یادداشت/
تبریز در اسارت مدیران شهری فن‌سالار
به گزارش شهر بورس، با اینکه خاکش بارها جنگ دیده و اشغال شده، بارها لرزیده و زلزله با خاکش یکسانش نموده و آن را به مرز هدم برده، اما نه‌تنها محو نشده، بلکه قوی‌تر از قبل از چنان خاک و خاکستر خود برخاسته که همیشه تکیه‌گاه و نگهبان وطن نیز بوده است.
ازاین‌رو، برای هر کسی که صفحاتی از کتاب تبریز را ورق زده و اندکی از داستانش را بداند، دیگر دیدن حال و روز امروزِ آن و اختیار سکوت، دشوار است.
پیتر هال – پدر برنامه‌ریزی شهری نوین – معتقد است که شهرها چیزی نیستند جز محل تبلور و تجسم آراء و افکار شهروندان و برنامه‌ریزان؛ در واقع، محصول عقاید و نگرش سازندگان آن هستند. ازآنجاکه نگرش مدیران و برنامه‌ریزان، همچون نرم‌افزاری، سخت‌افزار شهر را هدایت می‌کند، لذا هر نوع برنامه‌ریزی و مدیریت شهری کارآمد و اثربخش، در گرو شناخت و تحلیل بینش و رویکرد مدیران هر شهری است. ازاین‌رو، بدیهی است که نخست برویم سراغ مدیران شهر و ببینیم تلقی آنان از شهر چیست و رویکردشان نسبت به فرآیند “برنامه‌ریزی و مدیریت شهری” چگونه است.
نتایج و یافته‌های تحقیقات این حوزه نشان می‌دهند که اغلب برنامه‌ریزان و مدیران تصمیم‌ساز حوزه شهری ایران، خاصه تبریز، فن‌سالار (تکنوکرات) هستند، هرچند یحتمل خودشان ندانند و با عبارت تکنوکراسی نیز مأنوس نباشند. بگذریم که برخی، از انتساب خود بدان مشعوف‌اند و در کارنامه و روزنه خود بدان مفتخر.
سال آینده حقوق سربازان مجرد مشغول در مناطق غیرعملیاتی ۸ میلیون تومان، سربازان وظیفه مجرد در مناطق عملیاتی ۱۰ میلیون تومان و دریافتی ماهانه سربازان متاهل ۱۲ تا ۱۴ میلیون تومان خواهد شد.
داستان ورود مهندسان به حوزه‌های مدیریت و برنامه‌ریزی، ریشه در انقلاب صنعتی دارد. پیشرفت‌های تکنولوژیک به‌مثابه محصول انقلاب صنعتی، چهره شهرها را چنان متحول کردند که در تاریخ سکونتگاه‌های بشری بی‌سابقه بود، به‌ویژه در شهرهای ایالات متحده که آسمان‌خراش‌های مهندسان، سمبل پیشرفت، رونق اقتصادی شهر و عصر جدید به‌شمار می‌رفتند.
اینکه آیا خالقان آسمان‌خراش‌ها و سازه‌های مدرن شهرها می‌توانند شهرها را هم مدیریت کنند، فرصتی بود که بزرگ‌ترین بحران تاریخ اقتصادی جهان و آمریکا – پس از جنگ جهانی اول – در اختیار مهندسان تکنوکرات قرار گرفت تا شاید با شعار مهندسی اقتصاد و اجتماع، بتوانند تورم و قیمت‌ها را مهندسی و کنترل کنند. هرچند نتیجه رویکرد فن‌سالاری (تکنوکراسی) به مدیریت و برنامه‌ریزی، از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود و آنان در این مقوله ناکام ماندند.
اما دوران درخشش و تسلط مهندسان و فن‌سالاران آمریکایی مقارن شد با ورود ایران به دوران برنامه‌ریزی کلاسیک و مدرن. در این مقطع، آنان و رویکرد تکنوکراسی، مهم‌ترین واردات ایران بوده است.
آن‌ها تلاش‌هایی برای برنامه‌ریزی انجام دادند، اما بسان همه آزمایش‌های قبلی، ناکام ماندند. اساساً نگاه فن‌سالاری به برنامه‌ریزی اقتصاد و اجتماع، اشتباهی است که نیازی به تکرار نداشت. اکنون که بیش از هفت دهه از خروج آن‌ها می‌گذرد، اما نگرش فن‌سالاری همچون میراثی شوم و به‌مثابه رویکرد مسلط، خاصه در حوزه برنامه‌ریزی شهری ایران، همچنان بازمانده است.
تسلط فن‌سالاران بر فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت شهری ایران و خاصه تبریز، کاملاً هویداست که این مقال در این مجال کوتاه، تنها به ذکر برخی از آثار و مصادیق آن در تبریز می‌پردازد:
فن‌سالاران شهری برنامه‌ریزی شهری را مقوله‌ای “علمی-تخصصی” می‌دانند، لذا خود را بی‌نیاز از نظرات دیگران، از جمله شهروندان، می‌دانند حتی اگر شهروندان بهره‌مندان این مقوله باشند. بنابراین، آن‌ها به‌جای اطلاع از آراء کاربران واقعی طرح‌های شهری یعنی شهروندان، ترجیح می‌دهند در قبال نقد و نظرات شهروندان، سکوت کنند و اساساً خود را بی‌نیاز از نظر شهروندان و پاسخ به سؤالات آن‌ها بدانند. حتی برای طفره رفتن از پاسخ، خود در مقام ناقد، از چرایی شرایط کنونی مدیریت شهری سؤال می‌پرسند. کافی است به رسانه‌های محلی و شبکه‌های اجتماعی تبریز سری بزنیم، آنجا مملو است از سؤالات و پرسش‌های این مدیران در مورد نواقص مدیریت شهری.
اولویت اول فن‌سالاران شهری، ابعاد ظاهری و آرایش‌های فیزیکی شهر است نه ملاحظات اجتماعی-اقتصادی و در نهایت رضایت شهروندان. چراکه برنامه‌ریزی شهری را به‌جای فرآیندی اجتماعی-اقتصادی، “فنی-اجرایی” تلقی می‌کنند، لذا ظاهر شهر را معیاری برای موفقیت خود می‌دانند و آن را مهم‌تر از احوال اقتصادی شهر و شهروندان قلمداد می‌کنند. از روگذرها و زیرگذرهای تبریز – که همچون بوم نقاشی کودکانه دائماً در حال تغییر است – تا نوع جداول بلوارها یا کف معابر و خیابان‌ها که اغلب با تغییر هر فن‌سالار، تغییر می‌کند.
دکتر رحیم حیدری
عضو هیئت علمی گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تبریز
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0