آیا اقتصاد ایران می‌تواند از وابستگی به نفت رها شود؟

به گزارش شهر بورس، بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که اقتصاد ایران طی دو دهه اخیر به شدت تحت تاثیر وضعیت فروش نفت قرار گرفته است. سوال اینجاست که آیا در سال‌های اخیر این وابستگی بیشتر شده است؟ از سال 1385 تا 1402، سهم نفت از تولید ناخالص داخلی واقعی به‌طور میانگین حدود 20 درصد و سهم آن از بخش صنایع و معادن حدود 43 درصد بوده است. به دلیل سهم بالای نفت در اقتصاد کشور، هرگونه تغییر در این صنعت به سرعت تاثیرات خود را در رشد اقتصادی و تولید نشان می‌دهد. برای مثال، در سال 1395 پس از اجرای برجام، بخش نفت رشد چشمگیری داشت و به 36 درصد رسید که نقش مهمی در رشد 14 درصدی اقتصاد کشور ایفا کرد.

تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد و صنعت نفت ایران

در سال‌های اخیر، با وجود کاهش سهم نفت از تولید ناخالص داخلی و صنعت کشور، این منبع همچنان نقش محوری در رشد اقتصادی ایران دارد. به همین دلیل، وعده‌های سیاستمداران مبنی بر دستیابی به رشد اقتصادی بدون وابستگی به نفت چندان قابل‌اعتماد نیست.

با شروع تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های فروش نفت در سال 1391، رشد زیرگروه نفت به‌شدت کاهش یافت. در این سال، سهم نفت از صنعت 44 درصد و از تولید ناخالص داخلی نزدیک به 20 درصد بود. به همین دلیل، ارزش افزوده بخش صنایع و معادن و تولید ناخالص داخلی حقیقی کاهش چشمگیری داشت. به‌طور خاص، زیرگروه نفت کاهش 27.5 درصدی را تجربه کرد و رشد اقتصادی و صنایع و معادن به ترتیب منفی 8.6 درصد و منفی 19 درصد ثبت شدند.

بازگشت رونق به اقتصاد ایران پس از امضای برجام

در سال 1394، پس از مدت طولانی مذاکرات هسته‌ای، توافق برجام امضا شد. این توافق باعث شد تا در سال 1395 نرخ رشد صنعت نفت ایران به 36 درصد برسد که بالاترین رقم در بیش از یک دهه اخیر بود. این رشد چشمگیر، منجر به رکوردزنی در نرخ رشد اقتصادی و صنایع و معادن کشور شد. نرخ رشد اقتصادی و صنایع و معادن در این سال به ترتیب برابر با 14 درصد و 25 درصد بود.

خروج آمریکا از برجام و سقوط شدید رشد اقتصادی و صنعت نفت

خروج ناگهانی آمریکا از برجام در سال 1397 و اعمال محدودیت‌های شدید بر صادرات نفتی کشور باعث شد تا در سال 1398 رشد بخش نفت با بزرگترین سقوط از سال 1386 مواجه شود. در این سال، نرخ رشد بخش نفت کاهش 35 درصدی را تجربه کرد و رشد اقتصادی کشور نیز به منفی 4.6 درصد و رشد صنایع به منفی 16 درصد رسید.

بهبود نسبی رشد اقتصادی با تسهیل فروش نفت در دوره بایدن

در سال‌های اخیر، با ریاست جمهوری بایدن و تسهیل شرایط فروش نفت، وضعیت رشد بخش نفت و رشد اقتصادی کشور بهبود یافته است. در سال 1399، رشد اقتصادی از منفی 4.6 درصد در سال 1398 به 3.3 درصد و رشد صنعت نیز از منفی 16 درصد به حدود 2 درصد رسید. این در حالی است که رشد نفت در زمستان سال 1399 به بالاتر از 31 درصد رسید، در حالی که در زمستان سال 1398 این نرخ حدود منفی 28 درصد بود.

منبع: اکوایران