به گزارش شهر بورس، دهک‌بندی یارانه‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در سیاست‌های حمایتی دولت، با هدف توزیع عادلانه‌تر منابع عمومی میان اقشار مختلف جامعه طراحی شده است. در این سازوکار، خانوارها بر اساس وضعیت اقتصادی در ۱۰ گروه درآمدی از دهک اول (کم‌درآمدترین) تا دهک دهم (پردرآمدترین) تقسیم می‌شوند.
مبنای این طبقه‌بندی، تعیین میزان بهره‌مندی هر خانوار از یارانه‌ها و کمک‌های مالی دولت است؛ به‌گونه‌ای که دهک‌های پایین‌تر مانند دهک‌های اول تا سوم، مشمول بالاترین سطح حمایت بوده و در مقابل، خانوارهای دهک‌های هشتم تا دهم معمولاً از دایره دریافت یارانه خارج می‌شوند یا سهم کمتری می‌برند.
داده‌های اقتصادی خانوار چگونه ارزیابی می‌شود؟
فرآیند دهک‌بندی با جمع‌آوری و تحلیل داده‌هایی از منابع متعدد دولتی انجام می‌گیرد. این اطلاعات شامل وضعیت هویتی و جمعیتی افراد (تعداد اعضای خانواده، سن، تأهل و…) از سازمان ثبت احوال، اطلاعات درآمدی و حقوقی از مراجع مانند سازمان تأمین اجتماعی و امور مالیاتی، و نیز تراکنش‌های مالی، مالکیت وسایل نقلیه، املاک و حساب‌های بانکی افراد است.
پس از تجمیع این داده‌ها، با استفاده از مدل‌های آماری و الگوریتم‌های تحلیلی، شاخص‌های رفاهی هر خانوار محاسبه می‌شود. شاخص‌هایی مانند میانگین هزینه ماهانه، درآمد سرانه و ارزش دارایی‌ها با وزن‌دهی مشخص، مبنای تعیین رتبه اقتصادی خانوار در میان جمعیت کشور قرار می‌گیرد.
اعتراض به دهک‌بندی؛ راه ارتباطی با سامانه حمایتی
در ماه‌های اخیر، تغییرات در نظام دهک‌بندی موجب شده برخی خانوارها که پیش‌تر مشمول دریافت یارانه نقدی و معیشتی بودند، از فهرست حذف شوند. در پی افزایش مراجعات و اعتراضات، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سامانه‌ای برای بررسی و ثبت اعتراضات طراحی کرده است.
این سامانه که با عنوان «سامانه حمایت معیشتی» یا «سامانه جامع رفاه ایرانیان» شناخته می‌شود، از طریق نشانی اینترنتی hemayat.mcls.gov.ir قابل دسترسی است. متقاضیان می‌توانند با وارد کردن کد ملی خود، وضعیت دهک‌بندی خانوار را مشاهده کرده و در صورت مغایرت، اعتراض خود را ثبت و پیگیری کنند.
با این حال، در زمان نگارش این گزارش، دسترسی به سامانه مذکور به دلیل به‌روزرسانی فنی با اختلال مواجه بوده و کاربران با پیام موقت عدم امکان ورود روبه‌رو هستند.
گامی به‌سوی شفافیت در سیاست‌های حمایتی
هدف از راه‌اندازی این سامانه، فراهم‌سازی بستری شفاف برای بررسی مجدد وضعیت اقتصادی خانوارها و اصلاح احتمالی خطاهای دهک‌بندی است. این اقدام می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و اثربخشی بیشتر سیاست‌های یارانه‌ای دولت کمک کند، به‌ویژه در شرایطی که دغدغه‌های معیشتی برای بخش بزرگی از جامعه محسوس‌تر از همیشه است.
