صنعت فولاد در چالش نرخ بهره

به گزارش شهر بورس، به نقل از عصر تجارت، صنعت فولاد یکی از ارکان اساسی رشد اقتصادی و توسعه زیرساخت‌های هر کشور محسوب می‌شود و در دنیای امروز، این صنعت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی کشورها شناخته می‌شود. فولاد به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک، نقش به‌سزایی در ساخت و ساز، حمل‌ونقل، انرژی، صنعت خودروسازی، پتروشیمی، تولید ماشین‌آلات صنعتی و بسیاری از صنایع دیگر ایفا می‌کند. در این میان، کشورهایی که به تولید فولاد پرداخته‌اند، توانسته‌اند نه تنها به تأمین نیازهای داخلی خود بپردازند، بلکه در عرصه‌های جهانی به‌عنوان صادرکنندگان بزرگ این محصول، جایگاه خود را تثبیت کنند.

در ایران صنعت فولاد از دیرباز به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی اقتصادی کشور مطرح بوده است. این صنعت با توجه به ظرفیت‌های عظیم منابع طبیعی، نیروی انسانی متخصص و تجربه‌های گسترده، نقش محوری در تأمین نیازهای ساخت و ساز و زیرساخت‌های صنعتی کشور ایفا کرده است. فولاد به‌عنوان یکی از پایه‌های توسعه کشور، در پروژه‌های عمرانی، سدسازی، راه‌آهن، پتروشیمی و همچنین در تولید محصولات مصرفی نظیر لوازم خانگی و خودرو، به کار گرفته می‌شود. علاوه بر این، صادرات فولاد نیز یکی از منابع درآمدی مهم کشور است که می‌تواند به تقویت تراز تجاری و افزایش ذخایر ارزی کشور کمک کند.

صنعت فولاد در ایران با تأسیس اولین کارخانه فولاد در دهه ۱۳۴۰ آغاز شد و در ابتدا با چالش‌های زیادی از جمله کمبود فناوری و زیرساخت‌های صنعتی مواجه بود. با این حال، در دهه‌های اخیر و به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، این صنعت با توسعه کارخانه‌ها و گسترش ظرفیت‌های تولیدی، به یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده است. فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و فولاد خراسان از جمله بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تولیدکنندگان فولاد در ایران هستند که در سال‌های اخیر به‌طور چشم‌گیری در تولید فولاد و محصولات وابسته به آن افزایش ظرفیت داشته‌اند اما برنامه سال‌های کنونی ظرفیت تولید کشور حدود 20 میلیون تن با موقعیت فعلی مغایرت دارد؛ اما چرا؟

ناترازی؛ چالش همیشگی

در سال‌های اخیر، ایران به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در خاورمیانه و حتی جهان تبدیل شده است. طبق آمارهای جهانی، ایران در میان ۱۰ کشور اول تولیدکننده فولاد جهان قرار دارد و تولید فولاد کشور به‌طور مستمر در حال افزایش است. ایران با تولید سالانه حدود ۳۰ میلیون تن فولاد، به‌عنوان یکی از صادرکنندگان عمده این محصول در بازار جهانی شناخته می‌شود. این تولیدات عمدتاً به کشورهای آسیای میانه، خاورمیانه، اروپا و آفریقا صادر می‌شود.

با این حال، صنعت فولاد ایران هنوز با چالش‌هایی همچون ناترازی انرژی، کمبود مواد اولیه، وابستگی به واردات برخی مواد اولیه و تکنولوژی‌های نوین و نوسانات بازار جهانی فولاد مواجه است. این چالش‌ها به‌ویژه در شرایط تحریمی و اقتصادی ایران بیش از پیش خود را نشان داده‌اند و تأثیرات منفی بر تولید و صادرات فولاد کشور گذاشته است. در فصول گرم ناترازی برق و در فصول سرد ناترازی گاز که در سال های اخیر در فصل سرد ناترازی برق ناشی از کسری سوخت نیروگاه نیز به این دوره اضافه می شود.

این در حالی است که از سوی دیگر، فرصت‌های بسیاری برای توسعه این صنعت وجود دارد. به‌ویژه با توجه به احتمال افزایش تقاضا در بازارهای جهانی و ظرفیت‌های تولیدی موجود در ایران، این صنعت پتانسیل بالایی برای رشد و گسترش دارد. استفاده از فناوری‌های نوین و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری فولاد ایران در بازارهای جهانی کمک کند.

