ابزارهای تأمین مالی چیست؟ | آشنایی با انواع Financing Instruments

به گزارش شهر بورس، تأمین مالی برای هر کسب‌وکاری، از استارتاپ‌ها تا شرکت‌های بزرگ، یک نیاز ضروری است. ابزارهای تأمین مالی (Financing Instruments) روش‌هایی هستند که به کسب‌وکارها و افراد کمک می‌کنند تا منابع مالی لازم برای فعالیت‌های خود را به‌دست آورند. این ابزارها می‌توانند از روش‌های سنتی و ساده گرفته تا روش‌های پیچیده و نوآورانه باشند که در این مقاله به آن‌ها پرداخته خواهد شد. در این گزارش آموزشی، نگاهی جامع به انواع ابزارهای تأمین مالی، مزایا و معایب آن‌ها خواهیم داشت تا به درک بهتری از چگونگی استفاده از این ابزارها در دنیای واقعی برسیم.

ابزارهای تأمین مالی چیست؟

ابزارهای تأمین مالی، به‌طور کلی به‌عنوان روش‌هایی شناخته می‌شوند که افراد یا شرکت‌ها می‌توانند از طریق آن‌ها، منابع مالی مورد نیاز خود را از بانک‌ها، سرمایه‌گذاران، یا سایر منابع مالی تأمین کنند.

ابزارهای تأمین مالی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و می‌توانند بر اساس نوع سرمایه‌گذاری، مخاطبین هدف، یا شرایط اقتصادی و نیازهای خاص بازار انتخاب شوند که به‌طور معمول در دو دسته اصلی قرار می‌گیرند: ابزارهای بدهی و ابزارهای مالکانه.

خبر مرتبط

بازار ثانویه چیست؟ | نقش و اهمیت آن در بازار سرمایه

بازار ثانویه، بازاری برای خریدوفروش اوراق بهادار پس از عرضه اولیه است. این بازار با افزایش نقدشوندگی و تعیین قیمت واقعی، نقشی کلیدی در تقویت بازار سرمایه دارد.

1. ابزارهای بدهی (Debt Instruments)

ابزارهای بدهی شامل آن دسته از ابزارهای تأمین مالی هستند که در آن‌ها فرد یا شرکتی که سرمایه‌گذاری می‌کند، به‌عنوان بستانکار در نظر گرفته می‌شود و باید مبلغ قرض گرفته‌شده را در موعد مقرر بازپرداخت کند. مهم‌ترین ابزارهای بدهی عبارت‌اند از:

• وضعیت اوراق قرضه (Bonds): اوراق قرضه یکی از رایج‌ترین ابزارهای بدهی هستند. در این ابزار، شرکت‌ها یا دولت‌ها مبالغی را به‌عنوان وام از سرمایه‌گذاران دریافت می‌کنند و متعهد می‌شوند که اصل و فرع آن را در موعد تعیین‌شده بازپرداخت کنند.
• وام‌های بانکی (Bank Loans): وام‌ها نیز ابزاری دیگر برای تأمین مالی هستند که معمولاً از طریق بانک‌ها و مؤسسات مالی به افراد یا شرکت‌ها داده می‌شود. این وام‌ها به‌طور معمول به‌صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت پرداخت می‌شوند.
• خط اعتباری (Credit Lines): این ابزار به شرکت‌ها یا افراد اجازه می‌دهد تا در صورت نیاز، تا سقف مشخصی از بانک‌ها یا مؤسسات مالی اعتبار دریافت کنند و آن را در مواقع نیاز استفاده کنند.

2. ابزارهای مالکانه (Equity Instruments)

ابزارهای مالکانه به ابزارهایی اطلاق می‌شود که به سرمایه‌گذار در قبال سرمایه‌گذاری، سهمی از مالکیت شرکت را اعطا می‌کند. در این نوع ابزارها، سرمایه‌گذار تنها در صورت سودآوری شرکت از منافع مالی بهره‌مند می‌شود. مهم‌ترین ابزارهای مالکانه عبارت‌اند از:

• سهام (Stocks): سهام یکی از پرکاربردترین ابزارهای مالکانه است. سهام، نشان‌دهنده مالکیت یک فرد یا شرکت در یک کسب‌وکار است. دارندگان سهام می‌توانند از سود شرکت به‌عنوان سود سهام بهره‌مند شوند و در صورت فروش سهام در بازار، از افزایش قیمت آن سود ببرند.
• سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital): سرمایه‌گذاری خطرپذیر نوعی سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا است که در مراحل اولیه به این شرکت‌ها کمک می‌کند تا به رشد برسند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر، معمولاً در ازای سرمایه‌گذاری، درصدی از مالکیت شرکت را به‌دست می‌آورند.
• سرمایه‌گذاری خصوصی (Private Equity): در این نوع سرمایه‌گذاری، شرکت‌ها یا افراد با خریدن سهام شرکت‌های خصوصی و کمک به رشد آن‌ها در برابر سود یا بازدهی در آینده، کسب درآمد می‌کنند.

