احمد خیامی کیست؟ بیوگرافی پدر صنعت خودرو ایران

به گزارش شهر بورس، احمد خیامی یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های صنعت خودروسازی ایران به‌شمار می‌رود. او نه‌تنها بنیان‌گذار کارخانه ایران ناسیونال بود، بلکه با اقدامات نوآورانه خود توانست تاثیر عمیقی بر حمل‌ونقل، اشتغال‌زایی و صنعت کشور بگذارد. خیامی با دیدگاهی بلندمدت و رویکردی ملی‌گرایانه، تولید خودرو را در ایران بومی‌سازی کرد و با تولید پیکان، خودرو را از یک کالای لوکس به یک وسیله قابل دسترس برای اقشار مختلف جامعه تبدیل نمود.

با این حال، مسیر حرفه‌ای او بدون چالش نبود؛ اختلافات داخلی، تحولات سیاسی و مصادره اموال، مسیر زندگی و فعالیت‌های او را دستخوش تغییرات جدی کرد. در این گزارش، نگاهی به بیوگرافی احمد خیامی، تلاش‌ها و میراث او در صنعت خودروسازی ایران خواهیم داشت.

بیوگرافی احمد خیامی؛ بنیان‌گذار صنعت خودروسازی ایران

احمد خیامی، کارآفرین، صنعتگر و پدر صنعت خودروسازی ایران، در اسفند ۱۳۰۳ در محله سرشور مشهد متولد شد. او فرزند علی‌اکبر خیامی بود که در حوزه حمل‌ونقل فعالیت داشت و یکی از گاراژداران معروف آن زمان محسوب می‌شد. خانواده خیامی از طبقه متوسط جامعه بودند و پدربزرگش عبدالله خیامی، از مشروطه‌خواهان دوران قاجار به‌شمار می‌رفت.

خبر مرتبط

محمدصادق فاتح کیست؟ بیوگرافی کارآفرین تاثیرگذار تاریخ معاصر ایران

محمدصادق فاتح با تاسیس شرکت‌های بزرگ صنعتی و خدماتی همچون جهان چیت، روغن نباتی جهان و چای جهان در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران نقش بسزایی ایفا کرد.

احمد از همان کودکی به صنعت خودرو علاقه خاصی داشت. پدرش که کامیون‌دار بود، پس از مصادره کامیون‌هایش توسط ارتش شوروی در جنگ جهانی اول، یک تعمیرگاه اتومبیل راه‌اندازی کرد. این کار، نخستین جرقه‌های علاقه احمد و برادرش محمود خیامی به دنیای خودرو را رقم زد.

در نوجوانی، احمد و محمود در کنار پدر در تعمیرگاه کار می‌کردند و با تعمیر انواع خودرو آشنا شدند. علاقه و استعداد فنی احمد باعث شد که او به‌سرعت مهارت‌های مکانیکی را بیاموزد. یکی از خاطرات نقل‌شده از این دوران این است که در زمستان‌های سرد مشهد، دستان او هنگام کار روی خودروها ترک می‌خورد و مجبور می‌شد با پیه داغ، زخم‌های خود را درمان کند.

شروع فعالیت حرفه‌ای از گاراژ پدر تا تهران

پس از مدتی، احمد و محمود تصمیم گرفتند به‌صورت مستقل کسب‌وکاری راه‌اندازی کنند. نخستین اقدام آن‌ها راه‌اندازی یک کارواش در گاراژ پدرشان بود که به دلیل خدمات منحصربه‌فرد و نوآوری در شست‌وشوی خودروها، مشتریان زیادی جذب کرد.

پس از موفقیت اولیه، آن‌ها تصمیم گرفتند به تهران مهاجرت کنند و وارد بازار خرید و فروش خودرو و قطعات یدکی شوند. احمد با تلاش و پشتکار، توانست در مدت کوتاهی به یکی از چهره‌های شناخته‌شده این صنعت تبدیل شود.

در سال ۱۳۴۲، احمد و محمود خیامی پس از سال‌ها فعالیت در حوزه قطعات خودرو، موفق به دریافت مجوز تاسیس کارخانه اتوبوس‌سازی شدند. این مجوز، نقطه عطفی در مسیر کاری آن‌ها بود و به آن‌ها امکان داد نخستین گام رسمی خود را در خودروسازی ایران بردارند.