فولاد خراسان؛ یکی از بازیکنان اصلی صنعت فولاد ایران

مجتمع فولاد خراسان یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین تولیدکنندگان فولاد در ایران، همواره نقشی کلیدی در تأمین نیازهای داخلی کشور و تقویت اقتصاد ملی ایفا کرده است. این شرکت با ظرفیت‌های تولیدی عظیم، در زمینه‌های مختلف از جمله تولید گندله، آهن اسفنجی، فولاد و محصولات جانبی فولادی فعالیت می‌کند. فولاد خراسان با استراتژی‌هایی هدفمند در راستای افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات، همواره در تلاش بوده تا در رقابت‌های جهانی حضور مؤثری داشته باشد.

با گذشت زمان و به‌ویژه در سال‌های اخیر، فولاد خراسان نه تنها در بازار داخلی، بلکه در عرصه‌های بین‌المللی نیز جایگاه ویژه‌ای یافته است. به‌طور خاص، این شرکت با تأمین نیازهای مصرفی بازار داخلی و صادرات فولاد به کشورهای مختلف، سهم قابل‌توجهی از بازار فولاد ایران را به خود اختصاص داده است.

اما در مسیر توسعه و پیشرفت، فولاد خراسان با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. در سال ۱۴۰۳، صنعت فولاد با بحران‌های اقتصادی، چالش‌های انرژی و نرخ‌های بهره بالا مواجه شد که تأثیرات منفی زیادی بر تولید و سودآوری شرکت‌های فولادی داشت. در این راستا، اقدامات استراتژیک و برنامه‌های توسعه‌ای فولاد خراسان در جهت مواجهه با این بحران‌ها و حفظ پایداری تولید، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد.

این شرکت با ظرفیت تولید ۲.۵ میلیون تن گندله، ۱.۶ میلیون تن آهن اسفنجی، ۱.۳۵ میلیون تن شمش فولادی و ۵۳۰ هزارتن میلگرد در سال ۱۴۰۳ با تمام معضلات فوق الذکر مقابله نمود و با استراتژی صحیح نه تنها دچار نزول درآمد عملیاتی نشد، بلکه با یک میلیون و ۵۶ تن فروش محصول و رشد ۲.۸ درصدی معادل با ۲۶.۲ همت با رشد ۲۶.۵ درصدی رتبه اول رشد درآمد عملیاتی و مقدار فروش در سال ۱۴۰۳ را بین شرکت‌های فولاد ساز کشور از آن خود نموده است.

سالن ذوب فولاد خاموش، یعنی قلب خاموش صنعت

دانیال آستانه معاون مالی و اقتصادی مجتمع فولاد خراسان، به تفصیل به چالش‌ها و موانع پیش روی صنعت فولاد پرداخته و تحلیل‌هایی را درباره وضعیت اقتصادی این صنعت ارائه می‌کند. وی در سخنان خود تأکید می‌کند که صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳ به‌ویژه با بحران‌های جدید مواجه شد و روندهای اقتصادی به‌شدت بر تولید و عملیات شرکت‌ها تأثیر گذاشت. آستانه همچنین به وضعیت پیچیده اقتصادی و ناترازی‌های انرژی اشاره می‌کند که در چنین شرایطی، فولاد خراسان ناگزیر به اتخاذ تدابیر جدید برای پایداری و ادامه فعالیت‌های تولیدی خود بوده است.

وی در این خصوص می‌گوید: همواره تولید و اقتصاد دو مفهوم در هم تنیده هستند. تولید محرک اقتصاد و رکنی از آن است و اقتصاد نیز بستری را برای فعالیت بخش تولید و صنعت فراهم می‌کند. سال ۱۴۰۳ از نگاه صنعت در کشور، سالی بسیار عجیب بود که با شرایط به‌شدت ریسکی و محدود کننده همراه بود. این سال، مملو از چالش‌های متعددی بود که برای اولین بار در اقتصاد کشور در بخش تولید تجربه شد.

آستانه توضیح می‌دهد: امروز شاهد تفاوت نرخ‌ سامانه‌ها با نرخ ارز آزاد هستیم. در این شرایط، تولید دوباره مانند سال‌های گذشته، فرصتی برای استفاده از این تورم‌ها پیدا کرده و شرکت‌ها برآن هستند تا موجودی مواد اولیه خود را حفظ کرده و با تورم بفروشد. این وضعیت به‌عنوان نقشه‌راهی برای ادامه فعالیت‌های تولیدی در دوران تورمی تبدیل شده است.

