بانکداری و بازرگانی، و آشنایی با تجارت خارجی و سفر به تعدادی از کشورهای جهان از قبیل انگلیس، فرانسه و سوئیس و مطالعه خلأهای صنعت ایران و نیازهای روزمره مردم، به فکر رونق تجارت و تولید افتاد.
علی خسروشاهی از اولین تاجران بود که در بازار تهران و تبریز معاملات اقتصادی خود را به‌صورت قرارداد حقوقی تنظیم می‌کرد. شناخت نظام بانکداری و بنکداری، خرده‌فروشی، ارتباط با شرکای تجاری، خوشنام بودن و آشنایی با اجزای مالی، اداری، تولید و بازار، علی خسروشاهی را به یکی از تجار قابل اعتماد در سطح ملی تبدیل کرد. واردات شکر، کاغذ، شیر خشک، ماشین‌آلات سبک و سنگین سود سرشاری را نصیب علی خسروشاهی کرد.
وی از اولین تجاری بود که در بورس‌های اروپایی فعالیت اقتصادی داشت. او در سال ۱۳۳۸ هجری شمسی دست به کار بزرگی زد و با هم‌فکری خانواده کارآفرین خود، شرکت مینو را تأسیس کرد که تا پیروزی انقلاب، ۶۵۰ نوع محصول از شیرینی و شکلات گرفته تا بیسکویت و وسایل خوراکی، آرایشی و دارویی را تولید می‌کرد و ۱۲ شرکت را شامل می‌شد. برای اینکه حوصله خوانندگان این یادداشت سر نرود، اینجانب با استناد به کتاب منتشرشده درباره زنده‌یاد علی خسروشاهی به مهم‌ترین اقدامات و فعالیت‌های اقتصادی، تجاری، تولیدی و صنعتی ایشان اشاره می‌کنم:
۱. راه‌اندازی تجارتخانه حاج‌غفار خسروشاهی در بازار تهران
۲. راه‌اندازی تجارتخانه علی خسروشاهی و برادر در بازار ملک
۳. تجارت منسوجات، بلور و بخاری
۴. سفر ۸ ماهه به اروپا و مذاکره با شرکت‌های معتبر دارویی و غذایی و اخذ نمایندگی محصولات بهداشتی، ساعت، چسب اوهو، کنسرو، تافی، آدامس و …
۵. اخذ نمایندگی شرکت دارویی سپرل آمریکا
۶. اخذ انحصاری نمایندگی محصولات نستله
۷. راه‌اندازی ۱۰۰ نمایندگی توزیع محصولات فوق در سراسر کشور
۸. تأسیس شرکت سهامی خاص خوراک ایران
۹. اخذ نمایندگی پودرهای رختشویی
۱۰. راه‌اندازی کارخانه میوه خشک‌کنی در قزوین
۱۱. راه‌اندازی تجارتخانه خسروشاهی در آلمان
۱۲. صادرات خشکبار به اروپا
۱۳. صادرات کشمش به آلمان
۱۴. تأسیس اولین کارخانه بستنی‌سازی در ایران
۱۵. تأسیس کارخانه علاءالدین
۱۶. تولید انواع بخاری نفتی که ۹۰ درصد بازار ایران را تصاحب کرده بود
۱۷. تأسیس گروه صنعتی پارس
۱۸. واردات ماشین‌آلات تولیدی صنعت شکلات از اروپا به تهران
۱۹. انتقال تکنولوژی صنعت شکلات‌سازی از آلمان و انگلستان به ایران
۲۰. خرید و انتقال ده‌ها دستگاه پیشرفته بسته‌بندی از ایتالیا، فرانسه، سوئیس و آمریکا
۲۱. راه‌اندازی کارخانه آب‌نبات
۲۲. راه‌اندازی کارخانه ویفر
۲۳. تأسیس کارخانه مینو دارو
۲۴. ایجاد کارخانه آدامس‌سازی شیک
۲۵. خرید و انتقال ماشین‌آلات مدرن کارخانه شکلات از انگلستان
۲۶. خرید و انتقال تجهیزات و راه‌اندازی اولین کارخانه پفک‌نمکی در ایران
۲۷. تأسیس کارخانه ۱۵۰ هکتاری مینو در تهران
۲۸. احداث کارخانه ۵۲ هکتاری مینو در خرمدره زنجان
۲۹. تأسیس شرکت صادراتی پرسویس
۳۰. راه‌اندازی کارخانه کیک پم‌پم
۳۱. راه‌اندازی خطوط تولید ساقه طلایی
۳۲. استخدام سه هزار نفر نیرو در مینو تهران
۳۳. استخدام دوهزار نفر نیرو در خرمدره و ابهر
۳۴. تأسیس کارخانه سلفون و چاپخانه مینو
۳۵. احداث و تأسیس نزدیک به ۱۰۰ مرکز عام‌المنفعه، از بیمارستان خرمدره تا مجتمع‌های خانه‌سازی و مدرسه و درمانگاه
۳۶. راه‌اندازی شرکت قاسم ایران
زنده‌یاد علی خسروشاهی در زندگی شخصی خود نیز میانه‌رو بود. از سوار شدن به ماشین‌های گران‌قیمت خودداری می‌کرد. حقوق کارگران را به موقع می‌پرداخت. جوانان شاغل در کارخانه‌ها و صنایع خود را تشویق به ازدواج می‌کرد. در خانه‌سازی برای کارگران پیشرو بود.
