هزینه ثابت چیست؟ | تاثیر آن بر قیمت‌گذاری و سودآوری کسب‌وکار

به گزارش شهر بورس، هزینه ثابت (Fixed Costs) به مخارجی اطلاق می‌شود که مستقل از میزان تولید یا فروش یک شرکت، ثابت باقی می‌مانند. به عبارت دیگر، این هزینه‌ها با افزایش یا کاهش تعداد کالاها یا خدمات تولید شده، تغییری نمی‌کنند و شرکت موظف به پرداخت آن‌ها در موعد مقرر است. نمونه‌هایی از هزینه ثابت شامل اجاره، حقوق و دستمزد ثابت، بیمه و استهلاک دارایی‌ها می‌باشد. در این مقاله آموزشی به موضوع هزینه ثابت پرداختیم.

اهمیت هزینه ثابت در مدیریت مالی

شناخت و مدیریت صحیح هزینه ثابت برای کسب‌وکارها از اهمیت بالایی برخوردار است. این هزینه‌ها تأثیر مستقیمی بر سودآوری و پایداری مالی دارند و در برنامه‌ریزی مالی، تعیین قیمت‌گذاری محصولات و خدمات، و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

تفاوت بین هزینه ثابت و متغیر

هزینه ثابت، همان‌طور که اشاره شد، مستقل از حجم تولید یا فروش هستند. در مقابل، هزینه‌های متغیر با تغییر در میزان تولید یا فروش، تغییر می‌کنند. برای مثال، هزینه‌های مربوط به مواد اولیه، دستمزد کارگران تولیدی و هزینه‌های حمل‌ونقل از جمله هزینه‌های متغیر محسوب می‌شوند.

انواع هزینه ثابت

هزینه‌های ثابت را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

1. هزینه‌های ثابت سرمایه‌گذاری: این دسته شامل هزینه‌هایی است که برای تهیه و تأمین زیرساخت‌ها و دارایی‌های ثابت صرف می‌شود، مانند خرید زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات.
2. هزینه‌های ثابت عملیاتی: این هزینه‌ها به‌صورت دوره‌ای و مستمر پرداخت می‌شوند و شامل مواردی مانند اجاره، حقوق و دستمزد ثابت، بیمه و هزینه‌های اداری می‌باشند.

نحوه محاسبه هزینه ثابت

برای محاسبه هزینه‌های ثابت، می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:

هزینه ثابت = مجموع هزینه‌ها – (هزینه متغیر هر واحد × تعداد واحدهای تولید شده)

این فرمول به مدیران مالی کمک می‌کند تا با تفکیک هزینه‌های ثابت و متغیر، برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تری انجام دهند.

تأثیر هزینه ثابت بر قیمت‌گذاری

قیمت‌گذاری محصولات و خدمات یکی از مهم‌ترین تصمیمات استراتژیک در هر کسب‌وکار است که به طور مستقیم بر میزان فروش، سودآوری و رقابت‌پذیری تأثیر می‌گذارد. در این فرآیند، در نظر گرفتن هزینه‌های ثابت نقشی کلیدی ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی این تأثیر و روش‌های مدیریت آن پرداخته‌ایم.

۱. سهم هزینه ثابت در قیمت نهایی محصول

هزینه‌های ثابت بدون توجه به میزان تولید، مقدار مشخصی دارند. بنابراین، هرچه حجم تولید افزایش یابد، این هزینه‌ها بین تعداد بیشتری از واحدهای تولیدی سرشکن می‌شوند و در نتیجه، سهم هزینه‌های ثابت در قیمت تمام‌شده‌ی هر واحد کاهش می‌یابد.

مثال عددی:

فرض کنید یک کارخانه تولید لوازم خانگی ماهانه ۱۰۰ دستگاه یخچال تولید می‌کند و هزینه‌های ثابت آن برابر با ۱۰۰ میلیون تومان است. در این حالت، سهم هزینه‌های ثابت برای هر یخچال به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

اگر این کارخانه تولید خود را به ۲۰۰ یخچال در ماه افزایش دهد، سهم هزینه‌های ثابت برای هر یخچال به شکل زیر کاهش می‌یابد:

این کاهش سهم هزینه‌های ثابت در هر واحد، به تولیدکننده این امکان را می‌دهد که محصول را با قیمت رقابتی‌تری در بازار عرضه کند.

