به گزارش شهر بورس، بشیر جعفری، رئیس این کمیسیون، با اشاره به اهمیت طرح‌های انتقال آب در کشور، گفت: امروز در خبرها آمده بود که انتقال آب از خلیج فارس به فارس و یزد باید تسریع شود. همچنین اعلام شد که آب خلیج فارس به اصفهان رسیده و دو مورد دیگر نیز در خصوص انتقال آب مطرح شد. این نشان می‌دهد که موضوع انتقال آب هم مهم و هم اثربخش است و سایر استان‌ها از این ظرفیت استفاده کرده‌اند.
جعفری با بیان اینکه موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه بیش از ۱۵ سال است که مطرح است، افزود: جلسات متعددی برگزار شده، اما خروجی مشخصی نداشته‌ایم. پیش‌تر تصمیم گرفته شده بود جلسه‌ای با حضور استانداران آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و اردبیل برگزار شود تا تصمیم نهایی اتخاذ شود. همچنین قرار است دیداری با آقای پزشکیان داشته باشیم.
تهدید جان ۱۵ میلیون نفر در صورت خشک شدن دریاچه
وی با تأکید بر اینکه نباید فرصت حضور آقای پزشکیان را برای احیای دریاچه از دست داد، تصریح کرد: این جلسه برای بررسی راهکارهای احیای دریاچه و مخاطرات ناشی از خشک شدن آن که جان و زندگی ۱۵ میلیون نفر را تهدید می‌کند، تشکیل شده است.
جعفری همچنین کم‌آبی استان را یک چالش جدی دانست و اظهار داشت: امیدواریم با کمک استانداری و آقای سرمست، استاندار آذربایجان‌شرقی، این مشکلات به گوش رئیس‌جمهور برسد.
رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق تبریز با اشاره به ضرورت انتقال آب به استان، گفت: دفاع مقدس و امنیت غذایی دو اصل مهم برای ما هستند. نمی‌توانیم کشاورزی اطراف دریاچه را از بین ببریم، زیرا این موضوع منجر به بحران اجتماعی خواهد شد.
وی همچنین افزود: در حال حاضر، انتقال آب به ۸ استان دیگر در دستور کار است، اما در استان ما همواره با این موضوع مخالفت شده است.
جعفری در پایان از برنامه‌ریزی برای برگزاری همایشی تخصصی با هدف ارائه راهکارهای عملی برای احیای دریاچه ارومیه خبر داد.
اگر دریاچه از بین برود، کل منطقه با بحران روبه‌رو می‌شود
ظفر محمدی، معاون عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی، با انتقاد از تکرار جلسات بدون نتیجه، اظهار کرد: سال‌هاست با مسئله دریاچه ارومیه درگیر هستیم، اما خروجی مشخصی نداشته‌ایم. اگر دریاچه نباشد، آذربایجان‌شرقی و غربی با بحران های جدی مواجه خواهند شد و لذا باید راهکار عملی ارائه دهیم.
وی با اشاره به لزوم ارائه طرحی علمی و کارشناسی به آقای پزشکیان، تأکید کرد: باید طرحی ارائه دهیم که عملیاتی و قابل دفاع باشد، نه صرفاً در حد پیشنهاد روی کاغذ. تاکنون حدود ۱۳ همت برای احیای دریاچه هزینه شده، اما امروز حتی برای تأمین آب شرب هم با مشکل مواجه هستیم.
محمدی خاطرنشان کرد: به نظر من، با بازچرخانی یا انتقال آب داخلی نمی‌توان دریاچه را احیا کرد، اما تأمین آب برای دریاچه ضروری است. اینکه این آب از کجا و چگونه تأمین شود، باید توسط متخصصان تعیین شود.
وی بر اجماع نظر و ارائه جمع‌بندی نهایی تأکید کرد و گفت: باید با دیدگاه واحد و طرحی عملیاتی وارد جلسه با رئیس جمهور شویم تا بتوانیم مصوبه لازم را دریافت کنیم.
در بخش دیگری از این نشست، حسین کوهستانی، نایب‌رئیس این کمیسیون و استاد دانشگاه تبریز، پیشنهاد داد: چند نفر از متخصصان این حوزه مطالبی برای همایش احیای دریاچه آماده کنند تا ما نیز سهمی در پروژه انتقال آب داشته باشیم. پیشنهاد اولیه این است که همایش در دانشگاه تبریز برگزار شود.
نباید آینده آبی منطقه را نادیده بگیریم
محمدحسین حسن‌زاده، مدیرکل محیط زیست آذربایجان‌شرقی، نیز اظهار کرد: نباید صرفاً به بحث‌های فنی و انتقال آب فکر کنیم و آینده آبی منطقه را نادیده بگیریم. آنچه ما را به راهکار واقعی می‌رساند، تغییر در سیاست‌ها و استراتژی‌هاست.
