به گزارش شهر بورس، تأثیرات نرخ ارز بر اقتصاد ایران به‌ویژه در بخش تولید و صادرات امری انکارناپذیر است. یکی از مشکلات اساسی که این روزها تولیدکنندگان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چند نرخی بودن دلار است که مشکلات زیادی برای تولید و صادرات به‌ویژه در صنایع بزرگ و ارزآور مانند فولاد ایجاد کرده است.
این وضعیت باعث بروز اختلافات قابل توجه در نرخ‌های مختلف ارز، از جمله نرخ آزاد، توافقی و دولتی می‌شود که به‌طور مستقیم بر صادرات و سودآوری شرکت‌های تولیدی اثر می‌گذارد.در صورتی که شرکت‌ها مجبور به تبدیل ارز حاصل از صادرات به ریال با نرخ‌های پایین‌تر (نرخ توافقی یا دولتی) باشند، عملاً سودآوری صادرات برای آن‌ها از بین می‌رود.
این مسأله به‌ویژه برای صادرات فولاد سنگان که بخشی از تولیدات خود را در مواقع کمبود به بازارهای خارجی عرضه می‌کند، چالش‌برانگیز است. در این شرایط، تولیدکنندگان مجبور می‌شوند ارز صادراتی خود را با نرخ‌های پایین‌تری بفروشند، در حالی که در بازار آزاد می‌توانستند با نرخ‌های بالاتری ارز خود را به فروش برسانند.
شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد اولیه فولاد در شرق کشور، به‌ویژه در تولید کنسانتره و گندله، نقش کلیدی در تأمین فولاد مبارکه ایفا می‌کند. این شرکت در مواقع کمبود تولید داخلی فولاد مبارکه، محصولات خود را به بازارهای صادراتی عرضه می‌کند. با این حال، چند نرخی بودن دلار و اختلاف‌های موجود در نرخ ارز باعث بروز مشکلات جدی در صادرات این شرکت شده است.
صادرات برای سنگان توجیه اقتصادی ندارد
علی امرائی، مدیرعامل شرکت فولاد سنگان، در اظهاراتی با اشاره به مشکلات موجود در فرآیند صادرات به‌دلیل چند نرخی بودن ارز، گفت: تمام محصول ما به فولاد مبارکه عرضه می‌شود، اما در مقاطعی که این شرکت به دلیل قطعی برق یا گاز با مشکل مواجه می‌شود، محصول خود را صادر می‌کنیم. با این حال، صادرات برای ما توجیه اقتصادی ندارد، زیرا باید ۲۵ دلار برای حمل به بندرعباس و ۲۵ دلار برای انتقال به چین هزینه کنیم. واسطه‌ها محصول ما را خریداری کرده و از ارز صادراتی برای واردات کالا استفاده می‌کنند، اما ما برای تبدیل ارز به ریال، با نرخ مبادله‌ای مواجه هستیم. زمانی که نرخ ارز در بازار تا ۱۰۴ هزار تومان بود، ما مجبور بودیم در سامانه با نرخ ۶۷ هزار تومان عرضه کنیم. این اختلاف، که گاهی به ۵۰ درصد می‌رسد، به تولیدکننده نمی‌رسد و توجیه‌پذیری صادرات را از بین می‌برد.
تأثیرات افزایش هزینه‌ها بر سودآوری و رقابت‌پذیری
امرائی همچنین به چالش‌های افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و گران شدن سوخت اشاره کرد و افزود: قیمت نقدی کنسانتره در بورس حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر تن است، اما هزینه حمل به ازای هر تن تا ۲ میلیون تومان می‌رسد. این هزینه قبل از افزایش قیمت گازوئیل بوده و با گران شدن گازوئیل، هزینه‌ها حتی بیشتر خواهد شد. این امر تولید را فاقد توجیه اقتصادی می‌کند و حاشیه سود شرکت‌ها را روزبه‌روز کاهش می‌دهد.
وی همچنین بر هزینه‌های حمل بالا که یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تولید در شرق کشور است، تأکید کرد و گفت: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سرمایه‌گذاری در شرق کشور، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل است. شرکت‌های بزرگ به دنبال تأمین سنگ‌آهن از افغانستان هستند، اما هزینه‌های حمل از شمال شرق به مرکز کشور به‌قدری بالاست که نرخ بازگشت سرمایه و توجیه‌پذیری اقتصادی این سرمایه‌گذاری‌ها را با چالش مواجه کرده است.
مدیرعامل فولاد سنگان، علی امرائی، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حمل‌ونقل را عدم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی عنوان کرد و گفت: حمل‌ونقل ریلی به دلیل به‌صرفه بودن، سرعت بالا، جلوگیری از تخریب زیرساخت‌های جاده‌ای و کاهش مخاطرات جانی، بهترین و ایمن‌ترین روش حمل‌ونقل برای صنایع معدنی در جهان است. طبق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، قرار بود ۲۶ هزار کیلومتر خط ریلی در کشور داشته باشیم، اما امروز آمارها از ۱۵ تا ۱۸ هزار کیلومتر حکایت دارند که اصلاً کفاف نیازها را نمی‌دهد.
او ادامه داد: ما سالانه حدود ۲۰ میلیون تن محصول تولید می‌کنیم که در آینده به ۲۵ میلیون تن هم خواهد رسید، اما ظرفیت حمل ریلی فقط ۸ میلیون تن است.
امرائی با اشاره به چشم‌انداز جهانی صنعت فولاد گفت: بر اساس مطالعات بین‌المللی، سرانه مصرف فولاد در جهان در حال کاهش است. سبک‌سازی در ساخت‌وساز و کاهش مصرف در صنایع مانند خودروسازی، افق روشنی برای تولید فولاد خام باقی نگذاشته است.
او تأکید کرد: باید به سمت تولید فولادهای آلیاژی با ارزش افزوده بیشتر حرکت کنیم. توسعه بی‌رویه، بدون توجه به نیاز بازار و پیش‌بینی‌های جهانی، می‌تواند خطرناک باشد.
چالش‌های چند نرخی بودن دلار نه‌تنها به صادرات شرکت‌های فولادی آسیب زده، بلکه رقابت‌پذیری ایران در بازار جهانی را تضعیف کرده است. در کنار این مشکلات ارزی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، ناترازی انرژی و فشارهای دیگر، باعث شده است که توجیه اقتصادی صادرات فولاد به‌ویژه برای تولیدکنندگان داخلی مانند فولاد سنگان، با تهدیدات جدی روبه‌رو شود. برای رفع این چالش‌ها، اصلاحات در سیاست‌های ارزی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی از اولویت‌های مهم است تا بتوان صادرات فولاد ایران را به مسیر سودآوری و رقابت‌پذیری بازگرداند.