در سال ۱۳۴۶، احمد و محمود خیامی کارخانه ایران ناسیونال (ایران‌خودرو کنونی) را تاسیس کردند. آن‌ها با شرکت انگلیسی روتس (مالک برند تالبوت) وارد مذاکره شدند و توانستند امتیاز تولید خودروی هیلمن هانتر را تحت نام پیکان در ایران دریافت کنند.

تاسیس این کارخانه، با موانع متعددی همراه بود. تامین سرمایه یکی از مهم‌ترین چالش‌ها بود. بخش عمده سرمایه اولیه، از محل سود فعالیت‌های قبلی آن‌ها در بازار قطعات خودرو تامین شد. همچنین، دولت وقت ایران وامی به مبلغ ۴۰ میلیون تومان به این پروژه اختصاص داد که به تجهیز کارخانه و خرید خطوط تولید کمک کرد.

تولید پیکان، تحولی عظیم در حمل‌ونقل ایران ایجاد کرد. تا سال ۱۳۵۶، ایران ناسیونال بیش از ۲۰ هزار کارگر و کارمند داشت و به یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های صنعتی ایران تبدیل شده بود.

اقدامات رفاهی احمد خیامی و حمایت از کارگران

احمد و محمود خیامی برخلاف بسیاری از سرمایه‌داران آن دوره، توجه ویژه‌ای به رفاه کارگران داشتند. آن‌ها چندین اقدام اساسی انجام دادند:

• شهری برای اسکان کارگران ایران ناسیونال ساختند که شامل خانه‌های مسکونی با قیمت مناسب، مدارس، مراکز درمانی و سایر امکانات رفاهی بود.
• در کارخانه ایران ناسیونال، تمامی کارگران و کارکنان وعده‌های غذایی رایگان دریافت می‌کردند.
• باشگاه ورزشی پیکان نه‌تنها برای تفریح کارگران تاسیس شد، بلکه در لیگ‌های مختلف کشور نیز حضور داشت.

پس از چند سال همکاری، اختلافاتی بین احمد و محمود خیامی در مورد آینده شرکت به‌وجود آمد. احمد خیامی طرفدار تولید خودروی ملی بود و می‌خواست ایران ناسیونال به‌سمت خودکفایی برود، در حالی که محمود به همکاری با شرکت‌های خارجی اعتقاد داشت. سرانجام، این اختلافات باعث شد احمد خیامی سهم خود را به محمود واگذار کند و از شرکت خارج شود.

ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوروش و کارخانه مبلیران

پس از خروج از ایران ناسیونال، احمد خیامی فروشگاه‌های کوروش را تاسیس کرد. این فروشگاه‌ها که اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای مدرن ایران بودند، تاثیر بسزایی در کاهش قیمت کالاهای اساسی و ایجاد رقابت در بازار داشتند. او همچنین کارخانه مبلیران (اولین کارخانه تولید مبلمان در ایران) و کارخانه جامکو (تولید لوازم خانگی) را تاسیس کرد.

مهاجرت از ایران و درگذشت احمد خیامی

پس از سال ۱۳۵۷، اموال احمد خیامی از جمله فروشگاه‌های کوروش، مبلیران و سایر دارایی‌هایش مصادره شد. او مجبور به مهاجرت به کانادا شد و سال‌های پایانی عمر خود را در غربت سپری کرد. احمد خیامی سرانجام در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۷۹ در سن ۷۵ سالگی درگذشت و در لس‌آنجلس به خاک سپرده شد.

جمع‌بندی

مهدی خیامی (فرزند احمد) کتاب پیکان سرنوشت ما را بر اساس خاطرات پدرش منتشر کرد و در آن از چالش‌های راه‌اندازی ایران ناسیونال و توسعه صنعت خودروسازی ایران سخن گفت. همچنین جالب است بدانید، آهنگ تولدت مبارک که امروز در تمام جشن‌های تولد ایرانیان شنیده می‌شود، به سفارش احمد خیامی برای سالگرد تولید پیکان توسط انوشیروان روحانی ساخته شد.

احمد خیامی نه‌تنها بنیان‌گذار صنعت خودروسازی مدرن ایران بود، بلکه با اقدامات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود، تاثیری عمیق بر اقتصاد و جامعه ایران گذاشت. او نمونه‌ای از کارآفرینانی بود که علاوه بر موفقیت شخصی، به پیشرفت کشور و رفاه مردم نیز فکر می‌کرد.