3. ابزارهای ترکیبی (Hybrid Instruments)

این دسته از ابزارها ترکیبی از ابزارهای بدهی و مالکانه هستند و معمولاً به‌منظور کاهش ریسک و ارائه انعطاف‌پذیری بیشتر به سرمایه‌گذاران استفاده می‌شوند. مهم‌ترین ابزارهای ترکیبی عبارت‌اند از:

• اوراق قرضه تبدیل‌شونده (Convertible Bonds): این ابزار به سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد که در صورت تمایل، اوراق قرضه خود را به سهام تبدیل کند. این ویژگی به‌ویژه در بازارهایی که قیمت سهام رشد زیادی دارد، جذاب است.
• وام‌های مشارکتی (Participating Loans): این وام‌ها به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهند که علاوه بر دریافت بازپرداخت وام، در صورت سودآوری بیشتر، سهمی از سود شرکت یا پروژه دریافت کند.

مزایا و معایب ابزارهای تأمین مالی

هر کدام از این ابزارها مزایا و معایب خاص خود را دارند که می‌تواند بر تصمیم‌گیری شرکت‌ها در انتخاب ابزار تأمین مالی تأثیر بگذارد. در این بخش، به بررسی مزایا و معایب هرکدام از این ابزارها خواهیم پرداخت.

مزایای ابزارهای بدهی

• بازپرداخت ثابت: یکی از مزایای اصلی ابزارهای بدهی این است که شرکت‌ها به‌صورت ثابت مبلغی را به‌عنوان بازپرداخت می‌پردازند، که این می‌تواند پیش‌بینی‌پذیر باشد.
• حفظ مالکیت: در ابزارهای بدهی، مالکیت شرکت دست‌نخورده باقی می‌ماند، زیرا در این حالت، سرمایه‌گذار تنها وام‌دهنده است و هیچ سهمی از مالکیت شرکت نمی‌گیرد.

معایب ابزارهای بدهی

• ریسک مالی بالا: شرکت‌ها باید از توانایی خود برای بازپرداخت بدهی‌ها مطمئن باشند. در صورتی که نتوانند این کار را انجام دهند، ممکن است با مشکلات مالی جدی مواجه شوند.
• پرداخت سود: شرکت‌ها باید در بازپرداخت سود اوراق قرضه یا وام‌ها به‌صورت دوره‌ای اقدام کنند، که ممکن است جریان نقدی آن‌ها را تحت‌فشار قرار دهد.

مزایای ابزارهای مالکانه

• بدون نیاز به بازپرداخت: در ابزارهای مالکانه، چون سرمایه‌گذاران به‌عنوان سهامدار در نظر گرفته می‌شوند، نیازی به بازپرداخت سود نیست.
• پتانسیل رشد بالا: این نوع ابزارها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند که از رشد و سودآوری شرکت بهره‌مند شوند.

معایب ابزارهای مالکانه

• کاهش مالکیت: در صورتی که یک شرکت سهام بیشتری به سرمایه‌گذاران عرضه کند، مالکیت بنیان‌گذاران و مدیران کاهش می‌یابد.
• ریسک بالا: به دلیل اینکه درآمد سرمایه‌گذاران بستگی به موفقیت شرکت دارد، ممکن است ریسک بالایی داشته باشد.

نحوه انتخاب ابزار تأمین مالی مناسب

انتخاب ابزار تأمین مالی مناسب برای هر شرکت یا کسب‌وکار به عواملی متعددی بستگی دارد. این انتخاب می‌تواند تأثیر زیادی بر رشد و پایداری مالی شرکت در آینده داشته باشد، بنابراین باید به دقت و با آگاهی از نیازها و شرایط مالی انجام شود. در اینجا به بررسی عوامل مهمی که می‌تواند بر این تصمیم تأثیر بگذارد، می‌پردازیم.

1. نوع شرکت و مرحله رشد آن

شرکت‌ها در مراحل مختلف رشد خود نیازهای متفاوتی دارند. شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها معمولاً به دنبال منابع مالی برای توسعه و گسترش کسب‌وکار خود هستند و ممکن است ابزارهای مالکانه مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا سهام را برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران انتخاب کنند. این ابزارها به شرکت‌ها این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به بازپرداخت مالیات یا بدهی، منابع مالی جذب کنند، اما در عوض، بخش‌هایی از مالکیت خود را به سرمایه‌گذاران واگذار می‌کنند.

