به گزارش شهر بورس، در پی کاهش دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز صنعت داروسازی و افت کشفیات خشخاش از منابع خارجی، بحث امکان تولید داخلی «خشخاش برای مصارف پزشکی» در ایران مطرح شده است؛ موضوعی که فعالان حوزه درمان و حقوقدانان بر لزوم اصلاح صریح قوانین و تدوین سازوکارهای نظارتی پیش از هر اقدام اجرایی تأکید می‌کنند.
ریشه‌یابی مسئله: کمبود مرفین و تغییر وضعیت منطقه‌ای
کاهش تولید خشخاش در افغانستان و افت حجم کشفیات پلیس در سال‌های اخیر، دسترسی کشور به مرفین مورد نیاز برای تولید دارو را با چالش مواجه کرده است. مسئولان وزارت بهداشت و چند شرکت داروسازی، تأمین پایدار مرفین را برای تولید داروهای مسکن و مشتقات ضروری خوانده‌اند و اعلام کرده‌اند در صورت عدم تصمیم‌گیری سریع، خطراتی متوجه زنجیره تأمین دارویی کشور خواهد شد.
چارچوب قانونی فعلی و ضرورت اصلاحات
بر اساس ماده ۱ قانون مبارزه با موادمخدر، کشت و مصرف خشخاش در ایران جرم‌انگاری شده است و هرگونه تغییر در وضعیت حقوقی کشت تریاک مستلزم اصلاح قانون است. برخی صاحب‌نظران حقوقی پیشنهاد می‌دهند یا عبارت «کشت تریاک» از ماده ۱ مستثنی شود یا کلمه «کشت» به ابتدای ماده ۴۱ افزوده گردد تا امکان صدور مجوزهای محدود پزشکی فراهم آید. به گفته تحلیلگران، این اصلاح باید از مسیر قانونی درست (مجلس یا مجمع تشخیص، بسته به روال فعلی) و با شفافیت کامل انجام شود.
سازوکار پیشنهادی: دولتی، کنترل‌شده و با نظارت شدید
کارشناسان حوزه اعتیاد و درمان تأکید دارند اگر کشت خشخاش در ایران پیگیری شود، اجرای آن باید دولتی و با نظارت‌های سفت و محکم باشد؛ زیرا واگذاری به بخش خصوصی می‌تواند انگیزه‌ای برای تبدیل زمین‌های کشاورزی به کشت تجاری تریاک ایجاد کند. نمونه‌های موفق در کشورهای اروپایی نشان می‌دهد دولت‌ها روند کشت، تولید و انتقال مواد اولیه دارویی را به‌صورت متمرکز و کاملاً کنترل‌شده مدیریت می‌کنند و تنها در مرحله توزیع تحت ضوابط به بخش خصوصی اجازه مشارکت می‌دهند.
ملاحظات بین‌المللی: نیاز به مجوز سازمان ملل
تولید مرفین و مواد خام مرتبط با اپیوئیدها زیر نظر نهادهای بین‌المللی قرار دارد و هر کشور برای تغییر قابل‌توجه در میزان تولید باید با کمیته‌های مربوطه در سازمان ملل هماهنگ شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که اعلام یک‌باره افزایش تولید می‌تواند تراز جهانی عرضه-تقاضا را جابه‌جا کند و بدون کسب مجوزهای بین‌المللی امکان‌پذیر نخواهد بود.
ظرفیت عملیاتی و نیاز به سرمایه‌گذاری
در داخل کشور کارخانه‌هایی برای تبدیل تریاک به مرفین وجود دارند اما کارشناسان می‌گویند ممکن است ظرفیت موجود برای تأمین تمام نیازهای دارویی کافی نباشد و در صورت تصویب کشت، نیاز به ایجاد و توسعه واحدهای جدید فرآوری احساس شود. همچنین باید ارزیابی دقیقی از مقدار مرفین مورد نیاز مصرف داخلی و امکان صادرات احتمالی انجام شود تا برنامه‌ریزی زمین‌های زیرکشت و ظرفیت تبدیل، منطقی و متناسب باشد.
مواضع دولتی و عمومی
مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر و وزارت بهداشت موضوع را به‌عنوان یک نیاز درمانی مطرح کرده‌اند و برخی سخنگویان دولت بر این نکته تأکید دارند که اگر اقداماتی انجام شود، در قالب سازوکارهای نظارتی خواهد بود و هدف، تأمین مواد اولیه دارویی است نه آزادسازی مصرف. در مقابل، حقوقدانان و فعالان مدنی خواستار شفافیت کامل، مشخص شدن نهادهای متولی، و تضمین‌های حقوقی و کنترلی برای جلوگیری از سوءاستفاده‌اند.
جمع‌بندی
بازگشت احتمالی کشت خشخاش برای مصارف پزشکی در ایران مسئله‌ای چندبعدی است که نیازمند: ۱) اصلاح قانونی شفاف، ۲) طراحی سازوکارهای دولتی و نظارتی دقیق، ۳) کسب موافقت و هماهنگی‌های بین‌المللی و ۴) سنجش ظرفیت‌های داخلی تبدیل و توزیع است. تا زمانی که این گام‌ها برداشته نشود، هر اجرای شتاب‌زده می‌تواند عواقب حقوقی، اجتماعی و بین‌المللی در پی داشته باشد.
منبع: خبرآنلاین