۲. تأثیر هزینه ثابت بر مدل‌های قیمت‌گذاری

بسته به نوع بازار و استراتژی کسب‌وکار، هزینه‌های ثابت در تعیین قیمت محصول به شیوه‌های مختلفی در نظر گرفته می‌شوند:

الف) قیمت‌گذاری مبتنی بر هزینه (Cost-Based Pricing)

در این روش، قیمت فروش بر اساس جمع هزینه‌های ثابت، هزینه‌های متغیر و میزان سود هدف تعیین می‌شود. این روش به ویژه در صنایع تولیدی رایج است.

قیمت فروش=هزینه‌های ثابت+هزینه‌های متغیر+سود مورد انتظار

مثال: اگر هزینه تولید هر واحد محصول شامل ۵۰۰ هزار تومان هزینه ثابت و ۱ میلیون تومان هزینه متغیر باشد و شرکت بخواهد ۳۰ درصد سود در نظر بگیرد، قیمت فروش به این شکل محاسبه می‌شود:

(۵۰۰,۰۰۰+۱,۰۰۰,۰۰۰)×۱.۳=۱,۹۵۰,۰۰۰ تومان

ب) قیمت‌گذاری مبتنی بر رقابت (Competition-Based Pricing)

در این روش، هزینه‌های ثابت به عنوان یک فاکتور پشتیبان در نظر گرفته می‌شوند، اما قیمت محصول بر اساس وضعیت رقبا در بازار تعیین می‌شود. این استراتژی زمانی مؤثر است که رقابت شدیدی در بازار وجود دارد و شرکت‌ها مجبورند قیمت‌های خود را برای جذب مشتری کاهش دهند.

ج) قیمت‌گذاری نفوذی (Penetration Pricing)

برخی کسب‌وکارها برای ورود به بازار، ابتدا قیمت‌های خود را پایین نگه می‌دارند تا سهم بیشتری از بازار کسب کنند و پس از آن، با افزایش مقیاس تولید، هزینه‌های ثابت را سرشکن کرده و در بلندمدت سود بیشتری کسب کنند.

۳. چگونه کسب‌وکارها هزینه ثابت را در قیمت‌گذاری مدیریت می‌کنند؟

برای کاهش تأثیر هزینه‌های ثابت بر قیمت‌گذاری، کسب‌وکارها می‌توانند از روش‌های زیر استفاده کنند:

الف) افزایش حجم تولید

همان‌طور که در مثال ذکر شد، افزایش میزان تولید باعث کاهش هزینه‌های ثابت به ازای هر واحد می‌شود. این روش مخصوصاً برای کسب‌وکارهایی که دارای ظرفیت تولید بالایی هستند، می‌تواند سودمند باشد.

ب) تنوع‌بخشی به محصولات

برخی شرکت‌ها برای مدیریت هزینه‌های ثابت، محصولات یا خدمات متنوعی ارائه می‌دهند تا هزینه‌های ثابت بین چندین خط تولید تقسیم شود.

ج) استفاده از فناوری و بهره‌وری بیشتر

سرمایه‌گذاری در فناوری و بهبود بهره‌وری عملیاتی می‌تواند هزینه‌های ثابت را در درازمدت کاهش دهد و به کاهش هزینه‌های تمام‌شده و قیمت‌گذاری رقابتی کمک کند.

د) کاهش هزینه‌های ثابت غیرضروری

برخی هزینه‌های ثابت، مانند اجاره دفترهای غیرضروری یا هزینه‌های مدیریتی مازاد، می‌توانند در صورت نیاز کاهش یابند تا فشار کمتری بر فرآیند قیمت‌گذاری وارد شود.

استراتژی‌های مدیریت و کاهش هزینه ثابت

برای بهبود سودآوری، کسب‌وکارها می‌توانند استراتژی‌های مختلفی را برای مدیریت و کاهش هزینه‌های ثابت به‌کار گیرند، از جمله:

• برون‌سپاری: واگذاری برخی از فعالیت‌ها به شرکت‌های خارجی می‌تواند به کاهش هزینه‌های ثابت منجر شود.
• استفاده بهینه از فضا: به اشتراک‌گذاری فضای کاری با شرکت‌های دیگر یا اجاره دادن بخش‌های بلااستفاده می‌تواند به کاهش هزینه‌های اجاره کمک کند.
• مذاکره مجدد قراردادها: بازنگری و مذاکره مجدد در قراردادهای اجاره، بیمه و سایر تعهدات مالی می‌تواند به کاهش هزینه‌های ثابت بیانجامد.

مدیریت مؤثر هزینه‌های ثابت برای پایداری مالی و افزایش سودآوری کسب‌وکارها ضروری است. با درک دقیق این هزینه‌ها و اجرای استراتژی‌های مناسب، می‌توان به بهبود عملکرد مالی و رقابت‌پذیری در بازار دست یافت.