وی با اشاره به نوع کشت در اراضی کشاورزی استان گفت: امروز حدود ۷۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در استان وجود دارد که نوع کشت آن از دیم به باغی تغییر یافته است. تا زمانی که این سیاست ادامه یابد، حتی کل آب دریای سیاه هم برای ما کافی نخواهد بود. پس باید تغییر رفتار در مصرف و مدیریت منابع در اولویت قرار گیرد.
مدیرکل محیط زیست استان تأکید کرد: اگر آب رود ارس به‌عنوان آب شرب وارد تبریز و دشت مرند شود، تأثیر خاصی نخواهد داشت. برای احیای دریاچه ارومیه به حدود سه هزار میلیون مترمکعب آب نیاز داریم که عملیاتی کردن آن بعید به نظر می‌رسد. بنابراین باید تمرکز را بر تغییر سیاست‌ها و رفتارها بگذاریم. اگر توسعه بر پایه کشاورزی غیراقتصادی ادامه یابد، هر راهکاری با شکست مواجه خواهد شد.
تنها ۳.۵ میلیارد مترمکعب آب در دسترس است
امین حجازی، نایب‌رئیس این کمیسیون، با اشاره به آمارهای نادرست در خصوص منابع آبی گفت: در آمارها عنوان شده که ۷.۵ میلیارد مترمکعب آب در سدها داریم، اما در واقع فقط 5/3 میلیارد مترمکعب آب در دسترس است. بنابراین برنامه‌ریزی‌ها نتیجه نمی‌دهند، چون اعداد ما نادرست هستند.
حجازی تأکید کرد: ابتدا باید بپذیریم که تنها 5/3 میلیارد مترمکعب آب داریم، سپس بحث انتقال آب را با واقع‌بینی دنبال کنیم.
انتقال آب از وان، قابل اجرا‌ترین گزینه
احمد فاخری فرد، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی آب دانشگاه تبریز اظهار کرد: دو برنامه برای مدیریت منابع آب ارائه کردیم که شامل دوره داخل فصل زراعی و خارج از آن بود در فصل زراعی با استفاده از الگوهای آبی و تبدیل کشت آبی به دیم امکان برداشت یک میلیارد مترمکعب آب از حوضه آبریز وجود داشت.
وی افزود: در منطقه آجی چای که ۳۳ درصد حوضه دریاچه ارومیه را شامل می‌شود با وجود خشکسالی موفق شدیم ۲۷۰ میلیون مترمکعب آب مازاد برداشت کنیم این در حالی است که آجی چای کاملا خشک بود اما با افزایش راندمان موفق شدیم عملکرد مطلوبی داشته باشیم با این حال این طرح‌ها بدون استفاده باقی ماندند و تنها در دفاتر ما بایگانی شدند که جای تأسف دارد.
فاخری فرد با تأکید بر لزوم اجرای مجدد طرح‌های نیمه‌کاره گفت: سه طرح برای انتقال آب به دریاچه ارومیه پیشنهاد شده که شامل انتقال از خلیج فارس انتقال از دریاچه وان با تهاتر انرژی و انتقال از دریای سیاه است در این میان انتقال از وان از نظر اجرایی بودن بهترین گزینه است.
احیای دریاچه ارومیه نیازمند راهکارهای بلندمدت
ابوالفضل مجنونی، استاد دانشگاه تبریز، بر طرح مطالعاتی از سوی دانشگاه تبریز درباره امکان سنجی انتقال آب از خلیج فارس به دریاچه ارومیه تاکید کرد و گفت: درمان دریاچه ارومیه نیازمند راهکارهای بلندمدت است و نمی‌توان آن را با مسکن‌های موقت درمان کرد. دریاچه ارومیه بیماری ۵۰ ساله دارد و نباید انتظار داشت در کوتاه‌مدت درمان شود.
وی افزود: پیش از ارائه هرگونه راهکار باید پاسخ داد که چرا ۳۰۰ میلیون متر مکعب فاضلاب وارد حوضه آبریز نمی‌شود و چرا پساب تصفیه شده به دریاچه منتقل نمی‌شود.
اسماعیل فاتحی‌فر، رئیس دانشگاه صنعتی سهند تبریز نیز با تأکید بر اهمیت توسعه پایدار گفت: نمی‌توان برای احیای دریاچه ارومیه آب مورد نیاز صنعت یا کشاورزی را قطع کرد انتقال آب به دریاچه در شرایط فعلی ضروری است و در عین حال باید به صورت موازی سایر راهکارها نیز دنبال شود تا به مرور میزان برداشت آب کاهش یابد.
لزوم تدوین «ابرطرح» برای حل یک «ابرچالش
احمد کاظم‌زاده، مدیر هیدروپلیتیک انجمن ایرانی غرب آسیا و مشاور کمیسیون کشاورزی اتاق تبریز، با تأکید بر اهمیت ابعاد بحرانی موضوع دریاچه ارومیه، اظهار داشت: دریاچه ارومیه یک ابرچالش است که نیاز به یک ابر طرح دارد و از دست یک نهاد کاری برنمی‌آید. ما چنین طرح جامعی در اختیار نداریم. در سطح جهانی، ابرطرح‌ها برای بازه زمانی ۲۵ تا ۳۰ ساله طراحی می‌شوند، اما در کشور ما دولت‌ها عمر هشت‌ساله دارند و تا زمان اجرای طرح، دوره مسئولیت آن‌ها به پایان می‌رسد. در سال ۱۳۸۷ با همکاری سازمان ملل، طرحی آماده شد که اگر اجرا می‌شد، امروز به سال شانزدهم خود می‌رسید.
