عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری

به گزارش شهر بورس به نقل از دنیای اقتصاد،پس از رکود حدود دو ساله بورس تهران و زیان کم‌سابقه معامله‌گرانی که تصمیم گرفته بودند سرمایه‌ بیشتری را به صورت مستقیم وارد گردونه معاملات سهام کنند، مزیت‌های سرمایه‌گذاری از کانال صندوق‌ها بیش از گذشته نمایان شد. در این گزارش به عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرداخته شده است.

این یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است که در کشورهای توسعه‌یافته سال‌هاست مورد توجه قرار گرفته است و روز به روز نیز بیشتر مورد اقبال صاحبان سرمایه قرار می‌گیرد. به‌عنوان نمونه در کشور آمریکا که تجهیز منابع از طریق بازار سرمایه صورت می‌پذیرد، در سال ۱۹۸۰ صرفا ۷/ ۵درصد خانوارها اقدام به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌ها کرده بودند که این رقم در سال۲۰۲۰ به ۷/ ۴۵درصد افزایش یافت. از جمله مزایای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌توان به مدیریت حرفه‌ای، بهره‌مندی از مزایای جانبی، نظارت و شفافیت اطلاعاتی و صرفه‌جویی در استخراج دیتا و تحلیل نسبت به مقیاس اشاره کرد.

بررسی‌ چندساله عملکرد برخی از صندوق‌های سهامی و شاخصی در سال‌های اخیر در ایران نیز از جذابیت بالای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم حکایت می‌کند؛ جایی که ۲۷صندوق از ۸۹صندوق سرمایه‌گذاری بازدهی بیشتری از شاخص کل داشتند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به شمار می‌روند که در سال‌های اخیر مورد توجه سرمایه‌گذاران جهان قرار گرفته‌اند. توسعه این شیوه سرمایه‌گذاری، زمینه‌‌‌ساز تجهیز منابع سرمایه‌‌‌ای به بخش مولد اقتصاد از طریق تامین مالی بنگاه‌‌‌های اقتصادی است. یکی از دلایل محبوبیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، افزایش چشمگیر حجم و سرعت گردش اطلاعات و ماهیت تخصصی‌‌‌ این فعالیت است. برای مثال، در آمریکا که تجهیز منابع از طریق بازار سرمایه صورت می‌‌‌پذیرد، در سال 1980 صرفا 7/ 5‌درصد خانوارها اقدام به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌ها کرده بودند؛ اما این رقم در سال 2020 به 7/ 45‌‌‌درصد افزایش یافته است.در حال‌‌‌‌‌‌‌‌‌ حاضر، 327صندوق سرمایه‌گذاری در ایران مشغول ‌‌‌‌‌‌‌‌‌ فعالیت هستند که از این تعداد 102صندوق از نوع سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، 89صندوق از نوع سرمایه‌گذاری در سهام و 22صندوق از نوع سرمایه‌گذاری مختلط هستند. جمع ارزش صندوق‌های با ماهیت سرمایه‌گذاری در سهام 61‌هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با ارزش بازار بورس و فرابورس، بسیار ناچیز است. با توجه به توضیحات ذکرشده، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم ضروری به نظر می‌رسد و در این مقاله به این مهم پرداخته شده است.در ادامه، ابتدا مزیت‌‌‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم شمرده شده، سپس عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به‌ویژه صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی ارائه شده است.

مزایای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم

مدیریت حرفه‌‌‌ای: سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بهره‌‌‌‌‌‌مندی از توانایی‌‌‌ها و مهارت‌‌‌های افراد حرفه‌‌‌ای منجر می‌شود و به تبع آن، زمینه تحلیل حداکثری بازار و خرید و فروش در قیمت مناسب و همچنین بهره‌‌‌مندی حداکثری از فرصت‌‌‌ها فراهم می‌‌‌آید. همچنین مدیر صندوق ملزم به رعایت چارچوب ابلاغی از سوی سازمان در خصوص حدود سرمایه‌گذاری است که به مدیریت ریسک صندوق منتهی می‌شود.

بهره‌‌‌مندی از مزایای جانبی: در سال‌های اخیر، برخی از عرضه‌‌‌های اولیه صرفا به صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصیص یافته یا حجم معینی از عرضه به صندوق‌هایی تعلق می‌گیرد که زمینه‌ساز افزایش بازدهی و بهبود عملکرد صندوق‌ها هستند. از مزایای دیگر سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کاهش کارمزد خرید و فروش در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم است. لزوم تامین نقدشوندگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم از دیگر جذابیت‌‌‌های این شیوه سرمایه‌گذاری است.

نظارت و شفافیت اطلاعاتی: صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت نظارت سه نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار، متولی و حسابرس مورد بازرسی هستند و کلیه فعالیت‌‌‌های آنها به صورت شفاف اطلاع‌‌‌رسانی می‌شود. همچنین متولی صندوق به صورت مستمر بر عملکرد صندوق نظارت دارد. صندوق‌های سهامی از سوی موسسات، رتبه‌بندی و براساس معیارهای مشخص درجه‌‌‌بندی می‌‌‌شوند که این امر به شناخت صندوق‌های دارای عملکرد بهتر و باثبات‌‌‌تر کمک خواهد کرد.