به آموزش کارگران اهمیت خاصی می‌داد. مدیران فنی خود را برای فراگیری فوت و فن تجهیزات صنایع خود به آلمان، سوئیس و آمریکا می‌فرستاد. مخالف هرگونه رشوه و رانت و زدوبند اقتصادی بود. همیشه آیه شریفه‌ی “وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى” را برای مدیران و کارگران خود تلاوت می‌کرد. معتقد به ۱۲ ساعت کار در روز بود و حتی در ایام تعطیلات و مناسبت‌های مذهبی، صنایع خسروشاهی کار می‌کرد و در این ایام به کارگران ۵ برابر مزد یک روز پرداخت می‌کرد. اهل نماز، روزه، زکات و خمس بود. کمک‌های بی‌حد و حسابی به آیت‌الله کاظم شریعتمداری، مرجع آذربایجانی جهان تشیع، داشت. اهل سفارش و میدان دادن به قوم و خویشاوندی نبود. معیار او برای پست‌های حساس و مدیریتی، کاربلدی و شایستگی بود. همسرش در آن دوره با پوشش اسلامی در واحدهای تولیدی و صنعتی خسروشاهی حاضر می‌شد و دختران و پسران را به ازدواج، عفت و پاکدامنی دعوت می‌کرد.
او با خاندان پهلوی هیچ رابطه‌ای نداشت، طوری که با پیروزی انقلاب، صنایع خسروشاهی از مصادره شدن نجات یافتند. اما در زمان بنی‌صدر، به دلیل داشتن منصب وزارت بازرگانی توسط یکی از اعضای خانواده خسروشاهی در دولت آموزگار، بهانه‌ای شد تا رأی به توقیف اموال وی صادر شود. علی خسروشاهی با خانواده خود به سوئیس رفت و متأسفانه در سن ۸۸ سالگی به علت تصادف به دیار باقی شتافت. یاد و نام او در تاریخ صنعت ایران به‌عنوان یک کارآفرین ملی ماندگار شده است.
فرزندان و نوه‌های علی خسروشاهی و دیگر برادران خسروشاهی در کشورهای مختلف جهان دارای کسب‌وکارهای مهمی هستند. برخی از آن‌ها کارآفرینان شناخته‌شده در آمریکا، کانادا و اروپا محسوب می‌شوند.
حسن خسروشاهی، صاحب بزرگترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای کانادا با بیش از ۱۰۰ شعبه و ۸ هزار کارمند است و ثروت وی بیش از ۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
دارا خسروشاهی که در کارنامه خود مدیریت اکسپدیا و اوبر را دارد، رهبری بزرگترین سرویس هم‌سفری جهان یعنی اوبر را عهده‌دار است. اوبر در ۹۰ کشور جهان با بیش از ۱۲ هزار شهروند فعال بوده و حدود ۵ میلیارد سفر در کل جهان به ثبت رسانده است. درآمد سالانه این کارآفرین ایرانی هر سال بیش از ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده است.
شایسته است شورای اسلامی و شهردار کلان‌شهر تبریز با همکاری اتاق تجار، برای شناساندن این فرزندان کارآفرین ملی تبریز تدابیری بیندیشند تا نسل جوان با فرزندان بزرگ سرزمین آبا و اجدادی خود که در زندگی ملت ایران و رفاه اجتماعی آن‌ها سهیم هستند، بیشتر آشنا شوند. با الگو قرار دادن مردان بزرگ تاریخ اقتصادی، به خودباوری و توسعه سرزمین خود بیندیشند و المان‌ها و نشانه‌های مردان کارآفرین خود را در کوچه و بازار ببینند. با افتخار به آن‌ها و بکارگیری راه و اندیشه آن‌ها، برای برون‌رفت از معضلات کنونی کشور، طرح و برنامه‌ای پیش بگیرند و با کیاست، نوآوری و خلاقیت، گرهی از مشکلات را بگشایند و توسعه، رفاه و بهروزی اقتصادی را به ارمغان آورند.
یادداشت از محمد فرج‌پور باسمنجی
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0