گفتمان جدید صنعت فولاد؛ تاب‌آوری به جای رشد

آستانه به چالش‌های بزرگ دیگری که در سال ۱۴۰۳ پیش روی صنعت فولاد قرار گرفت، اشاره کرده و می‌گوید: با وجود ناترازی‌های گسترده انرژی در کشور، صنعت با چالش‌های زیادی مواجه شد. هیچ‌یک از شرکت‌های صنعتی فعال در کشور با چنین حجم بالایی از ناترازی روبه‌رو نبودند. در سال ۱۴۰۳، فولاد که بعد از صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به‌عنوان چشم صنعت شناخته می‌شود، با خاموشی‌های گسترده روبه‌رو بود. یک سالن ذوب فولادی خاموش، یعنی خاموشی قلب صنعت یک کشور.

معاون مالی و اقتصادی مجتمع فولاد خراسان همچنین به عملکرد شرکت‌های فولادی در ۹ ماهه سال ۱۴۰۳ اشاره می‌کند: این خاموشی‌ها موجب نزول‌های ۳۰ تا ۷۰ درصدی سودآوری شرکت‌های صنعت فولاد شد و به زیان انباشته در برخی از شرکت‌ها منجر گردید. این وضعیت نشان می‌دهد که نه‌تنها پتانسیل‌های موجود در صنعت استفاده نشده، بلکه در مقایسه با سال ۱۴۰۲ نیز نزول قابل‌توجهی تجربه شده است. البته برخی از شرکت‌های بزرگ فولادی، از جمله فولاد خراسان و فولاد مبارکه، توانستند در این مدت رشد بیشتری نسبت به سال قبل داشته باشند.

آستانه از تغییر گفتمان حاکم بر صنعت فولاد نیز صحبت کرده و ادامه می‌دهد: برای دو سال متوالی، تمرکز اصلی صنعت فولاد به تاب‌آوری تبدیل شده است. زمانی که صنعت فولاد در پی رشد و توسعه بود و بر برنامه‌های توسعه‌ای تمرکز داشت، حالا به برنامه‌هایی برای پایداری و عدم سقوط رسیده‌ایم. در شرایط نابه‌سامان اقتصادی که تولید نمی‌تواند به نرخ مناسب فروخته شود، اولین نقطه اتکای صنعت فولاد به سمت نظام بانکی و تأمین مالی است.

صنعت فولاد در چالش نرخ بهره

صنعت فولاد یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی هر کشور است و در ایران نیز نقش به‌سزایی در تأمین نیازهای زیرساختی، ساخت و ساز و تولیدات صنعتی دارد. این صنعت به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی در مسیر رشد اقتصادی کشور شناخته می‌شود، اما در سال ۱۴۰۳ با چالش‌های جدیدی مواجه شد که وضعیت این صنعت را پیچیده‌تر از قبل کرد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، بحران‌های مالیاتی و نرخ بهره بود که بر صنایع بزرگ کشور تأثیرات منفی زیادی گذاشت.

در سال ۱۴۰۳، مالیات‌های جدید که به‌ویژه به‌دلیل ناترازی بودجه دولت به‌طور ناگهانی از شرکت‌های تولیدی اخذ شد، فشار زیادی را بر بخش تولید وارد کرد. اخذ مالیات عملکرد سال ۱۴۰۳ به‌صورت علی الحساب که برای اولین بار در کشور تجربه می‌شد، به‌طور خاص بر جریان نقدینگی در صنعت تأثیر گذاشت و تولیدکنندگان را با چالش‌های جدی مواجه کرد. علاوه بر این، افزایش نرخ بهره در بازار پولی نیز به مشکلات صنعت افزود. زمانی که نرخ بهره در بازار پولی افزایش می‌یابد، تمام مولفه‌های اقتصادی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و این امر باعث می‌شود بسیاری از کالاها از ماهیت مصرفی خود خارج شوند و به کالای سرمایه‌ای تبدیل شوند.

یکی از پیامدهای این تغییرات، تحول در بازار تجارت ایران بود. تولیدکنندگان به جای توجه به تأمین و مصرف کالاها، به دنبال این بودند که از نرخ بهره بالا بهره‌برداری کنند و کالاهای خود را در بازار با نرخ‌های بالاتر بفروشند. این تحولات منجر به فروش محصولات فولاد در بازار آزاد با شرایط جدید و نرخ‌های بالا شد که خود به‌عنوان یک بحران اقتصادی برای صنعت محسوب می‌شود.

