کارگو هوایی – پیوند جهانی تجارت

به گزارش شهر بورس، از طرفی آمارهای رسمی و اخبار منتشر شده موید این ادعاست که رقابت بسیار تنگاتنگی بر سر سرعت و امنیت تجارت در جهان وجود دارد. جالبتر آنکه طی دو دهه گذشته این رقابت در بین کشورهای منطقه با آهنگ بسیار بالایی در حال انجام است. کشورهای منطقه علی الخصوص  ترکیه و برخی کشورهای عربی، به خوبی مفهوم توسعه را دریافته اند و این مفهوم دیگر برایشان یک تئوری نیست، آنها توسعه را باور کرده اند، لمس کرده اند و به خوبی و با چشم اندازی بلندمدت در مسیر توسعه گام برداشته اند. بر اساس اعلام بانک جهانی در قرن21 و طی سال‌های 2000 تا 2021 میلادی کشور قطر بیشترین میزان رشد اقتصادی را به خود اختصاص داده است. سرمایه گذاری های کلانی که توسط برخی از کشورهای منطقه در حوزه ایجاد کریدورهای حمل و نقل انجام شده است شاید بخش مهمی از برنامه های بلند مدت کشورهای در حال توسعه برای ایجاد پیوند جهانی تجارت است.

اما تجارت جهانی طی سالهای 2019-2022 تجربه بسیار متفاوتی را ثبت کرد.

کرونا

کرونا با محدودیتی که برای رفت و آمد و ارتباطات جهانی ایجاد کرد، برای بسیاری از کسب و کارها در سطح جهان زیانبار بود. اما همزمان برای صنعت حمل و نقل کالا سودده بود. چرا که مردم جهان بجای مراجعه حضوری به انبار و فروشگاه ها، کالاهای مورد درخواست خود را برای درب منزل سفارش دادند. در این بین، بازیگران حمل و نقل (زمینی، دریایی، هوایی و ریلی) هم به شرط تغییر رویکرد عملیاتی، توانستند سود خوبی کسب کنند.

اما تجربه دیگری هم بود، در میان بازیگران حمل و نقل، حمل و نقل هوایی نقش و جایگاه حیاتی خود را نشان داد. حمل و نقل هوایی توانست نشان دهدکه می تواند کالا را با سرعت و ایمنی بیشتری به دست مشتری برساند و به عنوان یک کسب و کار، خود را از بار سنگین زیان دوران کرونا رهایی بخشد.

یاتا (انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی) اعلام کرده بود در سال ۲۰۲۳ صنعت هوانوردی جهان به سود آوری می رسد، چرا که شرکت های هواپیمایی در سال ۲۰۲۲ همچنان به کاهش ضرر ناشی از همه گیری کرونا بر تجارت هوایی ادامه دادند.

این انتظار می‌رفت در سال ۲۰۲۳، شرکت های هواپیمایی سود خالص به میزان ۴.۷ میلیارد دلار (سود خالص ۰.۶ درصد) داشته باشند. میزان سود شرکت های هواپیمایی در سال ۲۰۱۹ (پیش از همه گیری کرونا)، ۲۶.۴ میلیارد دلار (سود خالص ۳.۱ درصد) بود.

