به گزارش شهر بورس، در روزهایی که بازار سرمایه با فراز و فرودهای جدی مواجه است، واکنش فعالان اقتصادی به وضعیت بورس و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با آن با تردیدهای جدی رو به رو شده است. سایه سنگین بی‌اعتمادی و خستگی در میان سرمایه‌گذاران نمود یافته است. رفتارهای پرریسک دولت، دستورالعمل‌های شبانه، دخالت‌های فراقانونی و بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی، باعث شده‌اند بازار سرمایه بیش از آن‌که محلی برای تأمین مالی شفاف و مولد باشد، به میدانی فرساینده برای بازندگان بی‌قدرت تبدیل شود.
در چنین فضایی، برخی همچون حسام آرمندهی، به صراحت انگشت اتهام را به سمت نهادهای تصمیم‌گیر می‌گیرند و از یک «رانت‌خانه سازمان‌یافته» سخن می‌گویند. برخی دیگر مانند آرش نجفی، ماهیت بازار را زیر سؤال می‌برند و توصیه به سرمایه‌گذاری در آن را نوعی «خطا» می‌دانند. در این میان، حتی مدیران کسب‌وکارهای دیجیتال هم به ناکارآمدی زیرساخت‌های اطلاعاتی و ناعادلانه بودن چرخه اطلاعات در این بازار هشدار می‌دهند.
در این گزارش، مروری داریم بر طیف دیدگاه‌های فعالان اقتصادی درباره بازار سرمایه ایران؛ دیدگاه‌هایی که هرچند از زوایای مختلف بیان شده‌اند، در یک نقطه اشتراک دارند: بازار سرمایه نیازمند بازنگری عمیق، اعتمادسازی دوباره و بازگشت به منطق اقتصادی دارد.
بورس ایران گرفتار تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی و رانت است
حسام آرمندهی، رئیس هیئت مدیره مجموعه «هزار دستان» و یکی از چهره‌های سرشناس اقتصاد دیجیتال، با انتقاد شدید از ساختار سیاست‌گذاری در بازار سرمایه، معتقد است بی‌اعتمادی مردم به بورس، نتیجه مستقیم رفتار نهادهای رسمی است.
وی می‌گوید: به‌عنوان کسی که میلیاردها تومان در صندوق‌های سهامی زیان کرده، باید بگویم عامل اصلی این وضعیت نه جنگ، بلکه دولت، سازمان بورس و نهادهای اجرایی مرتبط‌اند. سیاست‌های اشتباه مثل تعطیلی‌های مکرر بازار و دامنه نوسان‌های غیرمنطقی، اصل سرمایه مردم را از بین برده‌اند. حتی در صندوق‌های اهرمی، دسترسی به پول مردم هفته‌ها به طول می‌انجامد. به اسم حمایت، دارایی مردم از دسترس خارج شده است.
وی با تأکید بر اینکه «دخالت‌های امنیتی و ساختار غیرشفاف، جذابیت بازار را برای شرکت‌های باکیفیت از بین برده»، یادآور می‌شود: با رد صلاحیت‌های سلیقه‌ای و سیاست‌های دستوری، ورود شرکت‌های فناور به بورس غیرممکن شده. نبود عرضه اولیه‌های جذاب و شفافیت ناکافی، باعث شده بورس عملاً به ابزار انتقال رانت تبدیل شود. چرا باید بازار سرمایه ما خلاف همه بنچمارک‌های جهانی طراحی شود؟
بازار سرمایه فرطوت و خسته است؛ توصیه به سرمایه‌گذاری در آن، اشتباه است
آرش نجفی رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، در ارزیابی خود از وضعیت فعلی بازار سرمایه، به ماهیت ترس‌خورده و حساس سرمایه اشاره می‌کند و نقش سیاست‌گذار را در فرسایش اعتماد عمومی برجسته می‌داند:
سرمایه ذاتاً ترسو است و در شرایطی که بازار سرمایه با نوسانات غیرقابل پیش‌بینی و تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده اداره می‌شود، نمی‌توان انتظار ورود برنامه‌ریزی‌شده سرمایه‌گذاران را داشت. سیاست‌های دولت، بی‌ثباتی، و دستورالعمل‌های پی‌در‌پی، باعث کاهش بازدهی شده‌اند و بازندگان بازار روزبه‌روز بیشتر می‌شوند.
