به گزارش شهر بورس، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان «مشتقات مالی، کارکردها و الزامات به‌کارگیری در اقتصاد ایران» بر لزوم توسعه بازار مشتقات در بورس‌های کالایی تأکید کرده است. این ابزارها به‌عنوان سپری در برابر نوسانات قیمت، علاوه‌بر کاهش فشار نیاز به نقدینگی، می‌توانند فضای اقتصادی کشور را پیش‌بینی‌پذیرتر و رقابتی‌تر کنند.
خرید مواد اولیه و مشکل کمبود نقدینگی
در این گزارش آمده است که بسیاری از شرکت‌ها با پیش‌بینی افزایش قیمت مواد اولیه، اقدام به خرید و ذخیره‌سازی می‌کنند. این رفتار اگرچه در ظاهر راهی برای مقابله با نوسانات است، اما در عمل باعث قفل شدن سرمایه در گردش و افزایش هزینه‌های انبارداری، بیمه و نگهداری می‌شود؛ موضوعی که مشکلات نقدینگی را برای بنگاه‌ها تشدید می‌کند.
نقش مشتقات در پوشش ریسک
مرکز پژوهش‌ها تاکید کرده است که استفاده از ابزارهای مشتقه در بورس کالا می‌تواند این مخاطرات را مدیریت کند. قراردادهای آتی، اختیار معامله و سواپ، از جمله ابزارهایی هستند که امکان خرید و فروش کالا در آینده با شرایط مشخص را فراهم کرده و نیاز به انباشت فیزیکی یا خواب سرمایه را کاهش می‌دهند.
آثار مثبت بر تولید و سرمایه‌گذاری
بر اساس این گزارش، دو اثر مستقیم مشتقات مالی شامل کاهش وابستگی شرکت‌ها به منابع مالی بیرونی و افزایش ظرفیت سرمایه‌گذاری از طریق کاهش نااطمینانی اقتصادی است. تجربه‌های جهانی نشان داده‌اند که بازارهای مشتقه، با تعمیق و شفافیت بیشتر، توانسته‌اند نوسانات قیمت را مهار کرده و از آسیب به بخش واقعی اقتصاد جلوگیری کنند.
الزامات توسعه بازار مشتقه در ایران
اجرای موفق این سیاست مستلزم اقداماتی چون تعیین قیمت واحد برای دارایی‌های پایه، ارتقای شفافیت معاملات، توسعه تدریجی بازار مشتقه، ایجاد زیرساخت‌های مدرن معاملاتی و فرهنگ‌سازی میان فعالان اقتصادی است. همچنین نقش وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نفت در حمایت از این روند حیاتی ارزیابی شده است.
چشم‌انداز پیش‌روی بورس کالا
به اعتقاد کارشناسان، بازار سرمایه ایران و به‌ویژه بورس‌های کالایی، ظرفیت بالایی برای طراحی مشتقات بر پایه دارایی‌های استراتژیک همچون فلزات اساسی، محصولات کشاورزی و فرآورده‌های انرژی دارند. توسعه این ابزارها می‌تواند فرآیند تأمین مواد اولیه و فروش محصولات را روان‌تر کرده و فشار تأمین مالی کوتاه‌مدت را کاهش دهد.
در پایان گزارش تأکید شده است که بازار مشتقات در ایران هنوز راهی طولانی تا بلوغ در پیش دارد، اما اگر با برنامه‌ریزی منسجم و حمایت نهادی توسعه یابد، می‌تواند نه‌تنها ابزاری برای مدیریت ریسک باشد بلکه به موتور محرک جذب سرمایه و افزایش کارایی اقتصاد کشور تبدیل شود.
منبع: کالاخبر