اما بعد از کرونا تجارت کالایی و به تبع آن سود حاصل از حمل و نقل به طرز شگفت انگیزی سرعت گرفت. شرکت های هواپیمایی نقش بی بدیل خود در حمل و نقل را ایفا کردند و نشان دادند که فارغ از شرایط اقلیمی و جغرافیایی، می توانند کالا و مسافر را در مسافت های طولانی و در کمترین زمان ممکن به صورت ایمن حمل نمایند. کشورهای منطقه نه تنها پروژه های نیمه تمام هوانوردی را سرعت بخشیده یا به بهره برداری رساندند بلکه سرمایه گذاری های جدیدی در حوزه های فرودگاهی و زیرساختی آغاز کرده اند. سازمان ایمنی ناوبری هوایی اروپا در تاریخ 2 ژانویه فرودگاه «استانبول» را پرترددترین فرودگاه این قاره در سال 2022 اعلام کرده بود. هواپیمایی باری ترکیه به رتبه چهارم جهان صعود کرد.  طبق گزارش منتشر شده هواپیمایی ترکیش در سال ۲۰۲۲ با جابجایی ۷۱.۸ میلیون مسافر توانست مجموعا سود خالص ۲.۷ میلیارد دلاری کسب کند که ضریب اشتغال پروازهای آن در مسیرهای داخلی ۸۵.۸٪ و در مسیرهای خارجی ۸۰.۱٪ بود. در بخش کارگو درآمد آن در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدودا ۱۲۰ درصد افزایش یافت و در سال ۲۰۲۲میلادی به ۳.۷ میلیارد دلار رسید.  یاتا اعلام کرد که کل ترافیک هوایی در سال ۲۰۲۲ به میزان ۶۴ درصد افزایش یافت. طبق اعلام شرکت ترکیش ایرلاینز، قرارداد خرید ۶۰۰ فروند هواپیمای جدید شامل ۴۰۰ فروند هواپیمای باریک‌پیکر و ۲۰۰ فروند هواپیمای پهن‌پیکر می‌باشد و تا سال ۲۰۳۳ تحویل داده خواهند شد. کویت در حال ساخت فرودگاه بین المللی معظمی با مشارکت شرکت زوم لاین است. این فرودگاه در آینده ظرفیت پذیرش 50 میلیون مسافر را خواهد داشت. هند ۵۰۰ ایرباس سفارش داد. در ماه می سالجاری میلادی، عربستان 250 فروند ایرباس سفارش داد.

خطوط هوایی امارات از نظر تعداد كشورهایی كه در آن سرويس ارائه می‌دهد در رتبه پنجم جهانی قرار دارد. در مورد خطوط هوايی قطر، اين كشور به عنوان قطب ترافيک هوايی در منطقه شناخته شده است.

استراتژی آغاز شده توسط وليعهد سعودی هم به دنبال ارتقای كليه خدمات و وسايل حمل‌ونقل، تقويت سيستم خدمات لجستيك و موارد حمل‌ونقل مدرن برای حمايت از روند توسعه جامع در عربستان است. به اعتقاد وليعهد سعودی اين استراتژی به عربستان اين امكان را می‌دهد كه از موقعيت جغرافيايی خود كه ميان سه قاره است، برای متنوع‌سازی اقتصاد خود سرمايه‌گذاری كند. در یک کلام، ترکیش و قطر و امارات از موقعیت چهارراه جهان به بهترین شکل درحال استفاده هستند.

**********

آنچه تا کنون مشخص شده است، این است که، بار هوایی می تواند موتور رشد اقتصادی ایرلاین ها و فرودگاه ها و به دنبال آن رشد اقتصادی جوامع محلی (شهرها و استان های کشور) و در نگاهی کلان تر توسعه اقتصاد ملی گردد. لذا لازم است هم شرکت های هواپیمایی و هم فرودگاه ها و هم مقامات استان های این کشور پهناور به صورت غیر متمرکز، در این مقطع حساس، هر چه زودتر، همکاری ها و مشارکت های استراتژیک قوی با یکدیگر داشته باشند تا اکوسیستم باری خود را رهبری و مدیریت کنند و تلاش های مشترک را هماهنگ کنند.

اگر زمانی از وجود ظرفیت برای حمل کالای تجاری به صورت هوایی از برخی استانهای کشور صحبت می شد، امروزه به جرأت می توان گفت، راه اندازی ایرلاین تخصصی کارگو هوایی برای ارائه خدمات به کل کشور یک ضرورت انکارناپذیر است. بر اساس آمارهای موجود، 95% از حجم کالاهای صادراتی کشور به صورت زمینی و جاده ای حمل می شود. این در صورتی است که ناوگان فرسوده حمل و نقل زمینی امکان اتصال تجارت ایران به دوردستها را ندارد و نمی تواند به تنهایی بار سنگین تجارت کالایی را سریع و ایمن به دست مشتری برساند.