نجفی با اشاره به داده‌های تورمی، شکاف بین رشد تورم و رشد بازار سرمایه را غیرقابل چشم‌پوشی می‌داند: از سال ۹۸ تا ۱۴۰۳ قیمت غلات ۵۶۱ درصد، گوشت و ماکیان ۷۲۰ درصد، و خدمات هتل و رستوران ۸۱۶ درصد افزایش یافته‌اند، در حالی که بسیاری از سهام در بورس از این رشد عقب مانده‌اند. حتی اگر سرمایه‌گذاران سود ریالی ببرند، قدرت خریدشان کاهش یافته است.
وی می‌گوید: بازار سرمایه در شرایط فعلی نه تنها جذاب نیست، بلکه توصیه به سرمایه‌گذاری در آن نیز نوعی خطاست. این بازار نیاز به بازنگری کامل و بازطراحی از اساس دارد.
سیاست‌گذاری ناپایدار
سادینا آبائی رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران در باره وضعیت بازار سرمایه می‌گوید: بازار سرمایه ایران در وضعیت فعلی با ناپایداری، عدم اطمینان و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران مواجه است. اگرچه شاخص‌ها در مقاطعی رشدهای مقطعی نشان می‌دهند، اما این رشدها اغلب بدون پشتوانه بنیادی و بیشتر ناشی از هیجانات کوتاه‌مدت هستند. مشکلات ساختاری همچون نبود حکمرانی شفاف، سیاست‌گذاری‌های ناپایدار، و فقدان ابزارهای نوین مالی موجب شده‌اند بازار نتواند نقش واقعی خود در تأمین مالی اقتصاد را ایفا کند.
حمایت نهادها در بازگرداندن آرامش مؤثر بوده است
در مقابل این دیدگاه‌های انتقادی، حمید حسینی عضو اتاق بازرگانی، معتقد است اقدامات نهادهای دولتی و تزریق منابع مالی، اثر مثبتی در تثبیت وضعیت بازار داشته‌اند.
«بازگشایی بورس پس از نوسانات ارزی، طبیعتاً با فشار فروش همراه بود، اما حمایت‌هایی مانند تزریق منابع از صندوق توسعه ملی، باعث شد صف فروش بسیاری از نمادها جمع شود. رشد شاخص کل نشان‌دهنده آغاز روند بازگشت اعتماد است.»
او همچنین به برنامه‌های سازمان بورس برای پذیرش شرکت‌های استارتاپی در بازار نوآفرین اشاره کرده و آن را گامی مثبت می‌داند.
نبود شفافیت و رکود طولانی، سرمایه‌گذاران را فرسوده کرده است
امیر بهدانی، مدیرعامل فیدیبو، با نگاهی فنی‌تر، چالش اصلی بازار سرمایه را در عدم تقارن اطلاعاتی و ضعف زیرساخت‌های اطلاعاتی می‌بیند: گردش اطلاعات در بازار سرمایه به شکل درستی انجام نمی‌شود. سامانه کدال نمی‌تواند اطلاعات موثر و به‌موقع در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. با اینکه از نظر قانونی، بورس نسبت به بازارهای دیگر شفاف‌تر است، اما همچنان ابهامات بسیار زیادی در آن وجود دارد.
وی همچنین به روند فرسایشی بازار اشاره می‌کند و می‌گوید: دوران صعودی در بازار سرمایه بسیار کوتاه شده و رکودهای آن بسیار طولانی است. این چرخه‌ها باعث خستگی شدید سرمایه‌گذاران می‌شود و برای کسب بازدهی، به صبر و تحلیل عمیق نیاز است.
سرمایه، بی‌اعتماد و سردرگم
به طور کلی بررسی فضای بازار سرمایه نشان می دهد بازار سرمایه نیازمند اعتمادسازی مجدد، شفافیت عملیاتی، و بازنگری در سیاست‌های کلان است. سرمایه‌گذاران، دیگر تنها به سود ریالی فکر نمی‌کنند؛ بلکه به حفظ ارزش واقعی دارایی، امنیت اطلاعاتی، و منطق اقتصادی پایدار نیاز دارند.
