به گزارش شهر بورس، بازار خودروی ایران در ماه‌های گذشته، تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی، روزهای پرابهام و نوسانی را پشت سر گذاشته است؛ بازاری که در تلاقی با نوسانات نرخ ارز، رکود تقاضا، مداخلات قیمتی دولت، و تحولات ژئوپلیتیکی، وارد مرحله‌ای از بی‌ثباتی ساختاری شده است.
در شرایطی که تورم عمومی، افزایش نرخ ارز و رشد هزینه‌های تولید، به‌ویژه در حوزه نهاده‌ها، دستمزد و انرژی، قیمت واقعی خودرو را به‌شدت بالا برده، مداخلات دولت در قالب قیمت‌گذاری دستوری و تخصیص رانتی خودروهای کارخانه‌ای، بر عمق رکود و سردرگمی بازار افزوده است. در این میان، نه مصرف‌کننده تکلیف خود را می‌داند و نه تولیدکننده با اطمینان می‌تواند برای آینده برنامه‌ریزی کند. صف‌های خرید برای برخی خودروهای داخلی و مونتاژی، خود گواهی بر تداوم سیاست‌های غلط تخصیصی و نبود عدالت در توزیع است.
ثبات نسبی دلار در کانال ۸۰ هزار تومان، پس از جهش مقطعی به بالای ۹۰ هزار تومان در جریان جنگ ۱۲روزه اخیر، موجب شکل‌گیری فضای بلاتکلیف در بازار شده است. خریداران در انتظار کاهش قیمت‌ها دست نگه داشته‌اند و فروشندگان نیز به امید رشد دوباره نرخ ارز، از عرضه خودداری می‌کنند. این تعادل شکننده، باعث شده حتی اخبار سیاسی و دیپلماتیک هم تأثیر آنی و پررنگ‌تری بر بازار بگذارند. به گفته امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، اثرگذاری نرخ ارز بر بازار خودرو معمولاً با تأخیری دو تا سه هفته‌ای نمایان می‌شود و اگر بازگشت قیمت‌ها سریع باشد، عملاً هیچ تأثیری بر معاملات نخواهد داشت.
با اعلام رسمی افزایش حدود ۱۵ درصدی قیمت خودروهای ایران‌خودرو و سایپا، اگرچه بخشی از فاصله میان قیمت فروش و هزینه تولید پوشش داده شده، اما این میزان همچنان کمتر از نرخ واقعی رشد هزینه‌ها در یک سال گذشته است. به اذعان کارشناسان، این افزایش بر پایه فرمول رسمی شورای رقابت و سازمان حمایت انجام شده، اما بنا بر محاسبات، همچنان حداقل ۱۰ درصد زیان عملیاتی برای دو خودروساز بزرگ کشور پابرجاست. زیان انباشته ایران‌خودرو و سایپا از مرز ۲۵۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده و فقط در دو ماه ابتدایی سال، ایران‌خودرو بیش از ۷ هزار میلیارد تومان زیان عملیاتی ثبت کرده است.
در حالی‌که قیمت کارخانه‌ای برخی خودروهای مونتاژی از نرخ بازار آزاد هم بیشتر است، شاهد نوعی عدم کشش بازار و اشباع نسبی تقاضا هستیم. این در حالی است که به‌دلیل نبود شفافیت در فرایند واردات و نوع قیمت‌گذاری، همچنان خرید رسمی خودروهای وارداتی نیز با رانت همراه است و باعث ایجاد صف خرید و رقابت ناسالم در این حوزه شده است.
پشت پرده رکود بی‌سابقه در بازار خودرو؛ چرا قیمت‌ها تکان نمی‌خورند؟
با توجه به ادامه زیان‌دهی تولید و عدم تطابق قیمت فروش با هزینه‌ها، خودروسازان به‌ویژه ایران‌خودرو هشدار داده‌اند در صورت عدم اصلاح ساختار قیمتی، موجودی انبارها به‌زودی پایان خواهد یافت و تولید با وقفه روبه‌رو می‌شود. سایپا نیز هرچند هشدار مشابهی را به‌صورت رسمی اعلام نکرده، اما شرایط عملیاتی آن تفاوتی اساسی ندارد. افزایش اخیر قیمت نیز، بنا به گفته کارشناسان، تنها اثر تأخیری در بروز بحران داشته و راهکار بلندمدت محسوب نمی‌شود.
چه در بخش خودروهای داخلی، چه مونتاژی و چه وارداتی، رکود معاملات آشکار است. با کاهش قدرت خرید خانوارها و تضعیف انتظارات تورمی، خودرو دیگر صرفاً کالایی مصرفی نیست، بلکه ماهیتی سرمایه‌ای یافته است. همین نگاه، همراه با بلاتکلیفی سیاسی و ارزی، سبب شده تا بازار در برابر کوچک‌ترین محرک‌ها دچار نوسان مقطعی شود اما در کلیت، درگیر رکودی عمیق و فرسایشی باقی بماند.
تا زمانی که نرخ ارز، سیاست‌های قیمت‌گذاری، نظام توزیع و مسیر واردات شفاف و پایدار نشود، نمی‌توان انتظار بهبود پایداری در بازار خودرو داشت. حتی در صورت اصلاحات محدود، بدون بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی و افزایش درآمد خانوار، رکود ادامه‌دار خواهد بود. صنعت خودروی ایران نیازمند بازنگری ریشه‌ای در ساختار قیمت‌گذاری، تأمین مالی، و تنظیم‌گری است تا بتواند از بحران فعلی عبور کند.
منبع: ایسنا