بعد از دوران کرونا، حجم کالاهای صادراتی روز به روز در حال افزایش است، این در حالی است که به دلیل نبود سیستم حمل و نقل سریع، کشور ایران از حضور موثر در بازارهای بالقوه ای مثل آفریقا و روسیه محروم شده است.

آمارهای گمرک نیز موید این ادعاست؛

میزان صادرات در ۱۰ ماهه سال گذشته (1401) ، بالغ بر ۱۰۳ میلیون تن و به ارزش ۴۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است که این میزان صادرات غیر نفتی در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، افزایش ۲ و ۹۳ صدم درصدي در وزن و ۱۷ و ۶۶ صدم درصدی در ارزش دلاری داشته است. میزان واردات کشور در این مدت به  میزان ۳۱ میلیون تن به ارزش ۴۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است که کاهش ۷ و ۶ صدم درصدی در وزن و افزایش ۱۶ و ۸۶ صدم درصدی در ارزش را در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نشان می دهد. در این مدت متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی از ۳۸۵ دلار در ۱۰ ماهه سال گذشته به ۴۴۰ دلار در ۱۰ ماهه سال جاری رسیده است، که نشانگر رشد ۱۴ و ۳۱ صدم درصدی است. طبق اعلام سازمان گمرک ایران، متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی ۱۵۷۱ دلار بوده که نسبت به رقم ۱۲۴۹ دلار در ۱۰ ماهه سال گذشته ، ۲۵ و ۷۴ صدم درصد رشد داشته است.

بزرگترین مقاصد صادراتی در این مدت کشورهای چین با ۱۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار ، عراق با ۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار ، ترکیه با ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار ، امارات متحده عربی با ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار و هند با ‏یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است.

اقلام اساسی شامل ذرت، برنج، دانه سویا، گندم، روغن آفتابگردان، جو و کنجاله سویا در فهرست عمده کالاهای وارداتی کشور قرار گرفته اند و در مجموع از نظر وزنی ۵۷ و ۶ صدم درصد و از نظر ارزشی ۲۱ و ۲۰ صدم درصد از کل واردات کشور را به خود اختصاص داده اند.

پنج کشور عمده طرف معامله واردات ، کشورهای امارات متحده عربی با ۱۵ میلیارد دلار ، چین با ۱۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، ترکیه با ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار، هند با ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار و آلمان با یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است . این پنج کشور در مجموع از نظر وزنی ۶۵ و ۱۹ صدم درصد و از نظر ارزشی ۷۵ و ۶۷ صدم درصد از کل واردات کشور را به خود اختصاص داده اند.

ترانزیت خارجی کشور طی ۱۰ ماهه سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد ۷ و ۴۳ صدم درصدی بالغ بر ۱۱ میلیون تن بوده است.

مع الوصف، با استناد به آمارهای رسمی موجود و اذعان تولیدکنندگان کالای تجاری در کشور، راه اندازی ایرلاین کارگو نه تنها می تواند نقش موثری در توسعه صادرات غیرنفتی کشور ایفا نماید، بلکه بازارهای جدیدی را برای تولیدکنندگان فراهم خواهد کرد. جای بسی خوشحالی است که آمادگی لازم از لحاظ فنی و مهندسی، عملیاتی و نیروی انسانی موردنیاز برای این امر در کشور وجود دارد. امیدواریم با راهبری اتاق بازرگانی تبریز، ضمن تدوین الگوی مناسب برای تأمین مالی طرح مزبور به زودی شاهد راه اندازی ایرلاین تخصصی کارگو در کشور باشیم.

نویسنده: امین قاسم زاده – خلبان