درجه اهرم مرکب چیست؟ | تأثیر ترکیبی اهرم عملیاتی و مالی

به گزارش شهر بورس، در تحلیل‌های مالی، یکی از مفاهیم پیچیده‌ای که به خوبی می‌تواند نحوه تأثیر تغییرات در فروش و اهرم مالی بر سودآوری یک شرکت را نشان دهد، درجه اهرم مرکب (DCL) است. این شاخص با ترکیب دو نوع اهرم، یعنی اهرم عملیاتی و اهرم مالی، به تحلیلگران کمک می‌کند تا ریسک‌ها و فرصت‌های واقعی شرکت را ارزیابی کنند.

در این مقاله آموزشی، به بررسی تعریف، نحوه محاسبه، اهمیت و کاربردهای درجه اهرم مرکب خواهیم پرداخت و مثال‌هایی از بازار سرمایه ایران ارائه خواهیم کرد تا این مفهوم پیچیده برای سرمایه‌گذاران ایرانی روشن‌تر شود.

درجه اهرم مرکب (DCL) چیست؟

درجه اهرم مرکب (Degree of Combined Leverage) به نسبت تغییرات سود هر سهم (EPS) به تغییرات در فروش اشاره دارد. این شاخص در واقع ترکیبی از درجه اهرم عملیاتی (DOL) و درجه اهرم مالی (DFL) است و به شما نشان می‌دهد که چقدر تغییرات در فروش می‌تواند بر سود هر سهم تأثیر بگذارد، با در نظر گرفتن اهرم عملیاتی و مالی شرکت.

در دنیای واقعی، بسیاری از شرکت‌ها از بدهی‌ها (اهرم مالی) و هزینه‌های ثابت (اهرم عملیاتی) استفاده می‌کنند تا سود خود را بیشتر کنند. اما این استفاده از اهرم‌ها می‌تواند به شرکت‌ها ریسک‌های زیادی وارد کند. به عبارت دیگر، درجه اهرم مرکب می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چگونه ترکیب این دو نوع اهرم (عملیاتی و مالی) تأثیر می‌گذارد.

خبر مرتبط

شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) چیست؟ | بررسی مفهوم و اهمیت آن در بورس

شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) نشان‌دهنده تغییرات قیمت سهام و سود نقدی پرداختی در بورس است. این مقاله مفهوم، نحوه محاسبه و اهمیت آن را بررسی می‌کند.

نحوه محاسبه درجه اهرم مرکب

برای محاسبه درجه اهرم مرکب، باید از فرمول زیر استفاده کنیم:

DCL = DOL × DFL

در این فرمول:

• DOL (درجه اهرم عملیاتی) نشان‌دهنده حساسیت سود عملیاتی به تغییرات فروش است.
• DFL (درجه اهرم مالی) نشان‌دهنده حساسیت سود هر سهم (EPS) به تغییرات سود عملیاتی (EBIT) است.

مثال محاسبه DCL:

فرض کنید یک شرکت در سال گذشته دارای اهرم عملیاتی ۲ و اهرم مالی ۱.۵ بوده است. حالا اگر فروش شرکت ۱۰ درصد افزایش یابد، می‌خواهیم بدانیم که چه تأثیری بر سود هر سهم شرکت خواهد داشت.

DCL = ۲ × ۱.۵ = ۳

در این مثال، DCL برابر با ۳ است. این بدین معناست که برای هر ۱۰ درصد افزایش در فروش، سود هر سهم شرکت ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت.

اهمیت درجه اهرم مرکب (DCL)

در ادامه به اهمیت درجه اهرم مرکب (DCL) پرداختیم.

۱. ارزیابی حساسیت سودآوری

درجه اهرم مرکب به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که حساسیت سود هر سهم به تغییرات فروش را به‌طور دقیق‌تر بررسی کنند. اگر شرکت از هزینه‌های ثابت بالا و بدهی‌های زیادی استفاده می‌کند، هر تغییر کوچک در فروش می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر سودآوری داشته باشد. در این مواقع، درجه اهرم مرکب می‌تواند نشان دهد که چقدر تغییرات در فروش، سودآوری شرکت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

۲. ارزیابی ریسک‌ها و فرصت‌ها

سرمایه‌گذارانی که از DCL استفاده می‌کنند، می‌توانند ریسک‌های شرکت‌ها را بهتر ارزیابی کنند. شرکت‌هایی با DCL بالا معمولاً می‌توانند در شرایط اقتصادی مناسب مانند رونق فروش سود بیشتری به دست آورند، اما در شرایط رکود اقتصادی یا کاهش تقاضا، ریسک بیشتری خواهند داشت.