صرفه‌‌‌جویی نسبت به مقیاس: با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌واسطه گردآوری سرمایه‌‌‌های خرد تشکیل می‌‌‌شوند، امکان استفاده از مزایای یک‌مجموعه سرمایه‌گذاری بزرگ برای دارندگان آن فراهم می‌شود و همه هزینه‌‌‌های مربوط به گردآوری و تحلیل اطلاعات موردنیاز و همچنین دریافت سود سهام و سود اوراق تحت مالکیت میان همه سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.با توجه به مزایای ذکرشده، انتخاب سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، زمینه‌‌‌ساز بهبود عملکرد سرمایه‌گذاران در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم است. در ادامه به بررسی عملکرد صندوق‌ها پرداخته شده است.

عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری

نگاه همه‌جانبه به عملکرد صندوق‌ها زمینه‌‌‌ساز موفقیت سرمایه‌گذاری است. به‌منظور بررسی عملکرد صندوق‌ها باید به بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری، بازدهی و ریسک صندوق توجه کرد. مهم‌ترین عامل مورد توجه سرمایه‌گذاران، بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری است. در بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری نحوه مدیریت صندوق شامل ترکیب و وزن سرمایه‌گذاری تشریح و معیارهای ارزیابی عملکرد و بازبینی معرفی می‌‌‌شود. این بیانیه تشریح‌‌‌کننده عملکرد آتی صندوق است.صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام شامل صندوق‌های شاخصی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری عادی هستند. در بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری صندوق‌های شاخصی تعقیب شاخص با کمترین انحراف مدنظر قرار گرفته است؛ بنابراین ترکیب این صندوق‌ها شباهت زیادی به ترکیب شاخص دارد.پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه عملکرد پنج‌ساله صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرداخته و به‌منظور ارائه نتایج قابل اتکای صندوق‌های با دارایی تحت مدیریت بیش از هزار میلیارد تومان و عمر بیش از پنج‌سال (شامل دوره رکود و رونق) است. کلیه صندوق‌های شاخصی نیز انتخاب شده‌اند.

سبقت صندوق‌ها از شاخص کل

در حالی شاخص کل در سال گذشته 6/ 4‌درصد رشد کرد و شاخص هم‌‌‌وزن 21‌درصد کاهش یافت بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد، 27صندوق از 89صندوق بازدهی بیشتری از شاخص کل داشتند. همچنین میانگین بازدهی 10صندوق با عملکرد برتر و عملکرد ضعیف‌‌‌تر در محدوده مثبت و منفی 25‌درصد است، در حالی که میانگین بازدهی سهام در بازه مثبت101 و منفی 76‌درصد است. همان‌طور که ذکر شد، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مزایای بیشتری در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم دارد که در بررسی عملکرد نیز قابل مشاهده است.

بیشتربخوانید:واریز یارانه جدید به حساب معترضان

در سال 1400 هر چهار صندوق شاخصی (تجارت شاخصی کاردان، شاخصی بازار آشنا، مشترک شاخصی کارآفرین و 30شرکت بزرگ فیروزه) بازدهی بیشتری از شاخص داشته‌‌‌اند که نشان‌‌‌دهنده اهمیت بیانیه سیاست سرمایه‌گذاری در توفیق دسترسی به عملکرد مطلوب است.

احتمال موفقیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم

در این تحلیل از منظر آماری نیز به بررسی احتمال موفقیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در مقایسه با عملکرد شاخص پرداخته شده است. میانگین تعداد صندوق‌های با عملکرد بهتر از شاخص در میان صندوق‌های منتخب به‌عنوان احتمال موفقیت سیاست شناخته شده است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد، در اغلب سال‌ها احتمال موفقیت، بیش از 50‌درصد است که نشان‌‌‌دهنده برتری سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم است.

عامل حائز اهمیت دیگر برای سرمایه‌گذاران خرد، بهره‌‌‌مندی از بازدهی مطلوب در زمان خروج از صندوق است. با توجه به جذابیت کسب بازدهی متناسب با دوره سرمایه‌گذاری در صندوق، افزایش همبستگی بازدهی صندوق و شاخص کل معیار توفیق در کسب بازدهی متناسب با زمان خروج از صندوق در نظر گرفته شده است.

همبستگی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری با شاخص کل به طور میانگین بیش از 70‌درصد بوده، در حالی که همبستگی عملکرد صندوق‌های شاخصی با شاخص کل بیش از 90‌درصد بوده است. صندوق‌های شاخصی همبستگی بیشتری در مقایسه با سایر صندوق‌های سهامی دارند که نشان‌دهنده برتری سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی عادی است.

در مجموع با توجه به مطالب گفته‌شده در تحلیل حاضر و با توجه به مزایای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم (شفافیت اطلاعاتی، نقدشوندگی، کارمزد کمتر، مدیریت حرفه‌‌‌ای دارایی‌‌‌ها و بازدهی بسیار مناسب)، این نوع سرمایه‌گذاری بهینه‌‌‌تر ارزیابی می‌شود.