از سوی دیگر، شرکت‌های بالغ‌تر و مستقر که به دنبال تأمین مالی برای گسترش فعالیت‌ها یا اجرای پروژه‌های جدید هستند، ممکن است از ابزارهای بدهی مانند وام‌ها یا اوراق قرضه استفاده کنند. این ابزارها می‌توانند منابع مالی سریع و به نسبت ارزان‌تری را فراهم کنند، بدون اینکه نیاز به از دست دادن کنترل یا مالکیت شرکت باشد. بنابراین، نوع شرکت و مرحله‌ای که در آن قرار دارد، یکی از عوامل اصلی در انتخاب ابزار تأمین مالی است.

2. وضعیت مالی شرکت

وضعیت مالی شرکت نیز نقش بسیار مهمی در انتخاب ابزارهای تأمین مالی دارد. اگر یک شرکت نقدینگی کافی داشته باشد و از لحاظ مالی قوی باشد، ممکن است تمایل داشته باشد از ابزارهای بدهی استفاده کند تا منابع مالی لازم را به راحتی جذب کند و در عین حال از مالکیت و کنترل خود محافظت کند. در این حالت، استفاده از اوراق قرضه یا وام‌ها می‌تواند بهترین گزینه باشد.

در مقابل، اگر یک شرکت با مشکلات نقدینگی روبه‌رو باشد یا نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی برای رشد و توسعه داشته باشد، ابزارهای مالکانه می‌تواند گزینه بهتری باشد. این ابزارهای تأمین مالی می‌توانند به شرکت‌ها کمک کنند تا سرمایه‌گذاران جدید جذب کنند و بدون نیاز به پرداخت بدهی، منابع مالی لازم را تأمین کنند.

3. نیازهای سرمایه‌گذاری و میزان ریسک

یکی دیگر از عواملی که باید در نظر گرفته شود، میزان ریسکی است که شرکت آماده به تحمل آن است. ابزارهای بدهی معمولاً با ریسک کمتری همراه هستند، چرا که نرخ بهره ثابت است و شرکت ملزم به پرداخت آن در موعد مقرر است. با این حال، در صورت عدم توانایی در بازپرداخت بدهی‌ها، ممکن است شرکت با مشکلات جدی روبه‌رو شود.

از طرف دیگر، ابزارهای مالکانه با ریسک بالاتری همراه هستند، زیرا سرمایه‌گذاران بخشی از مالکیت شرکت را به دست می‌آورند و ممکن است در تصمیمات مدیریتی و استراتژیک شرکت تأثیرگذار باشند. این نوع ابزار به ویژه برای شرکت‌هایی که در مراحل اولیه رشد قرار دارند یا نیاز به جذب سرمایه زیاد دارند، مناسب است.

4. مدت زمان بازپرداخت و هزینه‌ها

یکی دیگر از نکات مهم در انتخاب ابزار تأمین مالی، مدت زمان بازپرداخت و هزینه‌های آن است. در ابزارهای بدهی، معمولاً شرکت‌ها باید در مدت زمانی معین اصل و سود بدهی را پرداخت کنند. در صورتی که شرکتی به سرعت به منابع مالی نیاز داشته باشد و توانایی بازپرداخت بدهی در آینده را داشته باشد، استفاده از ابزارهای بدهی می‌تواند مفید باشد.

اما در صورتی که شرکتی نیاز به منابع مالی بلندمدت‌تر و بدون فشار مالی داشته باشد، ابزارهای مالکانه مانند جذب سرمایه از طریق سهام یا سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌تواند بهترین انتخاب باشد، زیرا نیازی به بازپرداخت فوری ندارد و شرکت می‌تواند به آرامی به رشد و توسعه خود ادامه دهد.

5. تحلیل بازار و چشم‌انداز آینده

شرکت‌ها باید پیش از انتخاب یکی از ابزارهای تأمین مالی، به تحلیل بازار و چشم‌انداز آینده نیز توجه کنند. اگر بازار برای جذب سرمایه‌گذاران مناسب باشد و شرکت بتواند توجه سرمایه‌گذاران خطرپذیر را جلب کند، ابزارهای مالکانه می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. اما اگر وضعیت اقتصادی و بازار به‌گونه‌ای است که شرکت‌ها بیشتر به دنبال پایداری و کاهش ریسک هستند، استفاده از ابزارهای بدهی ممکن است گزینه بهتری باشد.

ابزارهای تأمین مالی ابزارهایی ضروری برای تأمین منابع مالی کسب‌وکارها و افراد هستند. این ابزارها می‌توانند به‌صورت بدهی، مالکانه یا ترکیبی از این دو باشند و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.

انتخاب ابزارهای تأمین مالی مناسب به نیازهای خاص شرکت‌ها بستگی دارد و می‌تواند تأثیر زیادی بر رشد و موفقیت آن‌ها داشته باشد. برای کسب‌وکارهایی که به دنبال توسعه پایدار و جذب سرمایه هستند، انتخاب ابزارهای تأمین مالی مناسب می‌تواند نقشی اساسی در شکل‌دهی به آینده آن‌ها ایفا کند.