۳. ترکیب دو نوع اهرم

درجه اهرم مرکب به شما کمک می‌کند که تأثیر ترکیب دو نوع اهرم (عملیاتی و مالی) را بر سودآوری شرکت‌ها ارزیابی کنید. اگر هر دو اهرم به درستی مدیریت شوند، شرکت می‌تواند از امکان افزایش سود بهره‌مند شود، اما اگر به درستی مدیریت نشوند، ریسک کاهش سود و حتی زیان بالا می‌رود.

کاربردهای درجه اهرم مرکب در بورس ایران

۱. صنایع تولیدی و پتروشیمی

در صنایع تولیدی و پتروشیمی ایران که هزینه‌های ثابت بالایی دارند، درجه اهرم مرکب می‌تواند ابزاری مهم برای ارزیابی تأثیر تغییرات در فروش و سود باشد. این شرکت‌ها معمولاً از اهرم عملیاتی بالایی برخوردارند، زیرا با افزایش فروش، هزینه‌های ثابت تغییر نمی‌کنند. اما استفاده از اهرم مالی می‌تواند تأثیر بیشتری بر سودآوری آن‌ها داشته باشد.

مثال:

شرکتی در صنعت پتروشیمی که دارای هزینه‌های ثابت بالای تولید است، می‌تواند با افزایش ۱۰ درصدی در فروش، به سود عملیاتی بیشتری دست یابد. اما اگر این شرکت از بدهی‌های زیادی برای تأمین مالی پروژه‌های خود استفاده کرده باشد، تغییرات در سود عملیاتی می‌تواند تأثیر بیشتری بر سود هر سهم بگذارد.

۲. شرکت‌های خدماتی

در شرکت‌های خدماتی که بیشتر هزینه‌ها متغیر هستند، تأثیر تغییرات در فروش بر سودآوری معمولاً کمتر از شرکت‌های تولیدی است. اما با استفاده از اهرم مالی (بدهی‌ها)، این شرکت‌ها می‌توانند سود بیشتری از فروش‌های خود به‌دست آورند. در این صورت، درجه اهرم مرکب می‌تواند تأثیر بیشتری در ارزیابی رشد سودآوری این شرکت‌ها داشته باشد.

مثال:

یک شرکت خدماتی که دارای بدهی‌های زیادی است و از نرخ بهره بالا بهره می‌برد، اگر بتواند فروش خود را افزایش دهد، تأثیر بیشتری بر سود هر سهم خود خواهد داشت. بنابراین، DCL بالا نشان‌دهنده پتانسیل رشد بالا است، اما باید به ریسک‌های آن نیز توجه شود.

محدودیت‌ها و ریسک‌های درجه اهرم مرکب

و اما محدودیت‌ها و ریسک‌های درجه اهرم مرکب ها چیست؟

۱. تأثیرات خارجی و اقتصادی

درجه اهرم مرکب بیشتر در شرایط اقتصادی نرمال قابل استفاده است و در بحران‌های اقتصادی یا رکود ممکن است نتایج دقیق‌تری نداشته باشد. به همین دلیل، باید همواره سایر شاخص‌ها را برای تحلیل کامل در نظر گرفت.

۲. مدیریت بدهی‌ها و هزینه‌ها

اگر شرکت‌ها نتوانند بدهی‌های خود را به‌خوبی مدیریت کنند، ممکن است اهرم مالی و عملیاتی به ریسک‌های بیشتری منجر شود و تأثیر آن بر سود هر سهم بیشتر از حد مورد انتظار باشد.

درجه اهرم مرکب (DCL) یکی از ابزارهای مهم در تحلیل‌های مالی است که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تأثیر ترکیب دو نوع اهرم (عملیاتی و مالی) را بر سودآوری شرکت‌ها ارزیابی کنند. این شاخص به‌ویژه در صنایعی که از بدهی‌ها استفاده می‌کنند، می‌تواند ریسک‌ها و فرصت‌ها را به‌طور دقیق‌تر نشان دهد. در نهایت، استفاده از DCL می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تر کمک کند، به‌ویژه در بازارهای نوسانی مانند بورس ایران.