وی می‌افزاید: افزایش ناگهانی نرخ بهره نیز مشکل دیگری بود که بر وضعیت تولید تأثیر گذاشت. زمانی که نرخ بهره در بازار پول به‌طور غیرمنتظره‌ای افزایش می‌یابد، تمام مولفه‌های اقتصادی متکی به بازار، از جمله کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در این شرایط، بسیاری از کالاها ماهیت مصرفی خود را از دست داده و به کالای سرمایه‌ای تبدیل شدند. بازرگانان به‌جای توجه به تأمین و مصرف کالاها، به دنبال استفاده از فرصت‌های حاصل از نرخ بهره بالا بودند تا محصول خود را با قیمت‌های بالاتر بفروشند. این تغییرات باعث شد تا فروش فولاد در بازار آزاد با استفاده از  LC‌های نرخ پنج درصد ماهانه انجام شود که خود یک فاجعه برای صنعت بود.

آستانه در ادامه به شرایط بحرانی صنعت در سال ۱۴۰۳ اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند: تمامی این معضلات در کنار هم، وضعیت صنعت را به‌شدت بحرانی کرده است. اگر نرخ بهره در سال‌های آینده به همین شیوه ادامه یابد، باید انتظار کاهش تاب‌آوری صنعت را داشته باشیم. نه‌تنها توسعه پیش‌بینی نمی‌شود، بلکه زیان‌ده شدن بسیاری از بخش‌های صنعت نیز محتمل است. در چنین شرایطی، صنعت فولاد و دیگر صنایع نه‌تنها از تورم عقب خواهند افتاد، بلکه بحران اقتصادی به‌شدت تشدید خواهد شد.

وی با انتقاد از سیاست‌های دستوری درمورد نرخ بهره تاکید می‌کند: آیا کاهش نرخ بهره از طریق دستور کاهش نرخ گواهی سپرده خاص به ۲۵ درصد می‌تواند مشکلات را حل کند؟ به‌اعتقاد من خیر. این نرخ در بسیاری از بازارها رسوخ کرده و در اوراقی تبلور یافته که در صندوق‌های درآمد ثابت بورسی خریداری شده‌اند. سرمایه‌گذارانی که نرخ ثابت خود را برای مدت طولانی‌تری ضمانت شده می‌بینند، باعث می‌شوند که این نرخ در اقتصاد کشور به‌طور دائم رسوب کند. در این شرایط، کاهش نرخ بهره و انتشار اوراق ۲۵ درصدی از طریق بانک‌ها که در حال حاضر با حاشیه سود پایین مواجه هستند، عملاً امکان‌پذیر نیست.

آینده روشن صنعت فولاد؛ امید به بهبود و توسعه پایدار

صنعت فولاد ایران، با تمام چالش‌ها و بحران‌هایی که در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده است، همچنان به‌عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه اقتصادی کشور باقی مانده و تأثیرات قابل‌توجهی در تأمین نیازهای زیرساختی و صنعتی دارد. این صنعت، که نه تنها در تأمین فولاد برای پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز کشور نقش آفرینی می‌کند، بلکه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان غیرنفتی ایران، سهم قابل‌توجهی از درآمدهای ارزی کشور را تأمین می‌نماید. اما با این حال، بحران‌های اقتصادی در سال ۱۴۰۳، به‌ویژه بحران‌های مالیاتی و نوسانات نرخ بهره، شرایط سختی را برای تولیدکنندگان این صنعت ایجاد کرده است.

اما نکته مهم این است که در چنین شرایطی، صنعت فولاد باید به سمت تاب‌آوری و پایداری حرکت کند. در حالی که پیش از این، هدف صنعت فولاد ایران بر رشد و توسعه متمرکز بود، در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از بحران‌های اخیر، این تمرکز به تاب‌آوری و جلوگیری از سقوط تغییر یافته است. اگرچه این وضعیت مشکلات زیادی ایجاد کرده است، اما آینده صنعت فولاد ایران همچنان وابسته به تصمیمات کلیدی اقتصادی و اصلاحات لازم در بخش‌های مالی و بانکی خواهد بود.

در نهایت، اصلاحات اقتصادی می‌تواند مسیر رشد و پایداری این صنعت را هموار کند. با وجود چالش‌های موجود، صنعت فولاد ایران همچنان پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد، به‌شرطی که با استراتژی‌های هدفمند و سیاست‌های اقتصادی مناسب، بحران‌های موجود مدیریت شوند. این امر نه تنها به حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی فولاد کمک خواهد کرد، بلکه به تقویت اقتصاد غیرنفتی کشور و کاهش وابستگی به منابع نفتی نیز منجر می‌شود.

با توجه به ظرفیت‌های بزرگ فولاد خراسان و سایر تولیدکنندگان فولاد، این صنعت می‌تواند در آینده‌ای نزدیک، با مدیریت صحیح بحران‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، به یکی از قطب‌های اصلی صادراتی و اقتصادی کشور تبدیل شود.