وی افزود: مشکل خشک شدن دریاچه ارومیه فقط ناشی از سوء مدیریت نیست، بلکه تغییرات اقلیمی نیز نقش مهمی داشته است. باید به‌صورت هم‌زمان صد پروژه در حوزه‌های مختلف اجرا شود تا بتوان با اثرات تغییر اقلیم مقابله کرد.
کاظم‌زاده پیشنهاد داد: باید دفتری به عنوان مدیریت یکپارچه احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه در نهادهای متولی این امر همچون استانداری، جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه‌ای، سازمان آب و فاضلاب، سازمان محیط زیست، سازمان هواشناسی، دانشگاه‌ها و … استان‌های حاشیه دریاچه ارومیه ایجاد شود.
هشدار نسبت به پیامدهای عدم اجرای طرح‌های انتقال آب
اصغری مقدم، استاد آبهای زیرزمینی دانشگاه تبریز در این نشست اظهار داشت: منابع آب زیرزمینی استان هم از نظر کمی و هم کیفی در حال کاهش هستند، برای تأمین آب شرب پیشنهاد می‌کنم. همانند اتصال تبریز به نفت و گاز آب شرب این شهر نیز به آب انتقالی خلیج فارس متصل شود. این در حالی است که هم آب شرب و هم آب صنعتی اصفهان به این پروژه متصل است، اما تبریز حتی برای آب شرب نیز بهره‌مند نیست و اگر این روند ادامه یابد، روزی خواهد رسید که شهر با بحران بی‌آبی مواجه شود.
هادی فرجی آزاد، رئیس اتاق اصناف تبریز نیز با هشدار نسبت به پیامدهای عدم اجرای طرح‌های انتقال آب تأکید کرد: در صورت بی‌توجهی به انتقال آب سکونت در شمال‌غرب کشور دشوار خواهد شد.
اهمیت زمان‌بندی تزریق آب به دریاچه
ابراهیم صفری، استاد فیزیک دانشگاه تبریز به دلایل کاهش بارندگی اشاره کرد و گفت: ابرهای مدیترانه‌ای که برای ما مفید هستند و بار منفی دارند و به دلیل منفی بودن بیس دریاچه این ابرها از منطقه فرار می‌کنند.
وی افزود: برای خنثی‌سازی بار منفی ابرها می‌توان از نور لیزر استفاده کرد، تجربه‌ای که آمریکا در سال ۲۰۱۰ انجام داد و امروز نتایج آن در کشورهای عربستان و امارات قابل مشاهده است.
صفری همچنین خاطرنشان کرد: زمان‌بندی تزریق آب به دریاچه نیز اهمیت زیادی دارد، اگر آب در زمان نامناسب وارد شود، تأثیرگذاری ندارد، باید این عملیات در زمانی انجام شود که ابرها در منطقه باقی بمانند و بارندگی اتفاق بیفتد.
در ادامه، میرمحسن موسوی، مدیرعامل شهرک‌های کشاورزی استان گفت: زمانی که ۲۶ طرح برای احیای دریاچه اجرا شد، اگرچه بارندگی افزایش نیافت، اما وضعیت دریاچه تثبیت شد. بنابراین باید همان طرح‌ها را ادامه دهیم.
وی تصریح کرد: نگاه به موضوع انتقال آب باید منطقی باشد. کمبود آب ما تنها ۱۰۰ میلیون مترمکعب نیست بلکه حدود سه میلیارد مترمکعب است که با انتقال به‌تنهایی قابل جبران نیست. ما باید ابتدا با اقلیم خود سازگار شویم و سپس به دنبال راهکارهای اجرایی باشیم.
مصطفی قنبری، دبیر اجرایی خانه کشاورز استان، نیز در این جلسه عنوان کرد: اولین گروهی که از وضعیت دریاچه ارومیه آسیب می‌بیند، کشاورزان هستند و آخرین کسانی که از احیای آن بهره‌مند می‌شوند، نیز همین قشر هستند. با این وجود، متأسفانه ذی‌نفعان اصلی این بحران به حساب نمی‌آیند.
وی ادامه داد: از لحاظ سیاسی، انتقال آب ضروری است و ما ناگزیر به اجرای آن هستیم، اما باید کشاورزان را نیز در معادلات و تصمیمات در نظر گرفت.
در پایان این نشست، یونس اکبرزاده، رئیس گروه توسعه هواشناسی کاربردی، هشدار داد: احتمال دارد در ماه آینده خشکسالی در محدوده دریاچه ارومیه شدت یابد. از همین امروز باید ساختار سازمانی برای نجات شمال‌غرب کشور راه‌اندازی شود.
